Kibulos Manlapud Palson Relihyon
“‘Paway kayo ed leet da, . . .’ kuan nen Jehova, ‘tan agyo didiwiten so marutak a bengatla’ . . . , ‘tan akoen ta kayo.’”—2 CORINTO 6:17.
1. Anton kimey so nanggunaetan nen Satanas a pagawa ed si Jesus, tan anton duaran bengatla so ibangat ed sikatayo na impanggawa to ed sayan opresi?
AMIN na sarayan bengatla so iter ko’d sika no ondakmomo ka tan manggawa na panagdayew ed siak.” Anggaman sayan opresi so agawa ed nilibon taon kayari inggapo na palson relihyon, angitarok itan na tombok ed pakatalos no siopa so walad benegan na palson panagdayew tan no anto so gagala to. Diad saginonor na taon 29 K.P., inyopresi na Diablo ed si Jesus so amin a panarian na mundo a kasalat na panggawa na sakey a panagdayew. Sayan agawa so mangibabaga ed sikatayo na duaran bengatla: a saray panarian na sayan mundo so kien nen Satanas a nayarian ton iter tan say ultimon getma na palson relihyon so pandayew ed Diablo.—Mateo 4:8, 9.
2. Anto so naaralan tayo ed saray salita nen Jesus diad Mateo 4:10?
2 Diad ebat to, aglabat impulisay nen Jesus so palson relihyon noagta impanengneng to met so lalanoren na tuan relihyon. Inkuanto: “Arawi ka dia, Satanas! Ta walan nisulat, ‘Si Jehova a Dios mo so nepeg mon dayewen, tan diad sikato lambengat so pangiteran mo na sagradon lingkor.’” (Mateo 4:10) Sirin, say getma na tuan relihyon et say pandayew ed saksakey a tuan Dios, si Jehova. Sasaglawien to so pananisia tan katutulok, say panggawa na linawa nen Jehova.
Lapuan na Palson Relihyon
3. (a) Kapigan tan panon a ginmapo ed dalin so palson relihyon? (b) Anto so inmunan nikurit a kiwas na relihyoson panameget, tan panon a nantultuloy so relihyoson panamasegsegang nanlapulad satan?
3 Ginmapo so palson relihyon ed dalin sanen say inmunan too so tinmunganga ed Dios tan angawat ed inkuan na Uleg a sikaran mismo so makapandeside na “maong tan mauges.” (Genesis 3:5) Diad impanggawa ed satan impulisay da so matunong ya inkasoberano nen Jehova tan inkaindan da so suston panagdayew, tuan relihyon. Sikara so inmunan totoo ya “angisalat ed katuaan na Dios parad tila tan angigalang tan nanlingkor ed pinalsa imbes a samay Sakey ya amalsa.” (Roma 1:25) Say pinalsan agda namamamtaan a pinilin dayewen et anggapoy arum a si Satanas a Diablo, “say daan ya uleg.” (Apocalipsis 12:9) Say panguloan ya anak dan laki, si Cain, so agtinmumbok ed maabig a simbawa nen Jehova tan sirin nanrebelde a sumpad inkasoberano To. Sikakabat odino andi, si Cain so nagmaliw ya “anak na kaugsan,” si Satanas, tan manangagamil na panagdayew ed Diablo. Pinatey to so yogtan ya agi ton laki a si Abel, ya angagamil na tuan panagdayew, tuan relihyon. (1 Juan 3:12, Revised English Bible; Genesis 4:3-8; Hebreos 11:4) Say dala nen Abel so sankaunaan a dala a nipatedter lapud relihyoson panameget. Makapaermen a nibaga, a say palson relihyon so nantultuloy a nanpatedter na inosenten dala ya anggad sayan peles ya agew.—Nengnengen so Mateo 23:29-35; 24:3, 9.
4. A singa ed kipapasen nen Noe, anto iran kasulatan so mangiyilustra na nengneng na tuan relihyon?
4 Sakbay na Delap, tinmalona si Satanas diad impangipabeneg ed karaklan na katooan manlapud tuan relihyon. Anggaman kuan, si Noe, so “akaromog na abobon ed saray mata nen Jehova.” Akin? Lapud sikato so “nanakar a kaiba na tuan Dios.” Diad arum a panangibaga, sikato so angagamil na tuan panagdayew. Say tuan relihyon so aliwan seremonya odino ritual noagta sakey a dalan na panagbilay. Sasaglawien to so panangagamil na pananisia ed si Jehova tan situtulok a manlingkor ed sikato, a ‘manakar a kaiba to.’ Saya so ginawa nen Noe.—Genesis 6:8, 9, 22; 7:1; Hebreos 11:6, 7.
5. (a) Anto so nanggunaetan ya iletneg na Diablo kayari na Delap, tan panon? (b) Panon so impangamper nen Jehova ed plano na Diablo, tan anto so nansumpalan?
5 Ag-abayag kayari na Delap, mapatnag ya inusar na Diablo si Nimrod, sakey a lakin kabkabat ed “isusumpa [to] ed si Jehova,” diad gunaet a pankasakeyen so amin a katooan ed porma na panagdayew a sumlang lamet ed si Jehova. (Genesis 10:8, 9; 11:2-4) Magmaliw iman a sakey a nankakasakey a palson relihyon, nantetekep a panagdayew ed Diablo, a nisentro ed syudad tan ed tore ya impaalagey na saray managdayew to. Inamper nen Jehova iyan kasiliban diad impanwetwet ed “sakey a lenguahe” a sasalitaen nensaman na amin a katooan diman. (Genesis 11:5-9) Kanian, say syudad so asabin atawag a Babel, a diad saginonor et Babilonia, a saratan a ngaran so namparan mankabaliksan na “Inkawetwet.” Sayan linguistikon inkawetwet so angitaytayak ed katooan diad sankadalinan.
6. (a) Anto iran relihyoson ideya so impaslep nen Satanas ed saray managdayew to ed Babilonia sakbay a sikaray nitaytayak? (b) Akin a saray relihyon ed sankamundoan so walaan na namparparan sisisiaen? (c) Anto so satanikon gagala na Babilonia, tan ed anto a say kadaanan a syudad et nagmaliw a simbolo?
6 Anggaman ontan, ompatnag a diad letnegan na awaran na mitolohya tan relihyon, a sakbay na impangitaytayak nen Jehova ed katooan, ya impaslep nen Satanas ed saray kaisipan na managdayew to so arum a manunan bangat na palson relihyon. Ilaktip na saraya so relihyoson bangat ed kililiktar na kamarerwa kayari na patey, takot ed inatey, tan kiwawala na maapuy a pasen, a pati say panagdayew ed agnabilang iran dirios tan diosas, arum ed sikara so atugyop ed santatlo. Saratan a sisisiaen so nipasabi ed interon dalin diad panamegley na nanduruman linguistikon grupo. Diad inlabas na panaon, sarayan manunan ideya so angumanuman. Balet diad intero, tutugyopen da so pundasyon na palson relihyon ed amin a parte na mundo. Anggaman naamper ed panasali ton mamalesa na sakey a nankakasakey a palson relihyon a gawaen so Babilonia bilang kabisera na mundo, inletneg nen Satanas so nanduruman nengneng na palson panagdayew, a sikaray Binababilonia tan adisenyon mangipaarap ed sikaton mismo na dayew a parad si Jehova. Nantultuloy so Babilonia ed loob na saray siglo a maimpluensyan sentro na panagtalintao, mahika, panagsalamangka, tan astrolohya—ya amin et makanan kabiangan na palson relihyon. Agpankelawan, ya inretrato na libron Apocalipsis so imperyo na palson relihyon a bilang marutak a balangkantis ya atawag a Babilonia a Baleg.—Apocalipsis 17:1-5.
Tuan Relihyon
7. (a) Akin a say tuan relihyon et agnaapektoan ed inkawetwet na lenguahe? (b) Siopa so akabatan a bilang “say ama na amin na saraman so walaan na pananisia,” tan akin?
7 Mabitar, say tuan relihyon so nansiansian agnaapektoan ed impanwetwet nen Jehova ed pamaakaran na panagsalita ed Babel. Say tuan panagdayew so inagamil sakbay na Delap na matoor a lalaki tan bibii a singa di Abel, Enoc, Noe, asawa, tan ananak tan mamanugang nen Noe. Kayari na Delap say tuan panagdayew so nipreserba ed linya na anak nen Noe a si Sem. Si Abraham, sakey a kailalakan nen Sem, so angagamil na tuan relihyon tan akabatan a bilang “say ama na amin na saraman so walaan na pananisia.” (Roma 4:11) Say pananisia to so atekepan na saray gawa. (Santiago 2:21-23) Say relihyon to so sakey a dalan na panagbilay.
8. (a) Panon a say tuan relihyon so niarap ed palson relihyon nen koma-16 siglo K.K.P., tan anto so nansumpalan? (b) Anton balon oksuyan so inggapo nen Jehova nipaakar ed puron panagdayew to?
8 Say tuan panagdayew so nantultuloy ya inagamil ed linya na saray kailalakan nen Abraham—Isaac, Jacob (odino, Israel), tan say 12 ananak nen Jacob, a nanlapuan na 12 tribo na Israel. Diad kasampotan na koma-16 siglo K.K.P. aromog iray kailalakan nen Abraham ed panamegley nen Isaac a mipupuligesgesan ed pamasiansia na puron relihyon ed sakey a maruksa, paganon kaliberliber—ya Ehipto–a ditan et sikaray inaripen. Inusar nen Jehova so matoor ya aripen ton Moises, ed tribo nen Levi, a mangiliktar ed saray managdayew To manlapud panangaripen na Ehipto, sakey a dalin a nikutep ed palson relihyon. Diad panamegley nen Moises, ya akisipanan si Jehova ed Israel, a ginawa To iran pinilin totoo to. Insan, inyuksoy nen Jehova so sistema na nisulat iran ganggan ed dayew to, a temporaryon angiletneg ed satan diad liktob na sisteman panagbagat ya ikukurang na inkasaserdote tan tekep na nanengneng a santuaryo, inmuna say niyalis-alis a tabernakulo tan diad saginonor say templo ed Jerusalem.
9. (a) Panon a naagamil so tuan panagdayew sakbay na Ganggan a sipanan? (b) Panon ya impanengneng nen Jesus a saray materyal a nengneng na Ganggan so aliwan permanenti?
9 Anggaman ontan, nepeg ya imanoen a sarayan materyal a nengneng so agnitalagan magmaliw a permanentin kabiangan na tuan relihyon. Say Ganggan so “anino ed bengabengatlan onsabi.” (Colosas 2:17; Hebreos 9:8-10; 10:1) Sakbay na Mosaikon Ganggan, diad saray panaon na patriarka, malinlinew a saray ulo na pamilya so mangilalaman ed saray kaabungan da ed panagbagat ed saray altar ya impaalagey da. (Genesis 12:8; 26:25; 35:2, 3; Job 1:5) Balet anggapo so organisadon inkasaserdote odino sisteman panagbagat, tekep na saray seremonya tan ritual. Niarum ni, impanengneng a mismo nen Jesus so temporaryon nengneng na insulat iran ganggan na panagdayew a nisentro ed Jerusalem sanen imbaga to ed Samaritanan bii: “Say oras onsabi sano anggan dia ed sayan palandey [Gerizim, datin pasen na Samaritanon templo] nisay dia ed Jerusalem, agyo dayewen so Ama. . . . Ingen say oras onsabi, tan natan la, sano saray tuan managdayew so mandayew ed Ama ed espiritu tan katuaan.” (Juan 4:21-23) Impanengneng nen Jesus a nepeg ya agamilen so tuan relihyon, aliwan diad materyal iran bengatla, noagta diad espiritu tan katuaan.
Binababilonian Inkadakep
10. (a) Akin ya inabuloyan nen Jehova so totoo to a nadakep ed Babilonia? (b) Diad anton duaran dalan ya inliktar nen Jehova so matoor a nakdaan nen 537 K.K.P., tan anto so manunan gagala na impawil da ed Juda?
10 Nanlapulad rebelyon ed Eden, wala so mabetbet a gulaan ed baetan na tua tan palson relihyon. No maminsan saray tuan managdayew so adakep ed palson relihyon, diad simbolikon panagsalita, nialiling nanlapulad panaon nen Nimrod na Babilonia. Sakbay ya inabuloyan nen Jehova a nadakep iray totoo to ed Babilonia nen 617 K.K.P. tan 607 K.K.P., nagmaliw laran biktima ed Binababilonian palson relihyon. (Jeremias 2:13-23; 15:2; 20:6; Ezequiel 12:10, 11) Nen 537 K.K.P., sakey a matoor a nakdaan so pinmawil ed Juda. (Isaias 10:21) Tinulok da so mapropetikon tawag: “Ompaway kayo, sikayon totoo, a manlapud Babilonia!” (Isaias 48:20) Saya so aliwan basta pisikal a kililiktar. Satan met so espiritual a kililiktar manlapud kaliberliber na marutak, managtalintaon palson relihyon. Sirin sayan matoor a nakdaan so niganggan: “Ontaynan kayo, ontaynan kayo, ompaway kayo ditan, agkayo maniwit na anggan anton marutak; paway kayo ed leet to, pansiansiaen yo so inkasikayon malinis, sikayon manaawit ed saray kagawaan nen Jehova.” (Isaias 52:11) Say manunan gagala na ipawil da ed Juda et say pangiletneg lamet na puron panagdayew, tuan relihyon.
11. Niarum ed kipawil na puron panagdayew ed Juda, anton balon relihyoson iyaaligwas so agawa ed komanem a siglo K.K.P.?
11 Makapasagyat, diad komanem met a siglo K.K.P. et atasian iray balon sanga na palson relihyon ed leet na Babilonia a Baleg. Anengneng so inkiyanak na Budismo, Confucianismo, Zoroastrianismo, tan Jainismo, likud ed sisisiaen a Griegon pilosopiya ya angimpluensyan tuloy ed saray iglesia na Kakristianoan ed saginonor. Kanian ambegyan nipapawil so tuan panagdayew ed Juda, say manunan kabusol na Dios so mangitatarok na dakdakel a pampilian ed palson relihyon.
12. Anton kililiktar manlapud Binababilonian inkadakep so agawa ed inmunan siglo K.P., tan anton pasakbay so inter nen Pablo?
12 Diad impatnag nen Jesus ed Israel, kaslakan ed saray Judios so manaagamil na nanduruman porma na Judaismo, sakey a porma na relihyon ya angadapta ed dakel a Binababilonian relihyoson bangabangat. Insiglaot to so inkasikato ed Babilonia a Baleg. Kinondena itan nen Kristo tan inliktar toray babangatan to manlapud Binababilonian inkakautibo. (Mateo, kapitulo 23; Lucas 4:18) Lapud say palson relihyon tan Griegon pilosopiya so nikasmak ed saray lugar a nanpulongan to, inaon nen apostol Pablo so propesiya nen Isaias tan satan so inyaplika to ed saray Kristianos, a nakaukolan a nibulos manlapud marutak ya impluensya na Babilonia a Baleg. Insulat to: “Anto so pikasakeyan na templo na Dios ed saray [Binababilonian] talintao? Ta sikatayo so templo na Dios a mabilay; unong ya inkuan na Dios: ‘Manayam ak ed sikara tan manakar ak ed sikara, tan siak so Dios da, tan sikara so baley ko.’ ‘“Kanian ompaway kayo ed leet da, tan onsian kayo,” kuan nen Jehova, “tan agyo diwiten so marutak a bengatla”’; ‘“tan akoen ta kayo.”’”—2 Corinto 6:16, 17.
Kibulos Manlapud Palson Relihyon ed Panaon na Anggaan
13. Anto so nipanengneng ed saray mensahen impawit nen Kristo ed pitoran kongregasyon ed Asya Minor, tan anto so linmesa bilang nansumpalan?
13 Saray mensahen impawit nen Kristo ed saray pitoran kongregasyon ed Asya Minor ed panamegley na Apocalipsis ya initer ed si apostol Juan so malinew a mangipanengneng a diad sampot na inmunan siglo K.P., saray relihyoson Binababilonian agamil tan awawey so onloob ed Kristianon kongregasyon. (Apocalipsis, kapitulo 2 tan 3) Say apostasya so binmulaslas nagkalautla manlapud komaduan siglo ya anggad komaliman siglo K.P., a nansumpal ed inlesa na abulok a panangalig ed puron Kristianon relihyon. Saratan a Binababilonian bangat a singa say ag-ompatey a kamarerwa, mandarlang ya impierno, tan say Trinidad so nisakup ed saray bangat na apostatan Inkakristiano. Sarayan palson bangat so inadapta na Katoliko, Ortudoks, tan diad saginonor et saray iglesian Protestante tan, sirin, nagmaliw a kabiangan na Babilonia a Baleg, say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon na Diablo.
14, 15. (a) Anto so ipanengneng na ilustrasyon nen Jesus ed trigo tan zizanas? (b) Anto so agawa ed kasampotan na koma-19 siglo, tan nen 1914 anton aligwas so walan ginawa na tuan Kristianos no nipaakar ed bangat?
14 Say tuan relihyon so agbalot kumpleton aderal. Lawas a walaray manangaro-ed-katuaan ed loob na saray siglo, ya arum ed sikara so inatey lapud katooran da ed si Jehova tan ed Salita to, say Biblia. Balet unong ya ipanengneng na ilustrasyon nen Jesus ed saray trigo tan zizanas, say simbolikon trigo, odino alanaan ya ananak na Panarian, so nibiig lambengat manlapud saray zizanas, odino ananak na marelmeng, diad “konklusyon na sistema na bengabengatla.” (Mateo 13:24-30, 36-43) Legan na panaon na anggaan—panaon parad sayan panangibiig—so asingger la, saray masimoon ya estudyante na Biblia ed kaunoran na koma-19 siglo so ginmapon nibulos manlapud inkaaripen ed palson relihyon.
15 Nen 1914 sarayan Kristianos, a natan et kabkabat bilang saray Tasi nen Jehova, so amayubo na mabiskeg a pananisia ed dondon. Kabat dan nepeg ya agnanengneng so kiwawala nen Kristo. Atalosan da a say 1914 so mananda ed anggaan na “panaon na Hentil.” (Lucas 21:24, King James Version) Tan malinew dan atalosan so kabaliksan na say kamarerwa tan say kioli. Sikara met so aliwawaan nipaakar ed baleg a lingo na saray bangat na iglesia ed impiernon-apuy tan Trinidad. Naaralan tan ginapowan dan usaren so madibinon ngaran tan atebek da so ag-inkasusto na teorya na ebolusyon tan say agamil na espiritismo.
16. Anton tawag so inebatan na alanaan a Kristianos nen 1919?
16 Sakey a maabig a gapo so agawa diad impangiwagsil ed gulong-gulong na palson relihyon. Tan nen 1919, sigpot ya abalang na Babilonian Baleg so panamanlong to ed totoo na Dios. Unong a say nakdaan iran Judios so niliktar manlapud Babilonia nen 537 K.K.P., ontan met say matoor a nakdaan na alanaan iran Kristianos so tinmumbok ed tawag a “paway kayo ed leet to [Babilonia a Baleg].”—Isaias 52:11.
17. (a) Anto so inmaligwas nanlapulad 1922 a manpatuloy, tan anton pankaukolan ton mismo so nipalikna ed limog na totoo na Dios? (b) Anton alablabas a kipapasen so inadapta, tan akin a natalosan iya?
17 Nanlapud 1922 a manpatuloy, say mabiskeg iran katuaan ed Biblia so nipalapag tan mapublikon nisirkula, a mangiwawalwal ed Binababilonian palson relihyon, nagkalautla ed saray iglesia na Kakristianoan. Say pankaukolan so anagyat ed kaisipan na alinisan a totoo na Dios a say itainan manlapud amin a porma na palson relihyon so nepeg a kumpleto. Sirin, diad loob na taotaon, anggan say panangusar na salitan “relihyon” so pinaliisan sano sasalitaen so puron panagdayew. Saray slogan, a singa “Say Relihyon so sakey a Patit tan Panamalikdo,” so niparada ed saray lansangan na ankabaleg a syudades. Saray libro a singa say Goverment (1928) tan “The Truth Shall Make You Free” (1943) so angiter na malinew a panangiduma ed baetan na “Inkakristiano” tan “relihyon.” Sayan alablabas a kipapasen so natalosan, lapud nepeg a nagawa so malinis ya itaynan ed onlalaknab a relihyoson sistema na Babilonia a Baleg.
Tua tan Palson Relihyon
18. Anton balon pakatalos ed “relihyon” so niiter nen 1951, tan panon a nisalaysay iya ed 1975 Yearbook?
18 Insan, nen 1951, satan so dugan panaon parad si Jehova pian iter ed totoo to so malinlinew a pakatalos ed pandumaan na tuan relihyon tan palson relihyon. Ireport na 1975 Yearbook of Jehovah’s Witnesses: “Nen 1951, naaralan na saray managsuporta na tuan panagdayew so bengatlan importante nipaakar ed terminon ‘relihyon.’ Arum ed sikara et nanonotan dan maong so 1938 sanen, awit-awit da so makapatenyeg-kanonotan a tandan ‘Say Relihyon so sakey a Patit tan Panamalikdo.’ Say panmoria da nensaman et amin a ‘relihyon’ so aliwan kristiano, nanlapud Diablo. Balet say The Watchtower na Marso 15, 1951, so angabobon ed panangusar na adjetivon ‘tua’ tan ‘palso’ nipaakar ed relihyon. Niarum ni, say makapainteres a libron What Has Religion Done for Mankind? (impalapag nen 1951 tan nipaway legan na ‘Clean Worship’ ya Asamblea ed Wembley Estadium, London, Inglatera) so nankuan: ‘Naala unong ed dalan na inkausar to, say “relihyon” ed sankasimplian ya uker so mankabaliksan a sistema na panagdayew, sakey a porma na panagdayew, ya ag-ikuenta no kasin satan so tua o palson panagdayew. Saya so mitunosan ed kabaliksan na Hebreon salita parad satan, ’a·boh·dáh, a literal a mankabaliksan na “lingkor”, ya anggan siopa so lilingkoran.’ Nanlapulad satan, saray balikas a ‘palson relihyon’ tan ‘tuan relihyon’ so nagmaliw a kasmak ed limog na saray tasi nen Jehova.”—Pahina 225.
19, 20. (a) Akin a saray tuan managdayew so agnaermenan ed pangusar na salitan “relihyon” unong a nausar ed puron panagdayew? (b) Anto so nagawaan na sayan balon pakatalos ed saray totoo nen Jehova?
19 Diad ebat ed tepet na sakey a bumabasa, say Agosto 15, 1951, a paway na The Watchtower so nankuan: “Anggapo so naermenan ed pangusar na terminon ‘relihyon.’ Lapud say pangusar tayo et agto kabaliksan a nigrupo itayo ed abalor-ed-tradisyon iran palson relihyon, nisay say panawag tayo ed inkasikatayon Kristianos et kabiangan itayo na palson Kristianos na Kakristianoan.”
20 Arawi ed pagmaliw a mikompromiso, sayan balon pakatalos ed salitan “relihyon” so nanggawa ed saray totoo nen Jehova a manginatnat ed pandumaan na tua tan palson panagdayew, unong ya ipanengneng na ontumbok ya artikulo.
Suboken so Pakatalos Tayo
◻ Kapigan tan panon a ginmapo so palson relihyon ed dalin?
◻ Anto so nanggunaetan nen Satanas ya inletneg kayari na Delap, tan panon a naamper so plano to?
◻ Say Babilonia so nagmaliw a simbolo na anto?
◻ Anto iran kililiktar so agawa nen 537 K.K.P., ed inmunan siglo K.P., tan nen 1919?
◻ Anton balon pakatalos ed salitan “relihyon” so niiter nen 1951, tan akin a diad saman?
[Kahon/[Litrato ed pahina 11]
Amin a sisiaen iran doktrina ed sankadalinan so walaan na lapuan ed Babilonia:
◻ Saray trinidad, odino taloran, dirios
◻ Makaliktar so atooan kamarerwa ed patey
◻ Espiritismo—pitongtong ed “inatey”
◻ Panangusar na imahen ed panagdayew
◻ Panangusar na orasyon ed panangguyor ed saray demonyo
◻ Uley na makapanyarin klero