Pantotongtong Nipaakar ed Rasonablin Dasel

NATAN, a singa met nen panaoy Biblia, kinaukolan na arum a kultura ya iter lay dasel sakbay ya asawaen na laki so sakey a bii. “Panlingkoran ta kay pitoy taon a nipaakar ed si Raquel ya anak mo a yogtan,” so kuan nen Jacob ed arapen a katulangan ton laki, si Laban. (Genesis 29:18) Lapud panangaro nen Jacob ed si Raquel, inyopresi toy atagey a kantidad​—kasimbangan na pitoy taon ya upa! Inawat nen Laban so opresi, balet ta tinaktikaan toy Jacob diad impangiyasawa to nin unona ed panguloan a marikit to, si Lea. Nagmaliw a masilib iray sinmaginonor a pidedeneng nen Laban ed si Jacob. (Genesis 31:41) Say pangibubunek nen Laban parad materyal a gungguna so sengegay inkaekalay respeto’d sikato na mamarikit to. “Agkami kasi nibilang ed sikato a singa sansankaili; ta inlako to kami, tan binuag to ya amin met so pilak a bili mi?” so intepet da.​—Genesis 31:15.

Makapaermen, diad materyalistikon mundo natan, dakel ya atateng so kaparpara nen Laban. Tan mas alodloor ni arum. Unong ed sakey a peryodiko ed Aprika, pantotongtongan so arum a pankasamento “lapu lambengat ed pakatuboay maagum a kaamaan.” Sakey nin sengegan et say kairapan ed bilay a manutukso ed arum a kaamaan a moriaen iray marikit da bilang paraan pian oninawa ed pinansyal.a

Babayaen na arum a kaatengan so piasawa na mamarikit da lapud tatalaranan da so walaay sankabalgan a dasel. Pansengegan iya na seryoson problema. Oniay insulat na sakey a reporter na peryodiko a niasain ed mamabukig ya Aprika: “Labayen na saray kalangweran so mibatik pian naarawian iray sobsobran dasel a kekerewen na mapilit iran pipamilyaan.” Say seksual ya imoralidad so sakey ed saray probleman papawalaey ikerew na atagey a dasel. Niarum ni, akasaliw so arum a kalangweran a lalaki na asawaen balet ta akaotang na baleg. “Kaukolan a rasonabli iray atateng,” so ipapaseseg na sakey a social worker a taga-Abalaten ya Aprika. “Nepeg ya ag-ira onkerew na baleg a kantidad. Nepeg a walaay pambilay so balon kasal . . . Kanian akin a bangkarotien so malangwer a laki?”

Panon a nipanengneng na Kristianon atateng so alimbaway inkarasonabli sano pantotongtongan so pangiter odino pangawat na dasel? Seryoson pamaakaran iya, lapud igaganggan na Biblia: “Nakabatan komon na amin a totoo so kasungdoan [“inkarasonabli,” NW] yo.”​—Filipos 4:5.

Saray Rasonablin Prinsipyo na Biblia

Personal a desisyon na Kristianon atateng no kasin pantotongtongan so dasel odino andi. No gawaen da itan, nepeg a gawaen iratan a pantotongtong a mitunosan ed saray prinsipyo na Biblia. “Nabulos kayo komon a manlapu ed aro na pilak,” so kuan na Salitay Dios. (Hebreos 13:5) No agnapatnagan iyan prinsipyo ed pantotongtong nipaakar ed pankasamento, ipapanengneng na Kristianon ateng so makapuy ya alimbawa. Kaukolan a say lalakin walaay responsablin posisyon ed Kristianon kongregasyon so “rasonabli,” aliwan ‘manangaro na kuarta’ odino “maagum ed agmatuan pakagunggunaan.” (1 Timoteo 3:3, 8, NW) Say Kristiano a maagum tan agmagbabawin mangikil na atagey a dasel so nayari ni ingen a nadispelosip ed kongregasyon.​—1 Corinto 5:11, 13; 6:9, 10.

Lapud saray probleman tarok na agum, inletneg na arum a gobierno iray ley a mangigegeter ed dasel. Alimbawa, sakey a ley ed bansa na Togo ed Sagur ya Aprika so angikuan a say dasel et “nayarin bayaran panamegley na sakey a bengatla odino kuarta odino ed namparan paraan.” Iyaarum na ley: “Nepeg ya agnapalumbasan so kantidad a 10,000 F CFA (US$20.00).” Aminpigapiga, igaganggan na Biblia iray Kristiano a magmaliw a matulok ed ley a mibabaley. (Tito 3:1) Anggano ag-iyimpuersa na gobierno so ontan a ley, say tuan Kristiano so malabay ya ontulok. Diad ontan namantini to so maong a konsiensia ed arap na Dios tan agpansengegay pakatiroran na arum.​—Roma 13:1, 5; 1 Corinto 10:32, 33.

Siopa so Responsabli ed Saray Pantotongtong?

Diad arum a kultura, say paraan na pantotongtong nipaakar ed dasel so nayarin misumlangan ed sakey nin importantin prinsipyo. Unong ed Biblia, responsabli so ama ed saray pakurang ed sankaabungan to. (1 Corinto 11:3; Colosas 3:18, 20) Sirin, saramay walaay responsablin posisyon ed kongregasyon et kaukolan a lalakin ‘uuleyan dan maong so saray anak da tan sankaabungan da.’​—1 Timoteo 3:12.

Balet, nayarin kaslakan diad komunidad so pangipalima’d saray kakanayon na uloy pamilya so importantin pantotongtong ed pankasamento. Tan miaapag irayan kakanayon ed dasel. Pakasubokan iya na saray Kristianon sankaabungan. Nisesengeg ed kustombre, aabuloyan na arum ya uloy pamilya so agmananisian kakanayon a mangikil na atagey a dasel. No maminsan et mangitonton iya ed piaasawa na Kristianon bii ed sakey ya agmananisia. Sumlang iya ed simbawa a saray Kristiano so kaukolan a mangasawa “dia ed linawa na Katawan lambengat.” (1 Corinto 7:39) Say ulo na pamilya a mangiyaabuloy ed agmananisian kakanayon a manggawa na saray desisyon a pakapeligroan ed espiritual a pankaabigan na ananak to so agnamorian ‘manguuley a maong ed sankaabungan to.’​—1 Timoteo 3:4.

A singa ed kaso na matakot ed Dios a patriarkan si Abraham, anto no agdirektan mibiang so Kristianon ama ed saray pantotongtong ed pankasamento na sakey ed ananak to? (Genesis 24:2-4) No walay aturon manggawa’d saya, kaukolan a seguroen na Kristianon ama a say mitongtong et tumboken toray instruksion a mitunosan ed saray rasonablin prinsipyo na Biblia. Niarum ni, sakbay a mitongtong nipaakar ed dasel, kaukolan a maalwar a nonoten na Kristianon atateng iray pamaakaran tan ag-ira patatangguyor ed saray agmakatunongan a kustombre odino kerew.​—Uliran 22:3.

Ipapaliis ed Agmakristiano Iran Walna

Kokondenaen na Biblia so kinon tan say pangaagamil na “maapan gloria na bilay.” (1 Juan 2:16; Uliran 21:4) Ingen, walaray indibidual a mililimog ed Kristianon kongregasyon so mangipapatnag ed sarayan walna diad pantotongtong da ed pankasamento. Inalig na arum so mundo diad pangipapangta ed inter odino say naawat a baleg a kantidad na dasel. Diad biek a dapag, sakey ed saray sangan opisina na Watch Tower Society diad Aprika so angireport: “Agmanrerespeto so arum a kaasawaan a lalaki sano rasonabli so kerew na pamilya, a momoriaen daray kaasawaan dan bibii bilang asaliw ed presyo na sakey a ‘kanding.’”

Say agum parad atagey a dasel so anekmel ed arum a Kristianos tan angitonton ed graben nansumpalan. Alimbawa, konsideraen pa iyan report a nanlapud sakey a sangan opisina na Watch Tower Society: “Gendagendat a mairap ed saray agagin babalolaki a mangasawa odino agagin mamarikit a manalmoy kapareha. Say nansumpalan et ondarakel a bilang na saray panagdispelosip lapud seksual ya imoralidad. Linma so arum ya agagin lalaki ed minas pian manalmoy balitok odino diamante a nilako ra ta pian walay supisientin gastosen ed pangasawa. Nayarin manbayag ira na sakey odino duay taon odino onsulok ni, tan gendat ya onleletey ira ed espiritual legan ya akaarawi ra’d pililimog ed saray agagi tan ed kongregasyon.”

Pian napaliisan so ontan iran maermen a pansumpalan, kaukolan a tumboken so alimbawa na saray matakken ed kongregasyon. Anggano aliwan ateng, rasonabli so pidedeneng nen apostol Pablo ed saray kapanisiaan. Maalwar ton pinaliisan so pakabelatan a tuloy na siopaman. (Gawa 20:33) Petepeteg, kaukolan a konsideraen na Kristianon atateng so andi-siblet ya alimbawa to sano mitongtong nipaakar ed dasel. Diad tua, si Pablo so pinuyanay Dios a mangisulat: “Agagik ira, mankakasakey kayo a mangalig ed siak, tan tandaan yo so saray manaakar ya ontan unong na singa wala kayo ed sikami a singa sakey a pangaligan.”​—Filipos 3:17.

Saray Alimbawa na Inkarasonabli

No nipaakar ed pantotongtong ed pankasamento, impanengneng na dakel a Kristianon atateng so maabig ya alimbawa na inkarasonabli. Konsideraen pay kaso nen Joseph tan say asawa to, si Mae, a manseserbi bilang sigpot-panaon ya ebanghelisador.b Manaayam ira ed sakey ed Solomon Islands a no maminsan et problema dia iray pantotongtong nipaakar ed dasel. Pian napaliisan irayan irap, inyareglo di Joseph tan Mae so piasawa na marikit dan si Helen ed kabangibang ya isla. Ontan met so ginawa ra ed sakey nin marikit da, si Esther. Inmabobon met si Joseph ed abeban tuloy nen say rasonablin naawat ya idasel na manugang ton si Peter. Atepetan no akin ya oniay ginawa to, impaliwawa nen Joseph: “Agko labay a nabelatan so manugang ko a payunir.”

Impanengneng met na dakel ed Tastasi nen Jehova diad Aprika so maabig ya alimbawa na inkarasonabli. Diad arum a paspasen, saray membro na apabaleg a pamilya so inkalapagan a manilalon paunaay baleg a kantidad na kuarta sakbay na saray pantotongtong nipaakar ed aktual a dasel. Ta pian napaseguroay asawaen, nayarin ilaloan so nobyo a mangisipan a salipotpotan toy arapen a dasel parad yogtan a laki na nobya to.

Misunian, konsideraen so alimbawa nen Kossi tan say asawa to, si Mara. Say marikit da, si Beboko, so agano nin akiasawa ed sakey a managbiahen manangasikaso na Tastasi nen Jehova. Sakbay na pankasamento, dinetdetan na kakanayon iray atateng pian baleg so apag da ed dasel. Balet, tinmalindeg a malet so atateng tan agtinmulok ed saratan a kerew. Imbes, sikaray direktan akitongtong ed manugangen da, a kekereway abeban dasel parad marikit da insan impawil day kapaldua ed mankapareha pian usaren dan panparaan ed agew na pankasal da.

Sakey nin alimbawa ed parehon bansa so manasaglawi ed malangwer a Tasi a manngaray Itongo. Diad pilimero, kinmerew so pamilya to na rasonablin dasel. Balet papaaruman na kakanayon so kantidad. Makapaaburido so kipapasen, tan ompatnag a nayarin ipilit iya na saray kakanayon. Anggano mabaing, inmalagey si Itongo tan marespeton angibagan sikatoy determinadon miasawa ed maseseg a Kristianon manngaray Sanze, unong na niyuksoy la. Insan makpel ton inkuan, “Mbi ke” (a kabaliksan toy, “Aresolbi lay ganagana”) tan inmirong. Sikatoy sinuportaan na Kristianon ina to, si Sambeko. Sinampotan lay diskusyon, tan nanasawa so mankapareha unong ed orihinal lan niyuksoy.

Walaray bengatlan mas papagaan na maaron Kristianon atateng nen say personal a pakagunggunaan ed dasel. Impaliwawa na asawan laki diad Cameroon: “Inanamot na katulangan kon bii so kada pankanawnawa pian ipurek ed siak ya anggan pigara so idasel ko ed sikato, kaukolan ya usaren la itan ed pangasikaso ed saray pankaukolay anak ton bii.” Panpapagaan met na maaron atateng so espiritual a pankaabigan na ananak da. Singa bilang, konsideraen pay Farai tan Rudo, a manaayam ed Zimbabwe tan abayagla’d kimey na panagpulong na maong a balita na Panarian na Dios. Anggaman ag-ira mansuesueldo, impiasawa ray mamarikit da diad mas abeban dasel nen say gendat a kekerewen. Say rason da? Labay dan nagunggunaay ananak da diad piasawa ed lalakin tuan mangaaro ed si Jehova. “Say importanti ed sikami et say espiritualidad na duaran anak min bibii tan saray manugang mi,” so impaliwawa ra. Agaylan makaparepresko! Saray pipamilyaan a mangipapanengneng na maaron panagpaga ed espiritual tan materyal a pankaabigan na kasadon ananak da so nakomendaan a maong.

Saray Gungguna na Inkarasonabli

Abendisionan si Joseph tan Mae a taga-Solomon Islands lapud mabunlok tan maalwar ya impangasikaso ra ed impiasawa na ananak da. Kanian, agnigalet ed otang so mamanugang da. Imbes, akapangusar la so duaran sankaparis na dakel a taon ed sigpot-panaon a kimey na panangiwakawak na mensahe na Panarian. Diad panmomolimoli, inkuan nen Joseph: “Saray desisyon min sankapamilyaan so nanresulta ed mayaman iran bendision. Tua, no maminsan et dakel so desdes manlapud saramay agmakatalos, balet walaan ak na maong a konsiensia tan inkapnek diad pakakanengneng ko’d ananak kon okupado tan mabiskeg ed serbisyo ed si Jehova. Maliket met ira, tan sikami nen akulaw ko so malikeliket.”

Sakey nin gungguna et say maong a relasyon ed baetan na mankatulangan. Alimbawa, manseserbi ira di Zondai tan Sibusiso bilang boluntaryon komikimey a kaibay kaasawaan da, a sanagi, diad sanga na Watch Tower Society diad Zimbabwe. Say katulangan dan laki, si Dakarai, so sakey a sigpot-panaon ya ebanghelisador tan agmansuesueldo. Legan na saray pantotongtong nipaakar ed dasel, inkuanton awaten toy antokaman a nasarag da. “Pinabpabli mi so katulangan min laki,” so kuan di Zondai tan Sibusiso, “tan gawaen mi anggaay nayarian min ontulong ed sikato no sikatoy mankaukolan.”

On, say pagmaliw a rasonabli ed saray pantotongtong nipaakar ed dasel so mamawalay liket ed pamilya. Singa bilang, saray balon kasal so agla makaotang, a mamainomay ed sikaran mangiyarunsa ed bilay na panamaley. Amasarag iya ed dakel a malangwer a sanasawa pian gegemtanen iray espiritual a bendision, a singa say panserbin sigpot-panaon diad maganat a kimey na panagpulong tan panaggaway babangatan. Bilang resulta, mangigloria iya ed maaron Manangigapo na panamaley, si Jehova a Dios.​—Mateo 24:14; 28:19, 20.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 27]

IMPAWIL DAY DASEL

Diad arum a komunidad, nabalaw so sakey a nobya tan say atateng to no abebay dasel. Kanian, no maminsan saray motibo ed pitotongtong nipaakar atagey a presyo et kinon tan say pilalek ya iparayag so kipapasey pamilya. Sakey a pamilya ed Lagos, Nigeria, so angitaryay makaparepreskon pidumaan. Oniay impaliwawa na manugang dan laki, si Dele:

“Pinalemewan ak na pamilyay akulaw ko manlapud dakel a panggastosan a misiglaotan ed seremonyay tradisyonal a dasel, a singa say panaliw na ankablin pankawesan. Anggan sanen impresenta na pamilyak so dasel ed sikara, intepet na mangilalaman da:

‘Labay yo ta’n alaen iyan bii bilang asawa odino bilang anak a bii?’ Nambabansag ya inmebat so kapamilyaan ko: ‘Sikatoy labay min alaen bilang anak a bii.’ Kayari na satan, impawil da’d sikami so parehon sobre. “Anggad natan, aapresiaen koy impangasikaso na pipamilyaan ko ed kasal mi. Rerespetoen koran maong. Lapud ekselentin espiritual a panmoria ra et ipapasen ko ira bilang sankaasinggeran a kakanayon. Walaan met itan na baleg ya epekto ed no panon kon moriaey akulaw ko. Abayuboan koy aralem ya apresasyon ed sikato lapu ed impantrato ed siak na pamilya to. Sano walay agmi pantalosan, agko aabuloyan itan a magmaliw a problema. Bektaman a nanonotan koy pamilyan nanlapuan to, naparaisetan so agpantatalosan.

“Akapankaaron maong so pamilyak tan say pamilya to. Anggan natan, duay taon kayari na kasal mi, siansian papawitan nen tatay ko na regalo tan kakanen so pamilya nen akulaw ko.”