Say Mesias​—Kasin Sakey a Peteg ya Ilalo?

Tinawag to so inkasikato a Moises. Anggaman ontan, say peteg a ngaran to, so alingwanan ed awaran. Diad koma-liman siglo K.P., sikato so nambaroy ed interon isla na Creta, a kukumbinsien iray Judio diman a sikato so say mesias ya aalagden da. Imbaga to ed sikara ya asingger lan naandi so paniirap da, inkakautibo tan inkabalor da. Sikaray anisia. Sanen sinmabi so agew na kibulos da, tinmumbok iray Judio ed si “Moises” diad sakey a lungos a tatandagen so Dayat Mediteraneo. Imbaga to ed sikara a diad itaboy da lambengat ed dayat et atan so nabelsay ed arap da. Dakel so tinmulok, a tinmaboy ira ed dayat ya ag-abelsay. Dakerakel so nalner; arum so inliktar na saray marino tan sumisigay. Anggaman kuan, si Moises so agnaromog ed inerman. Saman a mesias so naandi.

ANTO so sakey a Mesias? Saray salitan “manangilaban,” “manangibulos,” tan “pangulo” so nayarin naisip. Isipen na dakel a totoo a say mesias et sakey a piguran managyat na ilalo tan debosyon ed saray patumbok to, a mansasamban ipaarap tora ed kawayangan manlapud panamairap. Lapud say awaran na too so awaran na panamairap, agpankelawan a dakerakel a mesias so linmesa ed loob na saray siglo. (Ipareng so Eclesiastes 8:9.) Balet singa say dilin-paraan na Moises ed Creta, sarayan mesias so mas mabetbet ya angipaarap ed saray patumbok da ed dismaya tan desyang imbes a kibubulos.

“Saya so Arin Mesias!” Ontan so impangibano na atagey a rabbi a si Akiba ben Joseph ed si Simeon Bar Kokhba diad taon 132 K.P. Si Bar Kokhba so mabiskeg a lakin angipangulo na makapanyarin armada. Diad kaunoran et isisipen na dakel iran Judio, wadia so lakin mamaangga ed andukey lan kairapan da ed saray lima na Romanon Pakayariy Mundo. Sinmaew si Bar Kokhba; nilasus nilibu ed kabaleyan to so inatey nisesengeg ed saman ya insaew.

Diad koma-12 siglo, sananey a Judion mesias so linmesa, saya et diad Yemen. Sanen say caliph, odino manuley, so kinmerew ed sikato na sakey a tanda ed inkamesias to, improponi na sayan mesias ed caliph a sikato so pugutan tan abuloyan so tampol a kioli to ya onkana bilang tanda. Inmabuloy so caliph ed plano​—tan saman so nagmaliw ya anggaan na mesias ed Yemen. Diad saman a parehon siglo, sakey a lakin manngaran na David Alroy so angibaga ed saray Judio ed Pegley Bukig a manparaan ya ontumbok ed sikato diad saray payak na angheles ya ompawil ed Masanton Dalin. Dakel so anisia a sikato so say mesias. Saray Judio ed Baghdad so siaanos a nanalagar ed saray atep da, a sililiket tan agmaniilalon natakewan ira.

Tinmalindeg si Sabbatai Zevi diad koma-17 siglo ed Smyrna. Inyabawag to so inkamesias to ed saray Judio ed interon Europa. Tinmalineng met iray Kristiano ed sikato. Inyopresi nen Zevi so kibubulos ed saray patumbok to​—nayarin diad impangiyabuloy to ed sikaran mangagamil na kasalanan ya andian na getar. Saray sankaapitan a patumbok to so angagamil na panagbuanges, agpanagkawes, pilalawanan, tan incesto, insan dinusa ra so inkasikara tekep na panagbakbak, diad pantolintolin a labos ed niebe, tan diad pangitabon da na inkasikara ya anggad beklew diad ambetel a dalin. Sanen sikato so nambaroy ed Turquia, si Zevi so inerel tan sikato so impanpili a nakumberte ed Islam odino ompatey. Sikato so nanpakumberte. Dakel ed saray patumbok to so nitaytayak. Ingen, diad tinmumbok a duaran siglo, si Zevi so siansian tinawag na arum a totoo a mesias.

Ontan met say Kakristianoan so amawala na betang to ed saray mesias. Diad koma-12 siglo, sakey a lakin manngaran na Tanchelm so angiletneg na sakey ya armada na saray sumusuporta tan dinomina to so baley na Antwerp. Tinawag na sayan mesias so inkasikaton dios; inlako to ni ingen so nanamesan ton danum ed saray patumbok to pian inumen bilang sakramento! Sananey a “Kristianon” mesias et si Thomas Müntzer ed koma-16 siglo ed Alemanya. Sikato so angidaulo na iyaalsa sumpad lokal iran pakauley, ya ibabaga ed saray patumbok to a saya so bakal na Armagedon. Insipan to a singkaten toray bala na kanyon na kakabusol ed saray mangas to. Imbes, saray totoo to so pinatey, tan si Müntzer so pinugutan. Dakel nin ontan iran mesias so linmesa ed Kakristianoan ed loob na saray siglo.

Saray arum a relihyon met so walaan na saray mesianikon pigura ra. Ituro na Islam si Mahdi, odino say makanepegan a manangiwanwan, a mangitarok na panaon na inkahustisya. Diad Hinduismo, arum so mangibabagan sikara so avatars, odino inkarnasyon, na nanduruman dirios. Tan, singa ibabaga na The New Encyclopœdia Britannica, ya “anggan say agmesianikon relihyon a Budismo so amawala na sisiaen, ed limog na saray grupo a Mahāyāna, a diad arapen et si Budan Maitreya so onlasor manlapud mangatatawen ya ayaman to tan awiten iray matoor ed paraiso.”

Saray Koma-20 Siglon Mesias

Diad mismon siglo tayo, say pankaukolan parad tuan mesias so nagmaliw a lalon nakakaukolan nen kapiganman; kanian, agpankelawan a dakel so mangaaksobi ed atan a titulo. Diad Congo na Aprika ed 1920’s, ’30’s, tan ’40’s, si Simon Kimbangu tan say kasublayan to a si Andre “Jesus” Matswa so indayew bilang mesias. Sikaray inatey, balet saray patumbok da so siansian maniilalo ed sikaran ompawil tan mangitarok na sakey a milenyo ed Aprika.

Sayan siglo so akanengneng met ed inlesa na “kargo iran kulto” diad New Guinea tan Melanesia. Saray membro so manilalo ed isabi na sakey a bapor odino sakey ya aeroplano, ya ipapakurang na singa-mesias ya amputin totoo a manpayaman ed sikara tan mangitarok na sakey a panaon na liket ya anggan say inatey et napaoli.

Saray industriyalisadon nasyon so walaan met na saray mesias da. Arum so relihyoson papangulo, a singa si Sun Myung Moon, sakey a dilin-niproklaman kasublayan nen Jesu-Kristo a mangegemtan a linisan so mundo diad panamegley na nankakasakey a pamilya na saray managdeboto to. Saray mapulitikan papangulo so nanggunaet met a mangala na mesianikon kipapasen, si Adolf Hitler bilang say makapakigtot a tuloy ya alimbawa ed siglo tekep na alablabas a tongtong to nipaakar ed Sanlibon Taon ya Uley.

Saray mapulitikan pilosopiya tan organisasyon so walan nandampot met na mesianikon kipapasen. Alimbawa, ipanengneng na The Encyclopedia Americana a say mapulitikan teorya na Marxismo-Leninismo so walaan na saray mesianikon suhestion. Tan say organisasyon a Nasyones Unidas, a malaknab ya inyabawag bilang mogmon ilalo na kareenan na mundo, so kuanmono nengneng na kasalatan na mesias ed saray kanonotan na dakel.

Sakey a Peteg ya Ilalo?

Sayan antikey ya impanrepaso so lalon mamalinew a say awaran na mesianikon panangipakurang so awaran lambengat na panamalikdo, na nagba iran ilalo tan palso iran kugip. Agmakasurpresa, sirin, a dakel a totoo natan so nagmaliw a manleglemew nipaakar ed ilalo ed mesias.

Anggaman ontan, sakbay ya iwaklit a tampol so mesianikon ilalo, nepeg tayon aralen ya ununa so nanlapuan to. Diad tua, say “mesias” so sakey a salita ed Biblia. Say Hebreon salita et ma·shiʹach, odino “alanaan.” Diad saray panaon na Biblia, saray arari tan saserdote so no maminsan et aturo ed saray betang da diad panaglanan seremonya, ya ikalbo so ambalingit a larak ed ulo. Kanian say terminon ma·shiʹach so manepenepeg ya onaplika ed sikara. Walara so lalaki met a nilanaan, odino aturo ed nikaduman betang, ya andian na antokaman a panaglanan seremonya. Atawag si Moises a “Kristo,” odino “alanaan,” ed Hebreos 11:24-26, lapud sikato so apili bilang propeta tan manangilaman na Dios.

Sayan depinasyon na mesias bilang “alanaan” so mangibiig ed saray Biblikon mesias manlapud saray palson mesias a siningbat tayo la. Saray mesias ed Biblia so aliwan dilin-aturo; nisay sikara so pinili diad panamegley na dakel a magalang iran patumbok. Andi, say inkaturo ra so nanlapud tagey, nanlapud si Jehova a Dios a mismo.

Manwarin saglawien na Biblia iray dakel a mesias, itatandoro to so sakey ya atagtagey nen saray arum. (Salmo 45:7) Sayan Mesias so akasentroan a pigura ed propesiyay Biblia, say tombok ed kasumpalan na sankamakapagaya iran sipan na Biblia. Tan peteg a mipuligesgesan iyan Mesias ed saray probleman kidudungetan tayo natan.

Say Manangilaban ed Katooan

Say Mesias ed Biblia so mideneng ed saray lamot na problemay katooan. Sanen saray inmunan ateng tayo, si Adan tan si Eva so sinmumlang ed Manamalsa diad impanulsol nen Satanas a rebelden espiritun pinalsa, diad tua et sasamsamen da ed inkasikaray ultimon kanepegan na gobierno. Labay dan desidien diad inkasikara no anto so duga tan aliwa. Kanian sikaray sinmuwawi ed silong na maaro, manalimbeng a gobierno nen Jehova tan impasubo ra so atooan a pamilya ed magulo tan makapasinagem a dilin-pananguley, ag-inkayadyari, tan ipapatey.​—Roma 5:12.

Agaylan panangaro, sirin, a pinili nen Jehova a Dios iman a maermen ya ebento ed awaran na too pian itarok so aninag na ilalo ed amin a katooan. Diad impanentensya ed totoon rebelde, impasakbay na Dios a say ilalak da so nawalaan na sakey a manangisalba. Atukoy bilang say “bini,” sayan Manangilaban so nepeg ya onsabin mangekal ed sankaugsan a ginawa nen Satanas diman ed Eden; say Bini so manugat ed “uleg,” si Satanas, ed ulo, a mekmeken to ed kiwawala to.​—Genesis 3:14, 15.

Nanlapulad kadaanan iran panaon, minoria na saray Judio iyan propesiya a bilang Mesianiko. Pigaran Targum, saray bersyon ed Judion Sagradon Kasulatan a karaklan ya inusar nen inmunan siglo, so analaysay a sayan propesiya et nasumpal “ed agew na Arin Mesias.”

Agpankelawan, sirin, a nanlapulad gapo-gapo, saray walaan na pananisian totoo so aliketan ed sayan sipan na onsabin Bini, odino Manangilaban. Isipen pa iray liknaan nen Abraham sanen imbaga ed sikato nen Jehova a say Bini so onsabi ed dilin linya na poli to, tan “amin a nasyones ed dalin”​—aliwan say dilin kapolian to lambengat​—​so “mamendito ed inkasikara” diad panamegley na atan a Bini.​—Genesis 22:17, 18.

Say Mesias tan Gobierno

Saray saginonor a propesiya so angisiglaot ed sayan ilalo ed panilalo ed maong a gobierno. Diad Genesis 49:10, et imbaga ed si Juda ya apo-ed-pueg nen Abraham: “Say setro so ag-onarawi ed Juda, nisay say tayukor na managganggan a manlapud leet na sali to, ya anggad isabi na Shiloh; tan kayarian to naani so katutulok na totoo.” Malinew, sayan “Shiloh” so manuley​—tan sikato so manuley aliwa lambengat ed saray Judio noagta ed “saray baley.” (Ipareng so Daniel 7:13, 14.) Isiglaot na kadaanan iran Judio so Shiloh ed Mesias; diad tua et sinalatan lambengat na arum iran Judion Targum so salitan “Shiloh” na “Mesias” odino “say arin Mesias.”

Unong a say liwawa na apuyanan a propesiya so onliliwawa, dakel ni so niparungtal nipaakar ed uley na sayan Mesias. (Uliran 4:18) Diad 2 Samuel 7:12-16 et imbaga ed si Arin David, a kapolian nen Juda, a say Bini so onsabi manlapud linya to. Niarum ni, sayan Bini so magmaliw a nikadkaduman Ari. Say trono, odino panuley to, so mansiansia ed ando lan ando! Suportaan iyan punto na Isaias 9:6, 7: “Diad sikatayo a nianak so sakey ya ugaw, diad sikatayo a niiter so sakey ya anak a laki; tan say maprinsipen uley [“gobierno,” King James Version] so niabala ed sikato. . . . Diad idaak na maprinsipen uley tan kareenan anggapo so anggaan, diad trono nen David tan ed panarian to ta pian iletneg itan a sisesekder tan ipaalagey to a tekep na inkatunong tan diad kaptekan, manlapud natan ya angga ed ando lan ando. Say mismon ligsa nen Jehova na saray ehersito to so manumpal ed saya.”

Kasin naisip yo so ontan a gobierno? Sakey a maptek, matunong a manuley a mangiletneg na deen tan manuley ed ando lan ando. Agaylan duma-duma itan manlapud nantutumbokan iran pakaskasin palson mesias ed awaran! Arawi manlapud pagmaliw a manamalikdo, dilin-aturon pangulo, say Mesias ed Biblia so sakey a manuley ed mundo a walaan na sigpot a pakayari tan autoridad a kaukolan a manguman ed saray kipapasen na mundo.

Sayan panilalo so makabaliksan a tuloy ed makapagonigon iran panaon tayo. Nakaukolan a tuloy natan na katooan so ontan ya ilalo. Anggaman ontan, lapud magmainomay na sakey so onsaral ed palso iran ilalo, importante a balang sakey ed sikatayo so maalwar a manaral ed sayan tepet: Kasin say Jesus ed Nazaret so say nipasakbay a Mesias unong a sisiaen na dakel? Kunsideraen na ontumbok ya artikulo itan a pamaakaran.

[Kahon ed pahina 6]

Sakey a Mesias Diad Brooklyn?

Saray kartel, panpaskilan, tan di-silew iran karatola diad Israel so agano nin angiyabawag “Manparaan ed isabi na Mesias.” Sayan $400,000 manangiyabawag a kampanya so inorganisa na saray Lubavitcher, sakey a nimedmer ed doktrinan sekta na Hasidikon Judios. Wala so laganap a pananisia ed limog na 250,000-membron grupo a say baleg a rabbi ra, si Menachem Mendel Schneerson ed Brooklyn, Nueva York, so Mesias. Akin? Peteg ya ibabangat nen Schneerson a say Mesias so onsabi ed sayan kailalakan. Tan unong ed magasin a Newsweek et ipapasoot na saray opisyal na Lubavitcher a say 90-taon a rabbi so ag-ompatey sakbay na isabiy Mesias. Diad loob na saray siglo, say sekta so angibangat ya anggan panon et balang kailalakan so mamapawala na ag-onkulang a sakey a toon onkualipika a magmaliw a Mesias. Ompatnag a si Schneerson iman a too ed saray patumbok to, tan anggapo so tinuro ton onsublay ed sikato. Siansian, maslak ed saray Judio so agmangaksobi ed sikato bilang say Mesias, kuan na Newsweek. Unong ed dyaryon Newsday, say 96-taon a karibal a rabbi a si Eliezer Schach so anawag ed sikaton sakey a “palson mesias.”