Sano Onsusumlang so Tradisyon ed Katuaan

MAPELIGRO​—DANUM AGNAYARIN INUMEN. Nayarin asanay tayo lan makakanengneng na ontan iran pasakbay. Diad dakel a lugar et maalwar so totoo nipaakar ed inumen da lapud kabat dan arum a panlalapuan na danum so asamalan a bilang atawag a “say nanlalaok a samal” na dutak a toxic. Bilang resulta na sayan polusyon, ibabaga na sakey ya impanaral, imbes a “managsustine tan managsalimbeng na bilay,” say danum so nagmaliw a “manangipasa na organismo iran sakit tan . . . makarutak a chemical.”​—Water Pollution.

Durutakan so Danum na Katuaan

Saray tradisyon a misumlangan ed katuaan et singa saray arutakan a suplay na danum. Nayarin ag-itayo sikakabat ya ontutumbok ed saray tradisyon​—impormasyon, opinyon, sisiaen, odino saray kustombren inyawat manlapud sakey a kailalakan ya anggad ontumbok​—a diad tua, abayag lan arutakan na “nanlalaok a samal” na palso, manamalikdo iran ideya tan pilosopiya. Singa say arutakan a danum, pansengegan iraya na agnabilang a kaderalan​—espiritual a kaderalan.

Anggan no liknaen tayo a saray tradisyonal a relihyoson sisiaen tayo so nibase ed Biblia, amin tayo so nepeg a mangipanaon pian usisaen a maalwar iratan. Tandaan, sanen si Martin Luther so amenben ed say tradisyonal a sisiaen ed agew to tan kinondenay Copernicus, sinisia to a sikatoy walaan na suporta na Biblia. Ingen, sinmaew si Luther a manumbok ed maabig ya ehemplo na saray kadaanan a taga Berea a ‘lukas-impanisip diad siaalwar a panangusisa na Kasulatan no sarayan bengatla so tua.’​—Gawa 17:10, 11.

Isipen pay makaderal ya agawaan na tradisyonal iran sisiaen ed arum a Judios ed agew nen Jesus. Masimoon a sinisia ra a saray tradisyon da so tua. Sanen improtesta ra a saray babangatan nen Jesus so ag-tinmumbok ed saray tradisyon, inangat ira nen Jesus ed sakey a tepet: “Akin a sikayo met so linmampas ed say ganggan na Dios lapud tradisyon yo?” (Mateo 15:1-3) Antoy lingon agawa? Impabidbir nen Jesus so problema sanen inaon to iray salita nen propeta Isaias: “Kaapaan labat so pandadayew da [ed Dios], lapud ibabangat da iray ganggan na totoo bilang doktrinas.”​—Mateo 15:9; Isaias 29:13.

On, imbes a saray katuaan a nanlapud Dios, sinalatan da na saray ideya a nanlapud totoo odino, mas mauges ni, nanlapud saray demonyo. Alimbawa, ipapaliwawa na Insight on the Scriptures, Tomo 1, pahina 506: “Ibabangat na saray Fariseo ed satan a panaon a bektan ideklara na sakey a too a say kaykayarian to so magmaliw a ‘corban,’ odino regalon nidedika ed Dios, agto nausar iraya a peneken so pankaukolay atateng to, anggan antoy irap da, anggaman nausar to itan a kaykayarian a mismo anggad ipatey to no pilien to.” Say kakabatan na too a nandutak ed saray danum na katuaan so walaan na mauges ya epekto ed espiritual ed saray Judio. Karaklan ni ingen ed sikara so angipulisay ed abayag lan iilaloan dan Mesias.

Aaruman na Kakristianoan so Polusyon

Agaway mipadparan espiritual a pakakaderal kayari impatey nen Jesus. Dakel a mangibabagan papatumbok nen Jesus so asagyat ed insangin tradisyon bilang autoridad ed balo iran bangat. Unong ed say Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, nen McClintock and Strong, arum a tatawagen a Kristianos so anisia a satan a tradisyon so “bilibilin a naawat manlapud sangi na saray apostol diad panamegley na saray inmunan Kristianon iglesia, nipasa manlapud apostolikon panaon, tan nipreserba ed inkapuro anggad dili ran panaon.”​—Kien miray italiko.

Diad kapetegan et dakel ed sarayan tradisyon so makilot, lingo iran ideya. A singa ipapaliwawa na Cyclopedia, sarayan balon pilosopiya so “aglambengat misumlangan ed arum a tradisyon, noagta diad saray mismon sulat na saray apostol a wala ed sikara.” Saya so agsigpot ya ag-inilaloan. Pinasakbayan nen apostol Pablo iray Kristiano: “Imano yo: ompan walay sakey a manggawa ed sikayo bilang biktima to diad panamegley na pilosopiya tan maapan panamalikdo unong ed tradisyon na totoo, unong ed manunaan iran bengatla na mundo tan aliwan unong ed si Kristo.”​—Colosas 2:8.

Ontan met natan, dakel a tradisyonal iran sisiaen so ‘misumlangan ed saray mismon sulat na saray apostol.’ Sinamalan na Kakristianoan iray danum na katuaan na amayamay a pinuyanan na demonyo iran ideya, singa say Trinidad, impiernon apuy, ag-ipapatey na atooan a kamarerwa, nasyonalismo, tan panagtalintao.a (1 Timoteo 4:1-3) Papaneknekan na awaran so sakit ed espiritual a nantekmel ed totoon nagmaliw a biktima na demoniko iran bangat a nagmaliw a tradisyonal iran bangat na Kakristianoan.​—Ikompara so Isaias 1:4-7.

Diad tua, say ontan a pakakarutakan na katuaan so nantultuloy nanlapulad gapo na too. Intultuloy nen Satanas so paraan ya inggapo to ed Eden diad panasamal ed kaisipan na totoo tekep na saray tila tan panamalikdo. (Juan 8:44; 2 Corinto 11:3) Legan ya onlalaknab so atooan a pamilya ed interon dalin kayari Delap ed agew nen Noe, nagmaliw a biktima so totoo ed amin a kultura na sigagagalan panasamal ed saray simpenan na atooan a pikakabat na pinuyanay-demonyo iran pilosopiya tan ideya.

Saray Epekto na Espiritual a Polusyon

Anton deral so nagawaan na ontan iran espiritual a pakarutakan? Nikompara tayo so epekto to ed epekto ed pisikal a bunigas tayo na danum a marutak. Ibabaga na sakey ya autoridad: “Ngalngali 200 milyon a totoo so biktima na schistosomiasis (bilharzia) [snail fever, a mamawalay anemia, pakaalipanesan, inkalapagan a sakit, tan ipapatey ni ingen], lapud arutakan a danum ed baog. Limanlasus a milyon so walaay trachoma, sakey ed saray manunan sengegay pakakabulag, lapud marutak a danum a panames. . . . Ngalngali duaran bilyon a totoo so andian na malinis ya inumen a danum.” (Our Country, the Planet) Minilyon a totoo so nalulupoy, nabubulag, tan ompapatey ni ingen ed espiritual a paraan bilang resulta na itutumbok ed saray tradisyon ya arutakan na palso, demoniko iran bangat.​—1 Corinto 10:20, 21; 2 Corinto 4:3, 4.

Alimbawa, dakel so nawewetwet odino nabubulag ed siglaotan ed baetan nen Jesu-Kristo tan say Ama to, si Jehova a Dios. Nagmaliw a kustombre na arum a mankuan a Kristianos so pangekal ed sagradon ngaran na Dios, Jehova, manlapud Kristianon Griegon Kasulatan. Ibabaga nen George Howard ed say Journal of Biblical Literature: “Sayan impangekal ed Tetragram[maton], diad opinyon mi, so amalesa na inkawetwet ed saray kaisipan na inmuna iran Kristianon Hentil nipaakar ed siglaotan ed baetan na ‘Katawan a Dios’ tan say ‘Katawan a Cristo.’”

Isipen pa met so inkawetwet, panag-anito, tan takot a pinalesa na agmakasulatan a tradisyon a say atooan a kamarerwa so ag-ompatey. (Ikompara so Eclesiastes 9:5; Ezequiel 18:4.) Kaunongan karakel nin totoo so naaripen ed panagdayew ed inmuunan atateng odino manbilay ed mantultuloy a takot a saray inaatey so ompawil pian pasakitan ira? Sayan sisiaen so amaseseg ni ingen ed totoo pian pateyen day inkasikara tan saray arum.

Moriaen na dakel a Hapon a diad ipapatey et saray tinmaynan ya espiritu ra so manaabet diad biek a bilay. Kanian arum ya atateng a manbibitkel so nanisip a sankaabigan so pamatey ed ananak da met. Kuan na An English Dictionary of Japanese Ways of Thinking: “Diad Hapon aliwan naynay a kokondenaen so panagbitkel, noagta mabetbet a nakokonsidera bilang naabobonan a dalan na pipupulangan parad seryoson kasalanan na sakey . . . Anggan saray panagbitkel na pamilya so nayarin nireport tekep na saray makaambegyan balikas.”

Suboken iray Tradisyon

Lapud saray kapeligroan a nalalanor diad sibubulag a panutumbok ed tradisyonal iran sisiaen tan kustombre, anto so nepeg tayon gawaen? Diad pansamposampot na inmunan siglo, inter nen apostol Juan iyan simbawa ed saray kapara ton Kristiano: “Inararo ira, agyo sisisiaen so kada apuyanan a balikas, noag ingen suboken iray apuyanan a balikas [a singa pansuri yo ed inkapuro na danum] pian nanengneng yo no kasin nanlapud Dios, lapud dakel iray palson propeta a kinmayat ed mundo.” (1 Juan 4:1; nengnengen met so 1 Tesalonica 5:21.) Panoy pakaamta yo no kasin say sakey a tradisyon so makaderal? Nakaukolan yo so arum a klase na autoridad, arum ya estandarte na inkapuro, pian nasubok so sisiaen yo.

Say Biblia so ontan ya autoridad. Insalaysay nen Jesu-Kristo: “Pasantosen mo ira ed panamegley na say katuaan; say salitam so katuaan.” (Juan 17:17) Inkuanto met: “Say oras so onsasabi, tan natan la, sano saray tuan managdayew so mangidayew ed Ama diad espiritu tan katuaan.” (Juan 4:23) Diad panguusar na apuyanan a salitay Dios, naala yo so puron danum na katuaan imbes a say arutakan iran danum na atooan tan demonikon pilosopiya.​—Juan 8:31, 32; 2 Timoteo 3:16.

Tandaan, anggan dagdaiset iran dutak, so walaan na mapeligron pansumpalan. No maminsan et sabien toy pigaran taon so ilesa na saray epekto to. “Say marutak a danum,” so inkuan nen Shridath Ramphal, datin presidenti na World Conservation Union, “so nagmaliw a sankapeligroan a manamatey ed mundo. Ag-onkulang a duamplo-tan-liman totoo so ompapatey ed kada agew manlapud panguusar da ed satan.” Saray arutakan a tradisyon ed espiritual a paraan so lalo ni ingen a mapeligro.

Kasin walaan ka na tepel ya onlukpos manlapud tradisyonal iran sisiaen a nayarin tutumboken mo ed loob na dakel lan taon no apaneknekan a sikaray misumlangan ed say katuaan? Talinengen iray pasakbay. Salimbengan mo so inkasika tan say pamilyam diad panseguro a saray tradisyon mo so mitunosan ed puron Salitay Dios na katuaan.​—Salmo 19:8-11; Uliran 14:15; Gawa 17:11.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 7]

Say Salitay Dios na katuaan so singa sakey ya ilog na puro, malinis a danum