Nabibista so Ebolusyon

Saray dedikadon ebolusyonista so mangikekelyaw natan nipaakar ed sigpot a pangusisa-lamet ed saray nanlapuan na organismo

ISIPEN pan sika so sakey ya husgado ed bista na sakey a kason kriminal. Say iyaagel so mansasamban sikatoy andiay-kasalanan, tan inmarap iray tasi pian manestigo ed dapag to. Balet, legan a tatalinengen iray testimonya ra, naiimatonan mon mankokontraan so ibabaga na balang tasi. Insan, sanen kinerew ya ompawil a manestigo lamet iray tasi na iyaagel, nauman iray salaysay da. Bilang sakey ya husgado, ikdan mo kasi na importansya so testimonya ra? Bulosan mo ta so akusado? Maseguron andi, ta antokaman ya agpantutunosan ed panangidepensa so mamakesay ed kredibilidad na iyaagel.

Ontan met so kipapasen no nipaakar ed teorya na ebolusyon. Dakel a tasi so inmarap pian mangiparungtal na nanduruman salaysay nipaakar ed nanlapuay bilay, ya idedepensay teorya na ebolusyon. Balet kasin aksobien na korte so testimonya ra? Kasin manpapaknaan iray mangitatandoro na sayan teorya?

Mansusumlangan a Testimonya

Panon so inggapo na bilay? Anganko ta anggapo lay arum nin tepet ya anagyat na nagkalalon padisir tan amalesa na nagkalalon pandedebatian. Ingen, say sangsangan so aliwa lambengat a basta nipaakar ed ebolusyon sumpa ed panamalsa; maslak a pansusuppiatan so nagagawa ed limog na saray ebolusyonista a mismo. Ngalngalin kada detalye na ebolusyon​—no panon ya agawa itan, iner so nanlapuan to, siopa odino anto so angigapo ed satan, tan no kaunongan kabayag so proseso—​so mapalalon pansusuppiatan.

Abayag lan ibabaga na saray ebolusyonista a say bilay so ginmapo ed sakey ya ampetang a linok na organikon “sabaw.” Sisiaen na arum natan a say bora ed kadayatan so nayarin amawalay bilay. Saray geyser ed dalem na dayat so sakey nin nisuherin pasen a nanlapuan na bilay. Ipapasen na arum a saray mabilay ya organismo so akasabi dia diad panamegley na saray bolalakaw a naplag ed dalin. Odino nayarin, kuan na arum, saray asteroid so naplag ed dalin tan sinalatan day atmospera, a sengegay inkiwala na bilay. “Ipelag mo ed dalin so sakey a baleg a balatyang na asteroid,” so kuan na sakey a managsukimat (researcher), “tan maseguron dakel a makapakelkelaw a bengatlan nagawa.”

Nakukunsidera lamet iray kipapasen a nanlapuay bilay. “Say bilay so aglinmesa ed silong na mareen, marakep iran kondisyon, a singa datin iilaloan,” so isusuheri na magasin a Time, “noagta diad silong na makapakigtot a katawenan na sakey a planetan atenyeg ed interak na saray bolkan tan dineral na saray kometa tan asteroid.” Ibabaga natan na pigaran sientista a pian niwala so bilay ed utel na ontan ya inka-wetwet, say interon proseso so nayarin agawa ed mas antikey a panat na panaon nen say datin inilaloan.

Nanduruma met so panmoria na saray sientista nipaakar ed betang na Dios ed inggapo na bilay. Kuan na arum a say bilay so atibukel ya anggapoy pibabali na Manamalsa, legan ya isusuheri met na arum ya inggapo na Dios so proseso tan inabuloyan a nantultuloy iya diad panamegley na ebolusyon.

Kayari inggapo na bilay, panon ya agawa so ebolusyon? Anggan nipaakar ed saya et mansusumlangan iray salaysay. Nen 1958, sakey siglo kayarin impalapag so The Origin of Species, onia so imbaga na ebolusyonistan Sir Julian Huxley: “Say baleg ya impakadiskobre nen Darwin, say sankatalbaan a prinsipyo a nakeraay mabiskeg (natural selection), so mapekder tan diad kaunoran et pinaneknekan bilang say saksakey ya ahensya na manunan pananguman ed ebolusyon.” Balet, kayari duamplo tan apat a taon, onia so insulat na ebolusyonista a si Michael Ruse: “Ombabaleg a bilang na saray biologo . . . so manusuppiat ya antokaman a teorya na ebolusyon a nibased saray prinsipyo nen Darwin​—nagkalautla ed antokaman a teoryan ondadapag ed natural selection bilang say tombok ed ebolusyonaryon pananguman—​so agkumpleto a mamapalikdo ni ingen.”

Anggaman kuan, say magasin a Time, legan ya ibabaga ton walaray “dakel a mabiskeg a katuaan” a manusuporta ed teorya na ebolusyon, so mangaaksobin say ebolusyon so maselewet a salaysay a walaay “dakel a depekto tan napno na mansusumlangan iran teorya nipaakar ed no panon a pantutunosan iray nababalang a piraso.” Imbes ya ibagan asumpal lay kaso, arum ed saray dedikadon tuloy ya ebolusyonista so mangikekelyaw natan nipaakar ed sigpot a panangusisa-lamet na nanlapuay organismo.”

Diad ontan et say argumento para ed ebolusyon​—nagkalautla para ed gapoan na bilay unong ed ebolusyon—​so nibase ed manguman-uman a testimonya. Kuan na sientista a si T. H. Janabi a saramay mangidadalangirang na ebolusyon “so akatibukel tan angikaindan ed dakel iran lingon teorya ed apalabas iran taon tan anggad natan et agni makapanpapaknaan iray sientista ed anggan sakey a teorya.”

Mabitabitar, inilaloan la nen Charles Darwin iratan a pansusumlangan. Diad introduksion na The Origin of Species, insulat to: “Amtak ya anggapoy antokaman a punto a sasalaysayen ed sayan tomo a saray katuaan so agnaikdan na katunongan, a kaslakan a singano mamapaarap ed saray konklusyon a direktan sumlang ed nanpaknaan la.”

On, saratan a mansusumlangan a testimonya so mamapalesa na tepetepet nipaakar ed kredibilidad na teoryay ebolusyon.

Kasin Inkatudio so Panpili ed Ebolusyon?

Unong ed libro a Milestones of History, diad kagapo lambengat na saya et say teorya na ebolusyon so “akaingganyo la ed dakel a totoo lapud saya so singano nagkalalon tuan sientipiko nen say teorya na nikadkaduma iran inkapalsa.”

Sakey ni, saray dogmatikon balikas na pigaran ebolusyonista so makapasigensigen. Alimbawa, impaliwawa na sientista a si H. S. Shelton a say ideya na nikadkaduman inkapalsa so “makulangkulang a tuloy parad masimoon a panangonsidera.” Onia met so prangkaan ya inkuan na biologo a si Richard Dawkins: “No sika so akabet na toon mangibabagan agto manisia’d ebolusyon, satan a too so ignoranti, makulangkulang odino ambagel.” Mipadpara, onia so kuan nen Propesor René Dubos: “Maslak ed aliwawaan a totoo so mangaaksobi la natan bilang katuaan ya amin a bengatla ed talba​—manlapud saray bengatlan mangatatawen anggad totoo—​so atibukel tan mantutultuloy ya onaaligwas diad panamegley na proseso na ebolusyon.”

Manlapud sarayan balikas ompatnag a siopaman a walaay samet ya intelihensya so mainomay a mangawat ed ebolusyon. Tutal, say panggawa ed satan et mankabaliksan a say sakey so “aliwawaan” imbes a “makulangkulang.” Ingen, walaray lalaki tan bibiin atagey so aral da ya agmangidadalangirang ed teorya na ebolusyon. “Nalmoan kon dakel a sientistan walaay panduaruwa,” so insulat nen Francis Hitching ed libro ton The Neck of the Giraffe, “tan wala so pigaran angibaga ni ingen a say teorya na ebolusyon nen Darwin so apaneknekan ya aliwan tuan sientipiko.”

Ontan met so panmoria nen Chandra Wickramasinghe, sakey a kabkabat a Britanon sientista. “Anggapo so ebidensya parad anggan dinan ed saray manunan bangat na ebolusyon nen Darwin,” so kuanto. “Sakey a puersa ed sosyedad so tinmalona ed mundo nen 1860, tan isipen kon satan so nagmaliw a sakey a baleg a desyang parad siensia nanlapulad saman.”

Inimbestiga nen T. H. Janabi iray suppiat ya impaarap na saray ebolusyonista. “Nalmoan kon say kipapasen so duman tuloy nen say akipaarapan tayon panisiaan,” ibabaga to. “Talagan dagdaiset tan asiyansiyan iray ebidensya pian suportaan so ontan a maselewet a teorya a singa say lapuay bilay.”

Kanian, saramay onsuppiat ed teorya na ebolusyon so nepeg ya agbasta-basta ipasen ya “ignoranti, makulangkulang odino ambagel.” Nipaakar ed saray opinyon a mangaangat ed ebolusyon, anggan say masimoon ya ebolusyonistan si George Gaylord Simpson so angaksobi: “Talagan sakey a lingo so basta lambengat pangibaliwala ed sarayan panmoria odino panelekan lambengat iraya. Saramay onsusumpa ed teorya na ebolusyon so nagmaliw (tan anggad natan) manonot tan matutudion estudyante.”

Sisiaen Lambengat Itan

Iisipen na arum a say panisia ed ebolusyon so nibased tuan agawa, bangta say panisia ed inkapalsa so nibase ed pananisia. Tua ya anggapoy siopaman a toon akanengneng ed Dios. (Juan 1:18; ipareng so 2 Corinto 5:7.) Ingen, say teorya na ebolusyon et anggapoy pankaabigan to no nipaakar ed sayan pamaakaran, lapud satan so nibase ed saray agawgawan ag-atasian odino agnaulit lamet na totoo ed kapiganman.

Alimbawa, saray sientista so agbalot akaimaton anggad kapigan na mutation (pansalat)​—anggan saramay makagungguna—​a mamapawala na saray balon-pormay bilay; balet maseguro ra a saya so pihon paraan na inwala na balo iran nengneng. Agda atasian so bulos ya inlesa na bilay; balet ta ipipilit dan onia so inggapoy bilay.

Say ontan a kakulangay ebidensya so anagdag ed si T. H. Janabi a tawagen so teorya na ebolusyon bilang “sakey lambengat a ‘sisiaen.’” Tinawag iya na pisiko a si Fred Hoyle bilang “say Ebanghelyo unong ed si Darwin.” Mabibiskeg so balikas nen Dr. Evan Shute nipaakar ed saya. “Inapen kon mas daiset so misteryon isalaysay na saray sisiaen ed literal ya inkapalsa nen say sigpot-puson ebolusyonista,” kuanto.

Miabobon so arum ya eksperto. “Sano molimolien ko so inkanatural na too,” aaksobien nen astronomon si Robert Jastrow, “say inlesa na sayan makapakelkelaw a nanlapud saray kemikal ya atunaw ed sakey a linok na ampetang a danum so singa sakey a milagro a singa say salaysay na Biblia nipaakar ed nanlapuay too.”

No ontan, akin a dakel nin siansia so mangipupulisay ed ideya a say bilay et pinalsa?

[Litrato ed pahina 3]

Say dogmatiko iran balikas na pigara so nayarin makaingganyo