Angheles—Apalabas tan Peles
“Sikara so nipanengneng ya uliran ed Krismas diad saray dekorasyon ya insabit mi ed kiew, odino onnengneng ed saray kard ed Krismas—saray binmalitok a garing a walaan na saray mararakep a kalupaan, a mantutugtog na arpa odino organ ed simbaan odino manaawit na saray kandela. Sikara so walaan na saray payak a singa saraman so angkelag a kamanokan. Diad sakey a salita, sikara so sankarakepan.”—The Sunday Denver Post.
“SARAY angheles so inkalapagan ya impulisay diad saray eskuelaan na teolohya, binaliwala ed Sunday School, tan ag-ira anggan asalambit ed indese na National Catechetical Directory, say giyan-libro a para ed Katolikon relihyoson edukasyon ed America.”
Ontan so inyabawag nen Charles W. Bell, ya editor na relihyon. Inkuanto ya arum ed saray teologo, nagkalautla ed saray manunan Protestantin iglesia, so manliknan “agmakareen tan manduaruwa nipaakar ed saray angheles.” Imbaga na New Catholic Encyclopedia ya arum iran modernon managnonot so mangikuan ya “amin a sisisiaen ed kiwawala na saray angheles so nepeg ya ipulisay.”
Saya so aliwan naynay a kipapasen. Alimbawa, nen koma-13 siglo, saray eskolar a nanaral na anghelolohya, sakey a sanga na teolohyan manasalaysay ed saray angheles, so nibagan angutgot ed saray kaisipan nipaakar ed “palsa, katudioan, tan linawa” na saray angheles. Diad pigaran siglos, saray pikakasi so ginawa ni ingen ed saray “angheles a bantay.” Balet, a singa naimano ed tagey, saray awawey so anguman nanlapulad saman.
Unong ed New Catholic Encyclopedia, “diad modernon kanonotan et saray angheles . . . so ompapalalon nisisiglaot ed kurang na lehenda, tongtong-basilyo, tan kugkugip na ugaw.” Peteg, diad kapegleyan na koma-19 a siglo, ed kanonotan na saray dakel a totoo et saray angheles so agla tanton nisiglaot ed relihyon tan lalon nikasakey ed saray sekular a romantikon kaisipan. Natan, lalo nin dakel a totoo so mangipapasen ed sikara a produkto na imahinasyon; sirin, saray ontan a totoo so mangipupulisay ed kiwawala na saray angheles.
Saray Angheles ed Arum a Relihyon
Anggaman kuan, saray angheles so siansia nin mamebemben na sakey a pasen ed arum iran relihyon. Alimbawa, say Iglesia Katolika Romana so “mamapaseseg ed matoor a mangaro, manrespeto, tan mamaliket ed saray angheles.” Diad tua, say Katolisismo so angitandoro ed talora ya impasen ton angheles—Miguel, Gabriel, tan Rafael—ed inkasanto. Si Rafael so pinmatnag lambengat ed saray Apokripan libro tan aliwan diad canon na Biblia.
Diad saray iglesian Eastern Orthodox, saray angheles so importante ed litanya, sakey a porma na pikakasi a panggagawaan na panamaliket odino panangerew, diad ebat na kongregasyon. Saray angheles met so walaan na sakey a pasen ed Islam, pananisia ed saray angheles a bilang sakey ed saray artikulo na pananisia ed teolohyan Muslim.
Siansia ni, anggapoy duaruwa a diad agew tayo et say pananisia ed kiwawala na saray angheles so onkukupas.
Kasin Sika So Manisia ed Saray Angheles?
Nipaakar ed pananisia ed saray angheles, say New Catholic Encyclopedia so mangibabaga: “Nankalkalna . . . diad kurang na andukey ya inkagawa tan inkapino . . . ed panamegley na panangisalaysay a palbeng ed kaisipan a nikarga ed Masanton Kasulatan, agawan atibukel ed anghelolohya a, diad manduruman sukat na panseguro, so nagmaliw a doktrina na Iglesia.” [Kien mi so italiko.] Panon kabiskeg na pananisia ed saray angheles so wala ed sikayo no kabat yon say pananisia yo so nibase ed “panangisalaysay a palbeng”?
Makapasagyat, say inkaapag-apag ed kaisipan ed sayan pamaakaran so wala ed anggan diad dalem na Iglesia Katolika. Ed no kapigan so inkapalsa na saray angheles, ibabaga na Enciclopedia de la Religión Católica: “Diad opinyon na saray Griegon kaamaan, saray angheles so apalsa ed sakbay na nanengneng a mundo, balet say inheneral ya opinyon na saray Latin a kaamaan et sikara so apalsa ed kayari to. Anggaman kuan, say opinyon a walaan na kaslakan a managsuporta et sikara so apalsa ed samay parehon panaon a singa say mundo.” Say ontan ya agpanseguro so mamalesa na gutgutan diad kanonotan na totoo tan ontulong a mangimpluensya ed kurang a mamaarap ed agapananisia natan.
Sakey a Judion pilosopo, si Philo, so angibagan saray angheles so basta “kipapatnag tan pakayari na talba.” Diad saray taon, saray teologo so nansasangsangan ed andian na kabaliksan iran isyu nipaakar ed palsa tan saray ugugali na angheles, a singa say aliwan tanton makanan tepet, Panon so pakatalindeg na dakel iran angheles ed utok na dagum? Kasin pankelawan a dakel a totoo ed modernon panaon tayo so nanlabay ya agmanisia ed saray angheles?
Nisesengeg ed amin na sarayan mansusumlangan a kaisipan, akin ya ag-usisaen no anto so walan ibaga na Biblia a mismo nipaakar ed saray angheles? Saya so ontulong ed sikatayon makagamor na mabiskeg iran ebat nipaakar ed tepetepet a singa: Kasin saray angheles so peteg? No ontan, kasin sikara so sinmalet ed saray kurang na too? Tan, lalo nin importante, kasin saray angheles so mangapekta ed bilay yo?