“Say Kansion ed Dayat”—Sakey ya Importantin Manuskrito
NEN Mayo 22, 2007, indispley ed Museo na Israel diad Jerusalem so piraso na lukot a Hebreo a sani nen komapito odino komawalo a siglo C.E. Saya et manuskrito na Exodo 13:19–16:1. Naromog ed saya so tatawagen a “say Kansion ed Dayat,” a kinansion na saray Israelita kayari na mamilagron impangilaban na Dios ed sikara diad Ambalangan Dayat. Akin a makanakana so impangiparungtal ed sayan piraso na lukot?
Say ebat et walay pisiglaotan to’d samay petsa na sayan manuskrito. Insulat iray Dead Sea Scroll ed baetan na komatlon siglo B.C.E. tan unonan siglo C.E. Sakbay na impakadiskobre da ed saratan manga 60 taon lay linmabas, say sankadaanan a Hebreon manuskrito et say Aleppo Codex ya apetsaan na 930 C.E. Nilikud ed pigaran piraso na lukot, anggapo lay arum a Hebreon manuskrito a say petsa to et diad baetan na unonan siglo C.E. tan 930 C.E.
Inkuan nen James S. Snyder, say direktor na Museo na Israel, a “say Kansion ed Dayat a manuskrito et mangipapanengneng ed no panon ya akopya iray libro na Biblia ed peryodo na awaran diad baetan na saray Dead Sea Scroll . . . tan Aleppo Codex.” Unong ed sikato, sayan manuskrito laktip lay arum ni ran kadaanan a teksto na Biblia so “mangiiter na nikadkaduman paneknek a say teksto et agnauman.”
Papanisiaan a sayan piraso na lukot et sakey ed saray dakel a manuskriton adiskobre ed pansamposampot na koma 19 a siglo ed sakey a sinagoga ed Cairo, Ehipto. Anggaman ontan, ag-amta na managkolekta na saray Hebreon manuskrito so kaimportantian na satan anggad sanen inkonsulta to itan ed sakey ya eksperto diad pansamposampot na dekaday 1970. Diad satan la adetermina so petsa na sayan piraso na lukot panamegley na proseso a tatawagen a carbon dating, insan maal-alwar ya insinop anggad inkidispley na satan ed Museo na Israel.
No nipaakar ed kakanaan na sayan piraso na lukot, oniay inkomento nen Adolfo Roitman, say manangasikaso ed Shrine of the Book na Museo na Israel tan ed saray Dead Sea Scroll: “Say manuskriton say Kansion ed Dayat et pakapatnagan ed talagan inkanapanmatalkan na Masoretikon bersion na Biblia a kinopya diad loob na dakel lan siglo. Makapadinayew a say nikaduman estilo na Kansion ed Dayat et pareho nin siansia natan a singa ed samay inkisulat to nen koma 7 anggad koma 8 a siglo.”
Say Biblia et impuyan a Salita na Dios, tan si Jehova so manunan responsable ed inkipreserba na satan. Sakey ni, say Kasulatan et maal-alwar a kinopya na saray eskriba. Kanian say Biblia ya uusaren tayo natan et petepeteg a napanmatalkan.
[Picture Credit Line ed pahina 32]
Courtesy of Israel Museum, Jerusalem