Say Anggaan na Amin a Bakal—Kasin Nagegemtan?
“GALIDIA, sikayon totoo, nengnengen yoray gawa nen Jehova, no panon so impangigeter to’d saray makapakelaw a gawa ed dalin. Saray bakal so patundaen to ed saray kasampotan na dalin. Say bekang so balbalen to tan say gayang so puterputeren to; saray karusa so poolan to ed apuy.”—Salmo 46:8, 9.
Saray walad tagey a salita na apuyanan a salmista so mipakna ed impapuson pilalek na totoo ed amin na saray panaon. Peteg, siopa ta so agmanpirawat ed agew sano naandi la so bakal? Unong a singa kaliktan tayon nanengneng, anggaman kuan, say anggaan na bakal, anggad natan, so arawi ed saray sagpot na amin a totoo. Aliwa lambengat a say bakal so siansian walad sikatayon tuloy noagta sikato met so nagmaliw a makaderal a tuloy tan makapatey a diad inmunan panaon ed awaran na too et say pantultuloy na sibilisasyon, tan anggan say bilay a mismo, so walad kaatapan.
Nisesengeg ed makapakebbiew a kapeligroan ed arapen, sikatayo so pakaskasin mangitepet na: Akin a saray sagpot na too a mangamper ed bakal so ontan lan sinmaew a makapasinagem? Kasin say bakal so peteg ya agnapaliisan? Peteg, akin a saray bakal so nagagawa?
No Akin a Saray Sagpot na Too So Sinmaew
“No manaayam kayo ed kakaabay ya anggapo so pulis tan amin so walaan na paltog tan saray bilay so walad pirmin katatakot ed kaataki, sirin, wala so nagawan paltogan,” so insulat na dyurnalista tan manag-awaran na militar a si Gwynne Dyer. “Ontan so nengneng na kakaabay a panaayaman na saray bansa ed mundo,” so intuloy to. “Anggaporay internasyonal a pulis, kanian balang nasyon so armado tan akaparaan ed karawalan; ingen say nengneng na karawalan a kalalanoran na saray nasyones so walaan na nikabiig a ngaran. Satan so tinawag tayo na bakal.”
Anggaman satan so simplen salaysay, ituturo to so pigaran manunan katuaan a manggawa ed bakal. Peteg a wala so paraan diad pibakal tan ontan met ed inklinasyon a manggawa na ontan. Dingan na saraya, naimano tayo met so kakulangan na ley tan oksuy diad saray “kakaabay,” a diad sayan kipapasen et say mundo.
Say bantog a manag-awaran a si Will tan Ariel Durant so angituro ed sarayan parehon sengegan sanen insulat da ed libro ran The Lessons of History: “Diad kaplesan a kakulangan na internasyonal a ley tan sentimento a say sakey a nasyon so nepeg ya akaparaan ed anggan anton momento a mangidepensa ed inkasikato; tan no saray makanan intereses to so nalalanor et naabuloyan a mangusar ed anggan anton paraan ya ipapasen ton nakakaukolan diad kililiktar to. Say Samploran Ganggan so agla imanoen sano walad kaatapan so dilin kililiktar.”
Kanian sirin, say aligwas o isaew na anggan anton sagpot diad pamatunda na bakal so mandependin manuna ed no panon so pideneng ed sarayan manunan sengegan. Kasin say anggan anton getma na too, anggaman panon so inkamagalang na satan, so tinmalona ed impanggawa na ontan? Usisaen tayoray katuaan.
Kakulangan na Internasyonal ya Oksuy
Agawa so dakel iran impanali ed apalabas diad pamawala na arum a nengneng na ahensya ed mundo a tekep na pakayarin manbantay ed saray nasyones tan pansiansiaen so internasyonal a ley tan oksuy. Say Liga na Nasyones, alimbawa, so aporma ed kayari na Guerra Mundial I pian mangipaseguro a say mundo so agla lamet manbabakal. Diad epekto et sikato so nalgep ed impakalingwan diad interak na Guerra Mundial II. Insan, nen 1945, inminmuas so muyongan a Nasyones Unidas, a sikato so dinaydayew tan ginalgalang na saray klero na Kakristianoan a bilang alenleneg ya ilalo na katooan a para ed kareenan. Anto so agawaan to? Maminsan lamet ya iter na awaran so ebat. “Masulok ya apatiran milyon a totoo so mibibiang natan ed 42 nanduruman bakal, rebelyon tan iyaalsa na sibil. . . . Baetan na sakey milyon tan limaran milyon a totoo so inatey ed sarayan pambabakal,” so imbalita na The New York Times nen 1984. Natan et pigpigaran totoo so manisian say NU so walaan na pakayarin mangamper ed bakal tan panggugutgutan. Say kiwawala to so agmanambayo ed takot diad komatlon sankamundoan a bakal odino palaspas a panagderal na nuklar.
Ombabaleg a Kebbiew tan Kapagaan
Sakey a rason a saray ahensyan singa say NU so andian na pakayarin mangamper ed bakal et saray nasyones ed sankamundoan so nagnap a dedikado ed sankanasyonan ya inkasoberano tan pankanepegan. Samsamet so panangimano ra ed internasyonal a responsabilidad odino totontonen ed kondukta. Pian nadampot da so gagala, arum a nasyones so nanliknan sigpot a napatunong diad pangusar ed anggan anton paraan ya ipapasen dan nakaukolan—turubos a panagpatey, asasinasyon, panaghaydiak, panagbomba, tan arum nira—a saray inosente so mabetbet a biktima. Anggan saray manunan pakayari na mundo so mantutulakan diad ngaran na dilin kililiktar tan interes na nasyon. Panon kabayag so pakapantetepelen na saray nasyones ed balang sinansakey ed ontan lan makulangkulang tan iresponsablen kondukta? Panon karakel na Falklands, Afghanistans, Grenadas, Korean 007, tan arum nira so naliktaran na mundo ya anggapo so baleg a banggaan? Aliwan mairap a nanengneng no akin a say nasyonalismo tan dilin-determinasyon so nagmaliw iran manunan babeng diad pamatunda ed bakal.
Armado tan Akaparaan
Natan et kabkabat a tuloy a saray simpenay-armas na mabibiskeg iran pakayari so aluslusbo a walaan na magenap iran kagawaan na nuklar a maneral ed amin a bilay na too ed dalin a maminpigapiga. Ingen kumusta iray arum a nasyones? Unong ed sakey a report na gobierno na E.U., saray onaaligwas a nasyones ed mundo, anggaman sikara so naseseldet ed ekonomya, so nanggastos na masulok a $230 bilyon ed apalabas a dekada diad impanaliw ed saray sankaabantian ya eroplano-de-guerra, pabanto, tan saray tanki. Say nansumpalan? “Adampot to la so punto natan a saray dakel a managsaliw so walaan na probleman mangawat ed amin na saray balon armas da.” Sarayan nasyones so literal ya armado ya anggad ngipen, a singa panangibaga. Say katuaan a sikara lambengat so walaan na natatawag na kumbensyonal iran armas so manggawa’d sikaran mas lalon mabulos tan akaparaan a mangusar ed saratan.
Kasin Wala So Rason ed Panilalo?
Say naulit-ulit ya insaew na saray sagpot na too diad pamatunda ed bakal so mangidadanet lambengat ed katuaan na Biblia ya “agkayarian na too so pangiwanwan to ed saray kurang to.” (Jeremias 10:23) Unong a saray totoo et nayarin kaliktan dan tuloy a nanengneng so kapatunda na bakal, sikaran mismo so aglabat mikabat ed no panon so pakagegemtan ed satan. Anto, sirin, so nipaakar ed sipan a ‘saray bakal so napatunda ed kasampotan na dalin’? Kasin niiter lambengat a mangisagyat na ilalo odino panludlurey ed sikatayo? Peteg ya andi. Ta sikatayo so papaseguroan nen Jehova nipaakar ed anggan anton salita odino sipan a manlapud sangi to: “Ag-ompawil ed siak a paoy-paoy.” (Isaias 55:11) Panon, sirin, so kasumpal na sayan sipan? Anton maabig a letnegan so panisia tayo a say Dios so ontalona ed saman so naulit-ulit a sinaewan na too?