Si Jehova so Lawas a Mananalimbeng Ko

UNONG ED SALAYSAY NEN PENELOPE MAKRIS

Masimoon ya akikasi si inak ed siak: “Taynan moy masiken mo; iyanapan ka na agagim a lalaki na magmaong.” Akin kasi a labay na maaron inak a deralen so impiasawak? Anto kasi amaermen ed sikato?

NIANAK ak nen 1897 diad sakey a melag a baryo na Ambelos, diad Griegon isla na Samos. Debosyonado so pamilya mi ed Greek Orthodox Church. Kapatepatey nen Amak kayari na inkianak ko, et si Inak, say taloran agagik a lalaki, tan siak so kaukolan ya impasyan mantrabaho pian makapambilay ed pirmin kairapan ed saraman a panaon.

Binmetag so Guerra Mundial I nen 1914, et ag-abayag kayari to et tinawag a mansundalo iray agagik a lalaki. Balet pian napaliisay pansundalo, nanayam ira ed Amerika, atilak ak tan say agik a laki ed abung kaibay Nanay. Pigaran taon ed saginonor, nen 1920, akiasawaak ed si Dimitris, sakey a malangwer a maestro ed baryo mi.

Sakey ya Importantin Imbisita

Agnambayag kayari na impankasal ko, say kuya nen nanay so sinmabi a nanlapu ed Amerika pian bisitaen kami. Nitarok to so sakey ed saray tomo na Studies in the Scriptures, ya insulat nen Charles Taze Russell. Saman so sakey a palapagan na saray Estudyante na Biblia, a kabat la natan bilang Tastasi nen Jehova.

Sanen binukay nen Dimitris so libro, naimano to so tema a panuumamengan to nanlapulad nen sikatoy ugaw, “Anto so nagawa ed too sano sikatoy ompatey?” Diad haiskul et tinepetan to so teologo na Greek Orthodox nipaakar ed sayan tema balet ag-apenek ed ebat. Aliketan a maong si Dimitris ed malinew tan lohikal ya inkipaliwawa na satan ed publikasyon kanian linman tampol ed coffehouse ed baryo, a diman so kaslakan a pantutuyawan na lalaki ed Gresya. Insalaysay to diman iray bengatlan naaralan to ed Biblia.

Say Talindeg Mi ed Katuaan na Biblia

Diad saman a panaon​—ed asasakbay a dekada na 1920​—wala lamet so bakal ed Gresya. Pinilit ya impansundalo si Dimitris tan imbaki ed Turkey, diad Asia Minor. Sikatoy asugatan tan pinasempet. Kayari inyabig to, inibaan ko ed Smyrna, Asia Minor (natan et Izmir, Turkey). Sanen biglan angangga so bakal nen 1922, kaukolan kamin ontaynan. Diad tua, dawdawit min ag-apaliisan so pirmin aderal a baloto ya amaarap ed Samos. Kasabi mi, tinmalimukor tan akisalamat kami ed Dios​—sakey a Dios a daiset ni so pikakabat mi ed sikato.

Ag-abayag et inpanbangat si Dimitris ed sakey ya eskuelaan diad Vathy, say kabisera na isla. Intuloy ton binasa so literatura na saray Estudyante na Biblia, tan diad sakey a mauran a labi duara ed sikara so binmisita ed sikami a nanlapud isla na Chios. Pinmawil ira a nanlapud Amerika pian manlingkor bilang colporteurs, a tatawagen bilang saray sigpot-panaon ya ebanghelisador. Pinatuloy mi ran sanlabi, tan intongtong da ed sikami iray bengatlan nipaakar ed saray gagala na Dios.

Kayari to inkuan nen Dimitris ed siak: “Penelope, namoriak a saya so katuaan, tan nepeg kon tumboken. Kabaliksan na saya et ontunda ak lan mankansion ed Greek Orthodox Church tan agko la mimisa a kaiba iray eskuela.” Anggaman limitado so pikakabat mi ed si Jehova, mabiskeg so pilalek min manlingkor ed sikato. Kanian inyebat ko: “Ag taka sebelan. Ituloy mo labat.”

Anggaman masuyat intultuloy to: “On, balet no mapatnag lay gagawaen ta, naandian ak na trabaho.”

“Agka mapaga,” kuan ko, “kasin say panagbangat labat so pakapanbilayan na amin a totoo? Ugaw tan mabiskeg ta ni, tan diad tulong na Dios makalmo tay sananey a trabaho.”

Diad saman naamtaan min sananey nin Estudyante na Biblia​—sakey met a colporteur​—so sinmabi ed Samos. Sanen nadngelan min ag-inabuloyan na polis a manpaliwawa ed Biblia diad publiko, sikatoy inanap mi. Aromog mi ed sakey a puesto a mitotongtong ed duaran teologo na Greek Orthodox. Abaingan ira lapud agda nidepensa iray pananisia ra ed Biblia, tinmaynan iray teologo. Nandinayewan nen masiken ko so pikakabat na colporteur, intepet to: “Akin et maininomay mon usaren so Biblia?”

“Sistematiko min aaralen so Biblia,” so ebat to. Nilukasan toy bag to, impaway toy aaralen a libron The Harp of God tan impanengneng to ed sikami no panon so pangusar ed satan a libro diad panagaral. Magunaet kamin tuloy a makaaral kanian sikamin sanasawa, say colporteur, tan duara nin lalaki so tampol ya akiulop ed akanpuesto ed ayaman to. Inikdan kami na colporteur na sansasakey a kopya na The Harp of God, tan tampol kamin nanaral. Intuloy so impanaral mi anggad pegley-labi, tan sanen onpapalbangon la, ginapoan min aralen iray kansion a kakansionen na saray Estudyante na Biblia.

Nanlapulad saman, ginapoan koy manaral na Biblia ed pigaran oras ed sanagew. Nantultuloy kamin susuplayan na saray Estudyante na Biblia ed arum a bansa na saray katulongan ed panagaral ed Biblia. Nen Enero 1926, indedikak so inkasiak ed Dios diad pikakasi, sinambaan kon sigpot a gawaen so linawa to. Kayari na saman a tiagew sikami nen masiken ko so angisimbolo na dedikasyon mi diad panamegley na bautismo ed danum. Walaan kami na mabiskeg a pilalek pian itongtong ed arum so nipaakar ed saray bengatlan nanaaralan mi, kanian ginapoan mi so panagkabkaabungan a ministeryo tekep na tract a Message of Hope.

Panagsungdo ed Mabiskeg ya Isusumpa

Sakey ya agew siak so inimbitaan na marikit ya onatendi ed sakey a ritual ed sakey a melag a kapelya na Greek Orthodox. “Tinundaan koy panagdayew ed Dios diad ontan a paraan,” so impaliwawak. “Natan sikato lay dadayewen ko ed espiritu tan katuaan, a singa ibabangat na Biblia.” (Juan 4:23, 24) Sikatoy nikelawan tan inbalita to ed inerman no anto so agawa, impilanor to met so masiken ko.

Amin lawari so ginmapon sinmumpa. Anggapo lay pakaromogan mi na deen​—anggan diad ayaman mi nisay diad saray panmimitingan mi a kaiba so pigaran interesadon totoo ed isla. Diad panangisugsug na saray parin Orthodox, nantitipon iray ulop na totoo ed paway na panmimitingan mi, a mantutupak tan mamapabaing.

Sanen ibubunog mi so tract a Message of Hope, pinaliberan kami na saray ugugaw a mangiyeeyag na “Millenialists” tan arum a panagbalaw iran termino. Saray kakaiba nen masiken ko met so nanggulo ed sikato. Diad kaunoran na 1926 sikatoy binista, inakusaan bilang agmakanan managbangat ed publikon-eskuelaan tan senentinsiaan a nikulong na 15 agew.

Sanen naamtaan iya nen Nanay, binilin to ak a taynan koy masiken ko. “Dengel kayo pa, ’nay,” so ebat ko, “amta yo met no panon so panangaro tan panagrespetok ed sikayo. Balet ta agko labat la niyabuloy a sebelan yo kamin mandayew ed say tuan Dios, si Jehova.” Sinmempet ed baryo a dismayadon tuloy.

Nen 1927 agawa so asamblea na saray Estudyante na Biblia ed Atenas, tan inabuloyan kami nen Jehova a makaatendi. Aliketan tan apabiskeg kami ed espiritual a paraan diad panamegley na impituyaw ed dakel a kapananisiaan. Diad impawil ed Samos, nanbunog kami 5,000 kopya na tract ya atituloan na A Testimony to the Rulers of the World diad saray baley tan baryo ed isla mi.

Diad saman nakal ed panbabangat si Dimitris, tan lapud panangidumaduma sumpad sikami, ngalngali imposibli la so pakapantrabaho. Balet lapud makapandait ak tan marunong a pintor si Dimitris, akapantipon kami na magenap a kuarta parad panbilay mi. Nen 1928 say masiken ko, ontan met ed apatiran Kristianon agagi ed Samos, so asentensiaan na duay bulan a nikulong lapud panagpulong na maong a balita. Bilang siak labat so bulos ya Estudyante na Biblia, napapakan ko ira ed prisoan.

Pilalaban ed Pirmi Iran Beblay

Aminsan nansakit ak na tubercular spondylitis, agkabat nen saman a mapalalon sakit. Agmakapangan tan patuloy so panpepetang ko. Say pantambal et balkoten na plaster cast manlapud beklew ya anggad saray ulpok. Pian walay nagastos, angilako si masiken ko na dalin pian nitultuloy ko so therapy. Diad pakakagonigon, nanpikasi ak ed Dios ya agew-agew parad biskeg.

Sano bisitaen ak, saray kakanayon so mantultuloy ya onsusumpa. Inkuan nen Nanay a nasasagmakan mi irayan irap lapud impanguman mi na relihyon. Agmakagalaw, abasa na lua so danganan ko legan a mikakasi ak ed mangatatawen ya Ama tayo ya ikdan to ak na anos tan tepel pian makapansungdo.

Diad lamisaan ed abay na katrik, iyaatol ko so Bibliak tan suplay na saray bokleta tan tract parad saray ombisita. Sakey a bendisyon a say miting ed melag a kongregasyon mi so nagagawa ed ayaman mi; regular ak a makakaawat na espiritual a panamaseseg. Kaukolan ya ilako mi so sananey nin dalin pian makabayar ed panpapatambal ko ed doktor diad Atenas.

Agnamabyag, binisita kami na managbiahin manangasikaso. Sikatoy maerermen ed impakanengneng to ed kipapasen ko tan si Dimitris ya andian na trabaho. Sipapangasin tinmulong ed sikamin mangiyuksoy pian manayam ed Mytilene diad isla na Lesbos. Inmalis kami diman nen 1934, tan akapantrabaho la si Dimitris. Aromog mi met diman iray maong a Kristianon agagi a nanasikaso ed siak ed pansasakit ko. Kalkalna, kayari limay taon na impantambal, siak so sigpot ya inmabig.

Balet, nen 1946, kayarin tuloy na Guerra Mundial II, grabe lamet so impansakit ko, diad saman a bekta et tubercular peritonitis. Akarukol ak ed loob na limaran bulan a manpepetang tan pirmin ot-ot. Balet, singa dati, agkon balot intunday pangitongtong nipaakar ed si Jehova ed saray ombibisita. Asabi panaon, kinmasil ak lamet.

Panagpayunir Anggaman ed Isusumpa

Tuloytuloy ya isusumpa so asagmakan na saray Tastasi nen Jehova diad Gresya nen kayari bakal iran taon. Aminpigapiga kamin inerel legan a sikami so mankakabkaabungan. Si masiken ko so apriso a ngalngali sakey taon. Sano onggapo kami ed ministeryo mi, kaslakan ya iplaplano mi so pansanlabi ed istasyon na polisya diad pakaerel. Ingen agkamin balot kinaindan nen Jehova. Sikatoy naynay a mangiiter na nakaukolan a tepel tan biskeg pian makapansungdo.

Diad dekada na 1940, abasak ed Informant (natan et Ministeryo Tayo ed Panarian) so nipaakar ed probisyon na vacation pioneer. Denesidik so mibiang ed sayan nengneng na serbisyo a mangideboto na 75 oras ed sakey bulan ed ministeryo. Bilang resulta, dinmaak so panagpawil tan iyaaralan ko na Biblia​—diad satan et mangikokondukta ak na 17 sinimban panangiyaral. Apaaligwas ko met so rota ed magasin diad lugar na negosyo ed Mytilene, a diman et regular so pangitutulor ko na ngalngali 300 a kopya na Say Panag-Bantayan tan Awake! ed saray puesto, opisina, tan bangko.

Sanen nanserbi so managbiahin manangasikaso ed kongregasyon mi nen 1964, inkuanto: “Sister Penelope, anengneng koy maabig a resulta ed pibibiang mo ed ministeryo diad Publisher’s Record Card mo. Akin et agmo pirmaan so aplikasyon parad regular payunir?” Lawas kon pisalamatan so panamaseseg to; say sigpot-panaon a ministeryo so nanggayagaan ko ed loob na masulok a taloran dekada.

Sakey a Makatumang ya Eksperiensia

Diad Mytilene wala so apusek na totoon pasen a tatawagen a Langada, a panaayaman na saray Griegon tinmalin. Papaliisan mi so pankabkaabungan diman lapud nabet min panatikon isusumpa. Anggaman ontan, sanen walad prisoan so masiken ko, kaukolan koy onlabas ed satan a lugar no bisitaen ko. Sakey a mauran ya agew et sakey a bii so amaloob ed siak ed ayaman to pian ontepet no akin a nipriso so masiken ko. Impaliwawak a satan so lapud panagpulong na maong a balita na Panarian na Dios tan sikatoy maniirap a singa impanirap nen Kristo.

Aminsan, pasasamaren ak na sananey a bii ed abung to. Sanen sinmabi ak nalmoan kon sikatoy angimbita na 12 a bibii. Inilaloan ko so posiblin isusumpa, kanian nanpikasi ak ed Dios ya ikdan to ak na kakabatan tan tepel ya arapen so antokaman a nagawa. Dakel so tepetepet na bibii, tan pigaray amalesa na isusuppiat, balet akapangiter ak na Makasulatan iran ebat. Sanen ontaynan ak la, kinerew na biin onabung ya ompawil ak lamet ed ontumbok ya agew. Malikeliket kon inawat so imbitasyon. Sanen siak tan say kaibak so sinmabi ed tinmumbok ya agew, mantatalaran laray bibii.

Nanlapulad saman nantultuloy a regular so Makasulatan a diskusyon mi, tan nigapo so dakel a panangiyaral ed Biblia. Pigara ed bibii so inmaligwas ed suston pikakabat, tan ontan met ed saray pamilya ra. Saya so ginapoan na sentro na sakey a balon kongregasyon na Tastasi nen Jehova ed Mytilene.

Si Jehova so Lawas a Maong ed Siak

Diad loob na saray taon et tinumangan nen Jehova iray sagpot nen masiken ko tan siak diad panlingkor ed Sikato. Say daiset a Tastasi ed Samos diad dekada na 1920 so binmulaslas ed duaran kongregasyon tan sakey a grupo a walaan na ngalngali 130 a manangipalapag. Tan diad isla na Lesbos, wala so apatiran kongregasyon tan limaran grupo a laktipen toy ngalngalin 430 a manangiproklama na Panarian. Aktibon angiproklama ed Panarian na Dios so masiken ko anggad impatey to nen 1977. Agaylan pribilihyo so pakanengneng ed saraman so atulongan mi a mansiasiansian maseseg ed ministeryo! Agayla, kaiba iray ananak, apo tan apo ed pueg da, a manugyop na baleg ya ulop a mandadayew a nankakasakey ed si Jehova!

Say kurang na Kristianon impanlingkor ko, a masulok lan 70 a taon natan, so aliwan naynay a mainomay. Ingen si Jehova so agnaparaan a manangiagel. Lapud itatatken tan ikakapuy, akadukol ak la tan limitado la so nagawaan ko ed panagpulong. Balet, a singa ginawa na salmista, nibagak ed si Jehova: “Sikato so salimbeng ko tan kiagelan ko, Dios ko, dia ed sikato so panmatalkan ko.”​—Salmo 91:2.

(Inatey si Sister Makris legan ya ipaparaan iyan artikulo. Sikatoy walaan na mangatatawen ya ilalo.)

[Litrato ed pahina 26]

Kaibay masiken to nen 1955

[Litrato ed pahina 26]

Man-100 la komon si Sister Makris no Enero 1997