Manmatalek ed Si Jehova—Aliwan “Sakey a Pannununong!”
1. Anto so kipapasen na nanengneng a muyongan nen Jehova kaleganan na Guerra Mundial I?
KALEGANAN na Guerra Mundial I, say ulop na saray totoo nen Jehova so aparaisetan a tuloy diad panamegley na apostasya. Say panamasegsegang ya insagyat na saray relihyoson kakabusol so dinmalang met a sumpad sikara. Say hedkuarter da ed Brooklyn, Nueva York, so akaputan. Nagkalalo ni, sikara so andian na pananulong na presidente na Sosyedad, say sekretaryo-tesorero, say manedyer na opisina, say editorial staff writer, tan apatira nin arum a representante na Sosyedad—amin da so nipangaw ed panangipukokan pederal ed Atlanta, Georgia. Pinmatnag a singano sinmabi la so anggaan a para ed saray nailalak-ed-espiritun Bible Students tan say mangatatawen a kigloria so asingger la. Balet aliwan ontan!
2. Anton propesiya nen Isaias so walaan na modernon aplikasyon nen 1919?
2 Diad tua, nen primabera na 1919 et saray tepet ya impaarap nen propeta Isaias so nipaknol lamet diad modernon aplikasyon na Isaias 66:6-8: “Wala so sakey a tanol na gewgew ed syudad, sakey a tanol ed templo! Sikato so tanol na panutumang nen Jehova ed saman so manepeg ed saray kakabusol to. Sakbay ya onsabi ed sikato so pasakit na pananak, sikato la so angiyanak na sakey ya anak a laki. Siopa so akadngel na sakey a bengatlan singa saya? Siopa so akanengneng ed saray bengatlan singa saraya? Kasin say sakey a dalin [kipapasen na maglorian espiritual ya aligwas] so niyanak a tekep na saray pasakit ed panag-anak diad sakey ya agew? Odino kasin say sakey a nasyon so nianak a maminpinsan? Ta say Sion so nanpasakit a sikato so angiyanak met ed saray anak to.”
3. Anton ebidensya so wala nen 1919 a say Sion so angiyanak ed saray anak to tan sakey a balon “nasyon” so nianak “ya aminpinsan”?
3 A singano apaoli a manlapud saray inaatey, say International Bible Students so nanggawa ed inmunan kayari-bakal a kumbension da ed Cedar Point, Ohio, nen Setyembre 1-8, 1919. Say presidente na Sosyedad, say sekretaryo-tesorero, say manedyer na opisina, tan saray apatira nin datin nipriso, ya alukpos a nanlapud amin a panamakasalanan, so presente ed sayan makapalikliket ya okasyon. Diad gayaga na saray kumbensionistas, inyabawag nen Presidente Rutherford so kipalapag na sakey a balon magasin, The Golden Age—a naamtaan natan ya Awake! Ontan met, agawa so inkabautismoan na masulok a 200 a balobalon dedikadon totoo. Say teokratikon muyongan nen Jehova so angiyanak ed saray anak to diad aktibon bilay diad kayari-bakal a panaon. Satan so nankaukolan na balo, on, makpel, ya oksuyan na panagpayunir ed biang na nianak a “nasyon,” a singa panangibaga, ed sakey ya inkagawa tan nanligen ed “sakey a dalin” a nianak a tampol.
4. (a) Anto so epekto na amin na saya ed “Babilonia a Baleg”? (b) Say panangiwalwal ed peteg a kipapasen na “Babilonia a Baleg” ed mabiskeg-nen-toon mangatatawen iran pakayari so unaan na anto?
4 Say kipapasen so sakey a makapaangat. Tinalimugagaan to so “Babilonia a Baleg,” say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon, diad inkabiglaan. Say pimemembro to, nagkalautla ed Kakristianoan, so nagmaliw ya agonigon a tuloy. Alikna to a say kareenan to so asumlang. Say kaligenan to a singa agnalabanan a mangagamgam ed lawak na relihyoson aktibidad so niiyan natan ed kaatapan. Sikato la so niwalwal diad peteg a relasyon to ed mabiskeg-nen-toon mangatatawen iran pakayari, aliwan diad Dios na Masanton Biblia, noagta diad “dios na sayan sistema na bengabengatla”—si Satanas, say promotor na Antikristo a nipasakbay ed propesiya na Biblia. (2 Corinto 4:4; 1 Juan 2:18) Sayan kiwalwal so bisperas lambengat na saray kairapan to ed patey. Insan say Supremon Ukom na talba so direktan mangabil tan mamatey ed sikato, ya agto ipalugar so kiliktar a manlapud asanokan natan a datin manangaro to, saray mapulitikan kaarowan to.
5. (a) Akin a say Kakristianoan so natalimugagaan ya ag-akabantay, tan panon so impanmoria na Dios na Biblia ed sikato? (b) Anto so agnanengneng na “Babilonia a Baleg”?
5 Anggan say Kakristianoan, a walaan na Biblia a mangipapasakbay ed amin na saya, so nabiglaan ya ag-akabantay. Sikato so manmatalek ed onsasabin kelyaw na “kareenan tan kaligenan” a singa ipapaakar na nasyones a ditan et insumpal toray relihyoson seremonyas to. Ontan met, saray simbaan to a mangipapaliber na saray panagkolektaan a plato so mamapayaman ed inkasikara diad saray kontribusyon a nidedeposito. Diad Dios na Masanton Kasulatan, anggaman kuan, sikato so “duka tan bulag tan lakseb.” Sikato so agmanmamatalek ed si Jehova, nisay aanamoten to so peteg iran espiritual a kablian ya itatarya to. (Apocalipsis 3:17, 18) Agto nanengneng so insulat-na-lima ed dingding. Anto so labay min ibaga ed saya?
Pinmatnag So Insulat-na-lima ed Dingding
6. Anton kadaanan a pakayari na mundo so nanonotan natan, tan panon so kipapasen ed satan na tipikon totoo nen Jehova?
6 Pian natalosan, sikatayo so onlingaw diad saray unor ya oras na komatlon pakayari na mundo ed awaran na Biblia, say Babilonia, diad saray tambib na Ilog Euprates. Si Belshazzar so unor a nanuley ed Babilonia, ya insakup to so Tori na Babel, a ditan et ginutgot na makapanyarin-amin a Dios so sakey a lenguahe na saray managpaalagey, a sikara so intaytayak to. (Genesis 11:1-9) Diad samay panaon na unor laran oras na Babilonia, say tipikon katooan nen Jehova, saray Judios, so kautibon destiero ed satan a paganon dalin. Balet say 70 taon na inkadakep da so ngalngalilan manampot.
7. (a) Akin a si Arin Belshazzar so nanggawa na sakey a piesta a para ed saray manunaan to a tekep na nagnap a talek? (b) Anto so agawa legan na piesta, tan tekep na anton epekto ed ari?
7 Saray nankakasakey a Medo tan Persiano, a manibukel na komapat a pakayari na mundo ed awaran na Biblia, so sinmabin sinmumpa ed akutaan a tuloy, nengneng toy agnatanek, abakoran a syudad na Babilonia. Say Ilog Euprates so unaagos ed pegley na syudad, a dingan na saray dalanan to ed tambib to a saray puerta ed bakor na syudad so akalukas. Tekep na nagnap a talek ed kaligenan na syudad, si Arin Belshazzar so angitarya na “baleg a piesta a para ed saray sanlibo a manunaan to”—sakey a piestan nansumpal a sikato la so ultimon ginawa to. Bigla, diad mismon impakanengneng nen Belshazzar, pinmatnag ed dingding so onggagalaw a lima. Tan insulat to ed dingding iray makabaliksan a salitan “MENE, MENE, TEKEL tan PARSIN.” (Daniel 5:1, 5, 25) Saman so diad labi na Oktubre 5, 539 K.K.P. Saray salita so makakeeng. Si Arin Belshazzar so ginmiwgiw ed takot. Alagden natan! Patawag iray mangakabat a lalaki—saray mahiko tan astrologo a bantog ed pakayari ran mangipaliwawa ed saray tanda tan pasingayew. Balet say pangusisa ed saray mamilagron salita, ya agda anggan nayarian a basaen, so agda natalosan. Anto natan so gawaen?
8, 9. (a) Bilang ultimon gawaen, anton kurang na kiwas so inrekomenda ed ari? (b) Panon so impangipatalos nen Daniel ed insulat-na-lima ed dingding? (c) Akin a say baleg a piesta nen Arin Belshazzar so nansumpal ed ontan lan ibabaga na propesiya?
8 Patawag so sakey a Judio. Anto? Sakey a Judio? On, sakey ed saraman a piprinsipe tan dederlengen a nanlapud Jerusalem a nianakan ton dalin tan intarok nen Imperador Nabucodonosor ed Babilonia pian ipasal a para ed serbisyo ed gobierno. Bueno, bilang unor lan nagawaan, saman so sankaabigan a bengatlan gawaen. Si Daniel so inrekomenda na reynan ina a bilang sakey a laki na kakabatan—sakey a lakin makayarin mangusisa ed saray bengatla tan mangipatalos ed saratan. (Daniel 5:10-12) Nalikna tayo so kayasangas ed manpipiestan kuarto legan a si Daniel, diad intulok to ed kerew nen Arin Belshazzar so ginmapon mangipatalos ed saraman a makapakelaw a salita ed imperador na komatlon pakayari na mundo ed awaran na Biblia tan saray manunaan to.
9 Intuloy nen Daniel ya imbaga: “Sirin nanlapud arap to et nibaki so beneg na sakey a lima, tan sayan mismon sulat so nikurit. Tan saya so sulat a nikurit: MENE, MENE, TEKEL tan PARSIN. Saya so kabaliksan na salita: MENE, binilang na Dios iray agew na panarian mo tan impanampot to. TEKEL, asimbang ka ed simbangan tan aromogan kan kulang. PERES,a naapag so panarian mo tan niiter ed saray Medo tan saray Persiano.” (Daniel 5:24-28) Si Arin Belshazzar tan saray manunaan to tan saray bibiin kakaiba ra so mangipapanengneng na ginagala, marutak a panmodmora diad panagdayew ed Dios nen Daniel. Panon? Diad panamegley na inyinum na alak a manlapud saray balitok a baseha ya inala ed templo nen Jehova ed Jerusalem diad samay panaon na inkaderal na saman a masanton syudad ed samay taon 607 K.K.P. Saman so singa pangaarum na makapadimlan insulto ed inkasakitan.—Daniel 5:3, 4, 23.
Sinmalta So Nipasakbay a Ciro
10, 11. (a) Siopa so impasakbay nen Jehova a mangonkesta ed Babilonia, tan panon so impaneskribe nen Isaias ed onsasabin panangonkesta? (b) Panon so impanumpal nen Jehova ed sayan propesiya tan mangitarok na makanepegan a dusa ed si Arin Belshazzar tan saray manunaan to?
10 Diad Isaias 45:1-3 et impasakbay na Sankatageyan a Dios: “Saya so imbaga nen Jehova ed nilanaan to, ed si Ciro, a say kawanan a lima to so binembenan ko, pian patuloken toray nasyones ed arap to, pian okbaran koray banel na ari; a mangilukas ed saray pinto ed arap to, ta pian anggan saray pinto so agnikaput: ‘Onlaak naani ed unaan mo, tan palanasen koray lasonglasong na dalin. Saray pinto a gambang so puterputeren kon misimisien, tan saray balatyang a balewet so pegpegan ko. Tan iter ko ed sika iray kayamanan ed kabilungetan tan saray niamot a kayamanan ed maamot iran pasen, pian naamtaan mo a siak si Jehova, say Sakey a manatawag ed sika ed ngaran mo.’”
11 Pian sayan propesiya so nasumpal, inyan nen Jehova ed kanonotan nen Ciro a Persiano so pangisuawi ed saray danum na Ilog Euprates tan sikara so ipaarap to ed sakey a dayat. Insan, nen saray daralanan na danum so namagaan la, ed bilunget na labi, saray trupa nen Ciro so nanmartsa ed daralanan na danum tan dian mismo ed pegley na syudad. Lapud saray puerta ed gilig na danum so akalukas, sikara so kinmalab ed saray tambib na ilog tan linmoob ed pampipiestaan a kuarto, a tinalonaan daray bantay. Sirin say piesta nen Arin Belshazzar so makapasinagem ya anampot a bilang manepeg a dusa to tan saray manunaan to—lapud impangibabaing da “ed Katawan na katawenan,” impanmodmora, tan impandutak diad mauges ya impangusar ed saray baseha na templo a tinakew ed sagradon ayaman nen Jehova ed Jerusalem.
12. (a) Lapud impasakbay nen Isaias a si Ciro so mangonkesta ed Babilonia, akin ya impabtang nen Daniel so inkadakep na Babilonia ed si Dario a Medo? (b) Siopa so iyanino nen Dario tan say kaiba to, si Ciro a Persiano?
12 Say unor a bersikulo na Daniel kapitulo 5 so mangibabaga a kayari na impamatey ed si Arin Belshazzar, si Dario a Medo so “angawat ed panarian, a diad saman et ngalngalin anemaplo-tan-duan taon so edad to.” Lapud si Dario so matatken nen Ciro a Persiano, impabtang nen Daniel so impakakautibo ed Babilonia ed sayan ari na Median. Sikato so nanuley a nanlapud 539 ya anggad 537 K.K.P. a bilang maarin manuley ed imperyo na Medo-Persia. Maabig so impangiretrato to ed si Jehova a Dios. Si Ciro a Persiano, a kaiba nen Dario, so angiretrato ed si Jesu-Kristo, a sikato so sankaprominentian ya usaren nen Jehova a Dios diad pangigalpong tan paneral ed “Babilonia a Baleg,” say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon.
13, 14. Anto so andi-duaruwan inturo nen Daniel ed si Ciro a Persiano, tan panon so pangilukas na kayari-inkadestieron libro nen Esdras?
13 Diad insublay nen Ciro ed trono a manuley ed Medo-Persia nen 537 K.K.P., andi-duaruwan inturo nen propeta Daniel ed sikato so propesiya nen Jehova nipaakar ed sikato a singa naromog ed Isaias 45. Say kayari-inkadestieron libro nen Esdras so angilukas ed sarayan salita:
14 “Tan diad inmunan taon nen Ciro ya ari na Persia, a say salita nen Jehova ed panamegley na sangi nen Jeremias [nipaakar ed 70 taon ed karukey ya inkadestiero (Jeremias 25:12; 29:10, 14) so nasumpal, niliing nen Jehova so espiritu nen Ciro ya ari na Persia ta pian manggawa na panangiyabawag ed amin a nanarian to, tan ontan met ed insulat, a kuanto: ‘Onia so inkuan nen Ciro ya ari na Persia, “Amin a panarian ed dalin so inter nen Jehova a Dios na katawenan ed siak, tan sikato a mismo so angiganggan ed siak ya ipaalageyan ko na sakey ya abung ed Jerusalem, a wala ed Juda. Siopaman ed limog yo ed amin a totoo to, komon ta say Dios to so napaneknekan a wala ed sikato. Sirin ontatdang komon ed Jerusalem, a wala ed Juda tan ipaalagey so abung nen Jehova a Dios na Israel—sikato so tua a Dios—a wala ed Jerusalem.”’—Esdras 1:1-3.
Kinonkesta na Babaleg a Ciro So “Babilonia a Baleg”
15. (a) Kapigan so inggapon panuley na antitipikon Ciro? (b) Anton agnagalaw a talindeg so inala na saray Tasi nen Jehova nipaakar ed pannununong a kaiba so Nasyones Unidas, tan akin?
15 Say kaplesan-agew ya antitipikon Ciro a baleg so ginmapon manuley nen 1914 diad impanampot na “aturon panaon na nasyones,” a singa impasakbay nen Jesus a mismo ed Lucas 21:24. Diad sigpot ya ag-impangimano ed sayan importante-ed-mundon katuaan, saray nasyones ed loob na Nasyones Unidas so angiligen ed taon 1986 a bilang say Internasyonal a Taon na Kareenan da. Balet saray Tasi nen Jehova so agbalot natalimugagaan ya ag-akabantay ed sayan pamaakaran. Sanen say nipasakbay a panangiyabawag ed “kareenan tan kaligenan” so agawa ed kaunoran, sikara so ag-akiulop ed saray mapulitikon patumbok tan makaaron kakaiba na “Babilonia a Baleg” diad pampipiesta ed ontan lan kalaknab ed sayan unor a petsa ed awaran na saray minumundon nasyones. Agda itatandoro so pannununong a kaiba so Nasyones Unidas odino arum iran paraan na kareenan. (Isaias 8:12) Bilang pangontra, ikuan da ed saray salita na Isaias 8:20: “Diad ganggan tan diad pantasi! No sikara so agmansalita unong ed sayan salita, sikara so andian na liwawa na kabuasan.” (New International Version) Tan iter to so rason ed agnagiing a talindeg, ikuan da: “Say Dios so wala ed sikami!” (Isaias 8:10) Mabitar, kabaliksan na satan a si Jehova a Dios so agmibibiang ed saray mapulitikon paraan a ginawa na saray nasyones a nisesengeg ed “kareenan tan kaligenan” balet, ingen, sikara so agnauman a sumpad sikato.
16. Panon a say mapropetikon salita nen Jehova ed Apocalipsis 17:16, 17 so naalangon a nagnap, tan tekep na anton epekto ed saray totoo nen Jehova?
16 Diad makabat a panangimanyubra, si Jehova, ed panamegley na Babaleg a Ciro to, ikarga to ed puso tan kanonotan na saray mapulitikon manuley na mundo so ipuliktar a sumpad “Babilonia a Baleg,” say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon. No nipaakar ed saray saklor na masebeg ya atap ya ayep, sikara so mamuno ed sikato ed patey. Say mapropetikon salita nen Jehova ed Apocalipsis 17 so naalangon a nagnap, tan sarayan Tastasi nen Jehova ed dalin so mansayaksak.—Apocalipsis 17:16, 17; 19:1-3.
Pansiansiaen So Manepeg a Pililimog Tayo ed Si Jehova
17. Anggaman saray Tasi nen Jehova so agkabiangan na “Babilonia a Baleg,” anto so gawaen na saray manuley na mundo?
17 Insan, anggaman saray Tasi nen Jehova so agkabiangan na “Babilonia a Baleg” noagta sikara so masebeg a manangiwalwal ed sikato, tan anggaman sikara so ag-akibiang ed saray mapulitikon kurang na sayan mundo, saratan a sumpad-relihyon a mapulitikon elemento so ompuliktar ya onsumpad saray niliktar a Tastasi. Determinadon diktador a walaan na saray mabiskeg a panangontrol ed amin a sanga na sosyedad na too ed dalin, sikara so manggawa na nagnap-kalaknab a panangataki ed saray manamemben-katooran a Tastasi na Sankatageyan, a sikato so Lapuwan na lawas matunong a gobierno.
18. Anton makapataktakot a gawa so gawaen nen Jehova, a talonaan to so Delap ed agew nen Noe?
18 Dia la natan so nepeg ya isalet na Makapanyarin-amin a Soberano na tawen tan dalin tan nepeg a saratan a managderal ed “Babilonia a Baleg” so mangamta tan mantalos a say Sakey a walaan na koma-20 siglon Tastasi so sakey a peteg a Dios, sakey a makapanyarin-amin a Dios—sakey a Dios a mankanepegan ed sigpot-puso, agnaapag a panagdayew na saray pinalsa dian mismo ed gagatinan na sali to, say dalin. Saya so gawaen to ed makapataktakot a nengneng a manggawa ed ngalangala na saray sangi na maniimaton a Tastasi to ed pankelaw. Gawaen to so andi-kapara, maglorian panagmanyubra na pibabakal ed madibinon pambiktorya. (Apocalipsis 16:14, 16; 19:19-21) Satan so mangipasingayew ed anggaan na sayan marelmeng, kinontrol-na-Diablon sistema na bengabengatla a palumbasan to so panagderal-na-mundon Delap ed agew nen Noe.
19. Antoran tastasi so onwala ed si Jehova no nipaakar ed panangalangon to ed inkasikato a bilang say Soberano na Talba, tan anto so idemostra na saya?
19 Unong a si Jehova so walaan na saray tastasi a mamaneknek ed anggaan na daan a mundo ed sakey a Delap a nanlener ed amin a katooan ed paway na biong, gawaen to, ed malalaknab a kalaknab, a walaan na saray tastasi dian mismo ed dalin nipaakar ed agla naulit a gawa na panangalangon to ed inkasikato a bilang Sankatalbaan a Soberano. (2 Pedro 3:6, 7, 13, 14) Saraya man so manmatalek ed sikato a para ed kareenan tan kaligenan ed utel na sayan nigana-ed-desyang a mundo. Maliket no sikayo so nibilang ed limog na saraman so mamilagron apalaboan a Tastasi. Say kareenan tan kaligenan yo so nipatnag a bilang manlalapud si Jehova a Dios tan aliwan manlapud anggan anton panmumuyong, odino pannununong, a kaiba iray mapulitikan pakayari na sayan kinontrol-na-Diablon sistema na bengabengatla.
20. Panon so italindeg nen Jehova, tan anto so determinadon gawaen tayo?
20 Si Jehova a Dios so omparungtal a magloria a bilang say makanepegan a Sakey a dayewen tan panlingkoran a bilang supremon Dibino—say Dios na saray dirios, say sigpot a Sakey a nipaakar ed saray salita na apuyanan a salmista: “Anggan manlapu ed panaon ya ag-agetaran ya angga ed panaon ya ag-agetaran et sika so Dios.” (Salmo 90:2) Diad lawas-ombubulaslas ya apresasyon, pansiansiaen tayo komon so talek tayo ed si Jehova a Dios tan say pililimog tayo ed sikato diad panamegley na Babaleg a Ciro, si Jesu-Kristo.
[Paimano ed Leksab]
a Say “Parsin” so plural a bilang na salitan “Peres” tan kabaliksan to so “kaapag-apag.”
Kasin Nanonotan Yo
◻ Anto so agnanengneng na “Babilonia a Baleg”?
◻ Anto so iretrato na desyang a nansumpalan na piesta nen Belshazzar?
◻ Siopa so mangonkesta ed “Babilonia a Baleg”?
◻ Anton talindeg so alaen na saray Tasi nen Jehova nipaakar ed pannununong a kaiba so Nasyones Unidas?
◻ Akin ya amin na saraman so manmatalek ed si Jehova a para ed kareenan tan kaligenan so maliket?
[Litrato ed pahina 20]
Ipapatalos nen Daniel so misteryoson sulat a bilang sakey a mensahe na desyang ed imperyo na Babilonia