Say Biblia​—Kasin Salita na Dios Odino Too?

Katuloyan na Kapitulo 8

Kasin Apaneknekan Itan?

19. Kasin susuportaan na rekord na fossil so ebolusyon odino panamalsa?

¹⁹ Panon a nasuri so teorya na ebolusyon? Say sankalinewan a paraan et say pangusisa ed rekord na fossil pian naseguro no kasin agawan peteg so kalkalnan pananguman (gradual change) manlapud sakey a nengneng a mamaarap ed sananey. Kasin agawa itan? Andi, unong a simamatuan inaksobi na saray sientista. Say sakey, si Francis Hitching, so nansulat: “Sano anapen mo so kawing ed baetan na saray manunan ulop na ayayep, anggapon talaga so naromog mo.” Ontanlan mabitar a tuloy iyan kakulangan na ebidensia ed rekord na fossil a saray ebolusyonista so mangiyaarap na saray kasalat ed teorya nen Darwin nipaakar ed kalkalnan pananguman. Balet diad tua et say tampol ya inkiwala na saray nengneng na ayayep ed rekord na fossil so nagkalalon manusuporta ed nikadkaduman panamalsa nen say ebolusyon.

20. Akin a say paraan ed panagparakel na mabilay iran selula so agmangiyabuloy ed kagawa na ebolusyon?

²⁰ Niarum ni, impanengneng nen Hitching a saray mabilay a bengatla so inggagalan mamawala na kapara ra imbes a sananey. Ikuanto: “Kopyaen na mabilay iran selula so inkasikara diad ngalngalin sigpot ya inkaeksakto. Melmelag a tuloy so lingo a saya so agnayarian a sukaten na anggan dinanman a ginawa na toon aparato. Wadtan met iray nisipor a babeng. Saray tanaman so agla ombaleg sano asabi da la so suston kabaleg. Anggan antokaman a gawaen ed saray apangat na prutas et siansia nin apangat na prutas.” Saray mutation a ginawa na saray sientista ed saray apangat na prutas ed loob na dakel a dekada so sinmaew a makapanguman ed saraya.

Say Lapuan na Bilay

21. Anton konklusyon a pinaneknekan nen Louis Pasteur so mangiyaarap na graben problema parad saray ebolusyonista?

²¹ Say sananey nin masuliwet a tepet ya agnaebatan na saray ebolusyonista et: Anto so lapuan na bilay? Panon a niwala so inmunan simplin nengneng na bilay​—a ditan so nanlapuan tayon amin? Diad apalabas iran siglo, saya so aliwan tanton problema. Diad saman et sisiaen na kaslakan a totoo a saray apangat so nanlapud nabubulok a karne tan say bunton na daan iran lupot et mamalesa na saray otot. Balet, masulok lan sanlasus taon so apalabas, malinlinew ya indemostra na kemikon Pranses a si Louis Pasteur a say bilay so manlapu lambengat ed sipor lan manbibilay.

22, 23. Unong ed saray ebolusyonista, panon so inggapo na bilay, balet anto so ipapanengneng na saray katuaan?

²² Kanian panon so pangipaliwawa na saray ebolusyonista ed lapuan na bilay? Unong ed sankabantogan a teorya, sakey ya agginagalan kombinasyon na saray kemikal tan enerhiya so basta labat amalesa na kailalakan na bilay nilaksan taon ed apalabas. Anto so nipaakar ed prinsipyon pinaneknekan nen Pasteur? Ipapaliwawa na The World Book Encyclopedia: “Impanengneng nen Pasteur a say bilay so agbasta linmesa ed silong na kemikal tan pisikal iran kipapasen a walad dalin natan. Anggaman ontan, binilyon taon la so apalabas, say kemikal tan pisikal iran kipapasen ed dalin so duman tuloy”!

²³ Anggaman walad silong na duman tuloy iran kipapasen, wala so baleg a nambaetan na andiay-bilay a bengatla tan say sankasimplian a mabilay a bengatla. Ikuan nen Michael Denton ed libro ton Evolution: A Theory in Crisis: “Sakey a baleg a letak a maawang a tuloy tan sigpot nen say posiblin naisip so walad baetan na manbibilay a selula tan say sankasuliwetan a bengatlan andian na bilay, a singa say kristal odino tedter na niebe.” Arawin nagawa tan imposibli so ideyan say andian na bilay a bengatla so ombilay lapu lambengat ed inkibanbana. Napanisiaan so impantutunosan na saray katuaan ed paliwawa na Biblia a say ‘bilay so nanlapud bilay’ lapud say bilay so pinalsa na Dios.

No Akin ya Aliwan Panamalsa

24. Anggaman ed saray problema ed teorya, akin a kaslakan iran sientista so siansian manisia ed teorya na ebolusyon?

²⁴ Anggaman ed saray probleman nisipor ed teorya na ebolusyon, say pananisia ed panamalsa so minoria natan a bilang aliwan sientipiko, agnapanisiaan ni ingen. Akin ya onia? Akin a say autoridad a singa si Francis Hitching, a simamatuan angidanet ed saray kakulangan na ebolusyon, so mangipulisay ed ideya na panamalsa? Impaliwawa nen Michael Denton a say ebolusyon, tekep na amin iran kaleteyan to, so mantultuloy ya ibangat lapud saray teoryan misiglaotan ed panamalsa so “prangkan manaanap na labas nen too iran sengegan.” Diad arum a salita, saya so agnaawat lapud nalalanor ed panamalsa so sakey a Manamalsa. On, saya so parehon nengneng na telek-telek a katunongan a nabet tayo la ed kaso na saray milagro: Saray milagro so imposibli lapud sikaray makapakelaw!

25. Diad sientipikon panangibaga, anton kakapuyan na ebolusyon so mangipanengneng ya aliwan masekder itan a kasalat na panamalsa diad pangipaliwawa ed gapoan na bilay?

²⁵ Sakey ni, walay aralem a panduaruwa ed mismon teorya na ebolusyon manlapud sientipikon punto de bista. Intuloy nen Michael Denton ya ikuan: “Bilang letnegan a teoryan panibukel-lamet ed awaran, [say teorya nen Darwin ed ebolusyon] so imposiblin napaneknekan ed eksperimento odino direktan pangimaton a normal ed siensia. . . . Niarum ni, sasalaysayen na teoryan ebolusyon iray serye na nikadkaduma iran ebento, say lapuan na bilay, say gapoan na inkatudio tan arum ni. Saray nikadkaduman ebento so agnaulit tan agnayarin gawaen ed antokaman a nengneng na panag-eksperimento.” Anggaman ed inkapopular to, say teorya na ebolusyon so diad tua et napno na saray luang tan problema. Ag-itan mangiter na maabig a rason pian ipulisay so salaysay na Biblia ed gapoan na bilay. Say unonan kapitulo na Genesis so mangitatarya na nagnap a makatunongan a salaysay no panon so inkiwala na sarayan “agnaulit” “nikadkaduma iran ebento” legan na ‘saray agew’ na panamalsa a kinobrian to so nilibulibon taon.a

Komusta so Nipaakar ed Delap?

26, 27. (a) Anto so ibabaga na Biblia nipaakar ed Delap? (b) Diad kabiangan, iner so nanlapuan na saray danum na delap?

²⁶ Ituro na dakel so sananey nin singa pansumlangan ed baetan na Biblia tan modernon siensia. Diad libro na Genesis, nabasa tayo a libulibon taon la so apalabas say karelmengan na totoo so abalbaleg a tuloy a deniside na Dios so paneral ed sikara. Anggaman ontan, pinampaalagey to so matunong a toon Noe na baleg a luluganan a kiew, sakey a biong. Insan intarok na Dios so delap ed katooan. Si Noe lambengat tan say pamilya to so aliktar, a pati amin a nengneng na poli na ayayep. Say Delap so baleg a tuloy ya “amin ya atatagey a palpalandey a wala ed silong na tawen ayanep ira.”​—Genesis 7:19.

²⁷ Iner so nanlapuan na amin a danum ya anakbong ed intiron dalin? Say Biblian mismo so onebat. Asasakbay ed panaon na panamalsa, sanen onggagapon naporma so liwang na atmospera, wala nensaman so “danudanum . . . a wala ed silong na firmamento” tan “danudanum . . . a wala ed tapew na firmamento.” (Genesis 1:7; 2 Pedro 3:5) Sanen sinmabi so Delap, ibabaga na Biblia: “Alukasan so saray durongawen na tawen.” (Genesis 7:11) Mabitar, saray “danudanum . . . a wala ed tapew na firmamento” so pinmelag tan ditan so nanlapuan na dakel a danum na delap.

28. Panon so panmoria na kadaanan iran ariripen na Dios, pati si Jesus, nipaakar ed Delap?

²⁸ Say sankadalinan a delap so agtanton nasasalambit ed saray modernon libron-panaralan. Kanian nepeg tayon itepet: Kasin say Delap so sakey lambengat a mito, odino peteg itan ya agawa? Sakbay ya ebatan itan, nepeg tayon tandaan a say Delap so inawat na saray sinmaginonor a managdayew nen Jehova a bilang peteg ya awaran; agda impasen itan a mito. Si Isaias, Jesus, Pablo, tan Pedro so arum ed saramay anukoy a saya so peteg ya agawa. (Isaias 54:9; Mateo 24:37-39; Hebreos 11:7; 1 Pedro 3:20, 21; 2 Pedro 2:5; 3:5-7) Balet walaray tepet a nepeg a naebatan nipaakar ed sayan sankadalinan a Delap.

Saray Danum na Delap

29, 30. Antoran katuaan nipaakar ed karakel na danum ed dalin so mamaneknek ed posibilidad na Delap?

²⁹ Unona, agta imposibli a say intiron dalin et nalegep ed danum? Andi. Diad tua, say dalin so siansian nadedelap. Pitomplon porsiento na saya so asakbongan na danum tan 30 porsiento lambengat so amagan dalin. Niarum ni, 75 porsiento na tabang a danum ed dalin so walad saray glacier tan bunton na yelo ed polar. No sayan amin a yelo et natunaw, lalon onatagey so danum na dayat. Saray syudad a singa say New York tan Tokyo so nalegep.

³⁰ Niarum ni, ibabaga na The New Encyclopœdia Britannica: “Say aberids a kaaralem na kadayatan so akalkulan 3,790 metro (12,430 piye), sakey a bilang ya atagtagey nen say promedyon kaatagey na dalin ed palatas na dayat, ya 840 metro (2,760 piye). No say promedyon kaaralem so parakelen ed bilang na kaawang to, say kabaleg na Sankamundoan a Kadayatan so 11 danay ed kabaleg na dalin ya akaletaw ed palatas na dayat.” Kanian, no amin et palatasen—​no amin a palpalandey et pataren tan panoen iray aralem a kutlaong ed kadayatan​—sakbongan na dayat so intiron dalin ed kaaralem a nilibon metro.

31. (a) Pian nagawa so Delap, anto so nepeg a kipapasen na dalin sakbay na Delap? (b) Anto so mangipanengneng a posiblin saray palandey so abebbeba tan saray kutlaong ed dayat so atatapew sakbay na Delap?

³¹ Pian nagawa so Delap, nakaukolan a mas atapew iray kutlaong ed dayat sakbay na Delap, tan abebbeba iray kapalandeyan ya aliwan singa natan. Kasin saya so posibli? Bueno, ibabaga na sakey a libron-panaralan: “Saray kapalandeyan ed mundo ya atagey a tuloy natan, a datin kadayatan tan patar so diad nilaksan taon lan apalabas et makapasawan palastadoy itsura ra. . . . Say galaw na saray plate na kontinente so angitulak ed dalin ya atagtagey a tuloy a pigpigaran ayayep tan tanaman so nabibilay ed toktok to tan, diad biek a dapag, pinalereg to so dalin pian mansiansian akaamot so dakep to ed dalem na dayat.” Lapud onaatagey tan onaaralem iray kapalandeyan tan kutlaong ed dayat, mabitar ya aminsan et saray palandey so ag-atagey tan say angkabaleg iran kutlaong ed dayat so ag-aralem a singa natan.

32. Anto so agawa ed saray danum ed Delap? Ipaliwawa.

³² Anto so agawa ed danudanum kayari na Delap? Nayarin saraya so inmagos ed saray kutlaong na dayat. Panon? Sisiaen na saray sientistan saray kontinente so akatapew ed angkabaleg iran plate. Say galaw na sarayan plate so mamawala na saray pananguman ed palatas na dalin. Diad arum a pasen natan, walaray araldalem a letak ed kaaralman na dayat a masulok ya anemiran milya ed kaaralem ed ketegan na saray plate. Nayarin makasengeg ed​—angangko diad impangitulak na Delap a mismo—​atenyeg iray plate, kinmesneg so dalem na dayat, tan linmengat so angkakabaleg iran libsong, kanian inmekat so danum ed dalin.b

Saray Pakasuysuyan ed Delap?

33, 34. (a) Anton ebidensia so wala la’d saray sientista a nayarin ebidensia na Delap? (b) Kasin makatunongan so pangikuan ya aliwa so impangikabaliksan na saray sientista ed ebidensia?

³³ No awaten tayon posiblin agawa so baleg a delap, akin ya anggapoy pakasuysuyan a nanengneng na saray sientista? Nayarin wala, balet ta sananey so pangikabaliksan da ed ebidensia. Alimbawa, ibabangat na siensia na ortodoks a diad nantutumbokan iran panaon na yelo say tapew na dalin so tinibukel na mabibiskeg iran glacier. Balet say mabitar ya ebidensia na galaw na saray glacier so no maminsan et resulta na galaw na danum. Sirin, nayarin arum ya ebidensia na Delap so nababaloan dan ebidensia na panaon na yelo.

³⁴ Agawa met so mipadparan lingo. Nipaakar ed panaon sanen titibukelen na saray sientista so teorya ed panaon na yelo, nabasa tayo: “Aromogan daray panaon na yelo ed kada peryodo na heolohikon awaran, bilang itutumbok ed pilosopiya na panparpara. Anggaman ontan, dakel ed sarayan panaon na yelo so impulisay na maalwar ya impangusisa lamet ed ebidensia ed apalabas iran taon; saray dalin tan bato a binidbir bilang tinipon na saray glacier so impasen natan a bilang saray datal ya impreserba na saray agos na pitek, intebag na dalin ed dalem na dayat tan mapitek iran agos: balasubos na makilot a danudanum a nanlaok na pitek, buer tan graba ed dalem na dayat.”

35, 36. Anton ebidensia ed rekord na fossil tan ed heolohya so nayarin misiglaotan ed Delap? Ipaliwawa.

³⁵ Sakey nin ebidensia na Delap so ompatnag ed rekord na saray fossil. Unong ed sayan rekord, aminsan a panaon et saray tigren walaan na makdem iran ngipen so manisiim na buagen da ed Europa, saray kabayon babaleg nen say dinanman a manbibilay natan so teyengteyeng ed Amianen ya Amerika, tan saray mammoth so mankakakan ed Siberia. Insan naandipat so dakel iran nengneng na ayayep ed intiron mundo. Kabansag na saya, wala so biglan impanguman na klima. Sinamplon libulibon mammoth so inatey tan kinmigtel ed Siberia.c Si Alfred Wallace, say kabkabat a kontemporaryo nen Charles Darwin, so angipasen a say ontan a lapag ya inkaderal so peteg lapud sakey a nikadkaduman sankamundoan ya inkagawa. Dakel so nankatunongan a sayan ebento et say Delap.

³⁶ Inkuan na editoryal na magasin a Biblical Archeologist: “Makanan tandaan a say salaysay nipaakar ed baleg a delap so sakey ed saray sankalaknaban a tradisyon ed kultura na too . . . Anggaman kuan diad benegan na sankadaanan iran tradisyon a nanlapud Asingger a Bukig, nayarin agawan peteg so aktual ya abalbaleg a delap diad peryodo na saray pluvial . . . nilibulibon taon la so apalabas.” Saray peryodon pluvial et saray panaon sanen say dalin so mas maranum nen say natan. Saray tabang a danum a linok ed intiron mundo so babaleg. Inkuan a say danum so intarok na binakbinak ya uran ya agawa ed kasampotan na panaon na yelo. Balet insuheri na arum a diad sakey ya inkagawa say inkamaranum na dalin so resulta na Delap.

Ag-akalingwan so Katooan

37, 38. Panon so pangipanengneng na sakey a sientista ya, unong ed ebidensia, say Delap so nayarin agawa, tan panon so pakaamta tayon agawa itan?

³⁷ Aminsan et insulat nen propesor na heolohiya a si John McCampbell: “Say makanan pandurumaan na Biblikon desyang [say Delap] tan ebolusyonaryon panpapara so anggapo ed suston impormasyon na heolohya noagta diad impangipatalos ed saratan ya impormasyon. Say lablabayen a panangipatalos so mandependin tuloy ed abenegan tan datin iilaloan na indibidual ya estudyante.”

³⁸ A say Delap so talagan agawa et nanengneng ed katuaan ya agbalot itan nalingwanan na katooan. Diad intiron mundo, walaray karaanan ya istorya nipaakar ed saya diad saray pasen a singa kaarawi na Alaska tan saray Isla ed Abalaten a Dayat. Say tubo ed sakbay-Columbus iran sibilisasyon na Amerika, ontan met ed saray Aborigine na Australia, so amin et walaan na istorya nipaakar ed Delap. Anggaman arum iran salaysay so duma ed detalye, diad ngalngalin amin a bersyon et onleletaw so manunan katuaan a say dalin so adelap tan pigaran totoo lambengat so aliktar ed ginaway-toon luluganan. Say alenleneg a paliwawa ed ontanlan kasmak ya impangawat et lapud say Delap so maawaran ya ebento.d

39. Anton kaaruman a paneknek so anengneng tayo ed katuaan a say Biblia so Salita na Dios, aliwan too?

³⁹ Kanian, diad saray makanan kabiangan say Biblia so mitunosan ed modernon siensia. No wala so pansumlangan ed baetan dan dua, say ebidensia na saray sientista so napanduaruwaan. Sano mantunosan, say Biblia so mabetbet ya ontanlan susto a napanisiaan tayon say impormasyon to so nanlapud labas nen toon katudioan. On, say impantunosan na Biblia tan ed apruebaan a siensia so mangiter na kaaruman iran ebidensian salita na Dios itan, ya aliwan too.

[Saray paimano ed leksab]