Say Moral a Kalinisan so Kalimgasan na Tobonbalo

“Manggayaga, lakin walad kalangweran, diad inkatobonbalom, . . . tan manakar ed saray dalan na pusom tan diad saray bengatlan anengneng na matam. Balet amtaen a nisesengeg ed amin na saraya et say tuan Dios so mangitarok ed sika diad kaukom.”​—ECLESIASTES 11.9.

1, 2. (a) Anto so labay nen Jehova a para ed tobonbalo? (b) Akin a kakulangkulangan so panumbok ed antokaman iran makapasagyat ed puso yo tan mata?

“TOBONBALO, entusiasmo, tan inkatamoy so singa ra agew na sibual. Imbes a manreklamo . . . ed antikey a pambayag da, salien a saratan so panggayagaan.” Ontan so insulat na koma-19 a siglon umaanlong ya Aleman. Saratan a salita na simbawa ed sikayoran walad kalangweran so angiyaniweng ed saraman so nisulat ed nilibulibon taon ya akadkauna diad libro na Biblia ya Eclesiastes: “Manggayaga, lakin walad kalangweran, diad inkatobonbalom, tan komon say pusom so manggawa ed sika na maabig diad saray agew na inkatobonbalom a laki [odino, inkatobonbalom a bii], tan manakar ed saray dalan na pusom tan diad saray bengatlan anengneng na matam.” (Eclesiastes 11:9a) Kanian si Jehova a Dios so agnakaukolan a mangala na negatibon panmoria ed saraman so makapasagyat a pilalek na inkatobonbalo. Sikayo so labay ton manggayaga ed inkagnap diad biskeg tan ligsa na inkatobonbalo yo.​—Uliran 20:29.

² Kasin kabaliksan na saya, anggaman kuan, a nayarian yon gegemtanen so antokaman a makapasagyat ed puso tan mata yo? Arawin ontan! (Numeros 15:39; 1 Juan 2:16) Itultuloy ya ibaga na kasulatan: “Balet amtaen a nisesengeg ed amin na saraya [saray gegemtan a pilien mon mamenek ed saray pilalek mo] et say tuan Dios so mangitarok ed sika diad kaukom.” (Eclesiastes 11:9b) On, agmo napaliisan iray pansumpalan na saray aksion mo; saray walad kalangweran, a singa saray walad katatkenan, so nisilong ed panangukom nen Jehova.​—Roma 14:12.

3, 4. (a) Akin a pansiansiaen so atagey ya estandarte na kalinisan ed moral? (b) Anton desdes so wala ed sika pian nabalang mo so malinis a talindeg ed Dios, tan antoran tepet so linmesa?

³ Say pakaawat ed maapabor a panangukom nen Jehova so aglabatla mangitonton ed andi-anggaan a bilay noagta ed maapit a relasyon ed Dios natan. Sika, anggaman kuan, so nepeg a mamasiansia na atagey ya estandarte na kalinisan ed moral. Onia so impangibaga na Salmo 24, bersikulo 3 ya anggad 5: “Siopa so ontatdang ed palandey nen Jehova, tan siopa so onalagey ed masanton pasen to? Siopaman ya andi-kasalanan ed saray lima to tan malinis ed puso, ya ag-angitarok ed kamarerwak diad inkaandi-kakanaan, nisay sipapalikdon nansamba. Awiten to so panamapalar a manlapud si Jehova tan say inkatunong a manlapud Dios na kilalaban to.” On, sika so marakerakep ed mata nen Jehova sano pansiansiaen mo so moral a kalinisan.

⁴ Ingen, wala so pirmin desdes ed sika a makabalang ed malinis a talindeg mo ed Dios. Legan a sarayan kaunoran ya agew so ondedere ed kasampotan da, wala so epidemya na imoral ya ugali tan agmalinis iran impluensya. (2 Timoteo 3:1-5) Lalon babaleg so angat ed pamasiansia na moral a kalinisan ed saray tobonbalo natan. Kasin matalonan nanaabet mo so angat? Kasin itultuloy mo a gawaen so ontan?

Say Angat ya Arapen Mo

5. Antoran marutak ya impluensya so manggawan mairap ed pamasiansia na malinis a talindeg ed arap na Dios?

⁵ Saray panligliwaan so mangaataki ed saray tobonbalo ed bengabengatlan mangidepak ed saman so desente tan mangigloria ed sankarutakan ya imoral. Alimbawa, diad inkipaway na sakey ed serye na maruksan makapataktakot a pelikula, sakey a kritiko na sine so nansulat: “Say insublay na kakigtotan-ed-sekso, kakigtotan-ed-panagpatey tan kakigtotan-ed-karutakan diad malaknab a sukat so kurang na retrato. No mangigeter na rekord na inmatendi, tandaan to so sananey a baleg ya inlasor ed karutakan na . . . pantaway ed saray sine.” Niarum ed ontan iran sine et saray kanta a nankarga na saray lirikon napno na karutakan ed sekso tan saray programa na telebisyon a mangigogloria ed karutakan na sekso. Kasin iparungtal mo so inkasika ed ontan iran grapikon panangiretrato ed “karutakan” tan pansiansiaen mo so malinis a talindeg ed arap na Dios? (1 Pedro 4:4) Singa ibabaga na uliran: “Kasin nakaykay na sakey a too so apuy ed akualan to tan ingen saray kawes to so agnapoolan?”​—Uliran 6:27.

6. Anton desdes so aarapen na saray tobonbalo a manlapu ed saray kaedaran da?

⁶ Say desdes ed sika a makabalang ed malinis a talindeg ed Dios so onsabi met a manlapud sananey a sengegan​—saray kaedaran mo. Inyermen na sakey a taga mundon bii a manedad na 17 taon: “Siak so akigawaan na sekso ed ununan pankanawnawa nisesengeg ed amin a lingon rason; lapud impilit na inarok-a-laki tan lapud inisip kon amin so manggagawa ed satan.” Anggapo so malabay ya elekan. Gendagendat a kaliktan a labayen na arum. Balet sano sika so mangala na talindeg ed moralidad na Biblia, arum a tobonbalo so nayarin manludlurey ed sika. Say pilalek ed kinepeg, diad pakagamor na pangawat na saray kaedaran mo, so mangipasen ed sika ed desdes a manggawa na bengatlan kabat mon mauges.​—Uliran 13:20.

7. Akin a say pamakal ed marutak iran impluensya so nagkalautlan mairap ed saray tobonbalo, balet anto so impanengneng a kipapasen na saray nilibulibon walad kalangweran a totoo ed organisasyon nen Jehova?

⁷ Say pamakal ed sarayan impluensya so mairap kaleganan “na kabuskagan na tobonbalo,” sano say pankaliktan ed sekso so mabiskeg. (1 Corinto 7:36) Agpankelawan ya imbaga na sakey a managsukimat ya organisasyon: “Nikadkaduman walad kalangweran a too ya agnanggawa na sakbay-impanasawan gawa na sekso diad edad a 19.” Ingen, nilibulibo ed sikayoran walad kalangweran a totoo ed muyongan nen Jehova so angipanengneng na inkasikayon nikadkaduma. Aarapen yon pirmi so angat tan pansiansiaen so kalinisan ed moral.

8. Akin ya arum a Kristianon tobonbalo so angiyabuloy ed imoral iran awawey na mundo a maneral ed sikara, tan diad anton nansumpalan?

⁸ Makapaermen ya ibaga, anggaman kuan, sakey a bilang na saray Kristianon tobonbalo so angiyabuloy ed imoral ya awawey na mundo a maneral ed sikara. Manwarin nayarin ibabaga ra ya inaro ra so maong, agda gugulaen so mauges; agda gugulaen itan a tuloy. (Salmo 97:10) Diad arum a kipapasen, ompatnag a labay da ni ingen. A singa impangibaga na Salmo 52:3: “Inarom so mauges a nagkalalo nen say maong, say katilaan a nagkalalo nen say pansalita na inkatunong.” Arum so diretsan mangipulisay ed panangiwanwan na organisasyon nen Jehova ed ontan iran bengatla a singa say panagdate, panligliwaan, tan moralidad. Bilang nansumpalan, mabetbet a sikara so mangitatarok na kababaingan ed inkasikaran dili tan diad saray atateng da. Nabalang da met so kalimgasan da ed mata na Dios.​—2 Pedro 2:21, 22.

Tulong diad Panangabet ed Angat

9. Anto so nakaukolan diad pangabet ed angat diad pansiansian malinis ed moral?

⁹ Panon so pangabet yo ed angat pian mansiansian malinis ed moral? Intepet na salmista so parehon tepet: “Panon na sakey a lakin walad kalangweran a linisan so dalan to?” Insan inter to so ebat: “Diad pansiansian pambantay unong ed salitam.” (Salmo 119:9) On, nakaukolan mo so panangiwanwan a manlapud Salita na Dios. Tan anengneng na maaron mangatatawen ya Ama tayo a say organisasyon to so mangitatarya na ontan a panangiwanwan ya ontulong ed sikatayo a manresiste ed marutak a panangidesdes na sayan mundo.

10, 11. (a) Antoran palapagan so niparaan ya ontulong ed saray walad kalangweran pian mansiansian malinis ed moral? (b) Panon so inkatulongan na arum a tobonbalo diad seryen “Young People Ask . . . ”? (c) Panon so inkagunggunaan mon personal a manlapud seryen “Young People Ask . . . ”?

¹⁰ Diad inlabas na saray taon et dakel a palapagan so niparaan a nagkalautlan wala ed kaisipan iray totoon walad kalangweran, a singa say libron Your Youth​—Getting the Best out of It. Nanlapulad 1982, say seryen “Young People Ask . . . ” ed magasin ya Awake! so angiter na malaem a makatulong a simbawa ed saratan a pamaakaran a singa say pornograpya, saray romansan nobela, tan manepeg a kondukta kaleganan na panagkaraw. Kasin say ontan ya impormasyon so peteg a tinmulong ed saray totoon walad kalangweran? Imanoen so sakey ya alimbawa. Pigaran artikulo ed serye so analaysay ed gawan masterbasyon, ya ipapanengneng ton say ugali so managyat ed “kagletan na sekso” tan magmainomay a gawaen to so sakey a napelag ed seksual ya imoralidad.a (Colosas 3:5) Saray praktikal a suhestion so niiter ed no panon so pilaban a sumpad ugali tan no panon so pangarap a pawilpawil. Diad ebat ed saray artikulo, insulat na arum a tobonbalo: “Siak so awalaan na problema ed masterbasyon nanlapulad siak so manedad na 12 taon. Siak la natan so 18, tan kalkalnan natatalonaan ko, salamat ed saray artikulo yo.” “Natan ta inawat ko so simbawa ed saray artikulon niiter, aromog ko so inkasiak ed ontan a magmaong a kipapasen ed kanonotan. Naliknak a siak so mas malinis nen say nensaman.”

¹¹ Nakaukolan to so panaon diad pambasa tan panaral ed ontan iran impormasyon, balet say panggawa ed satan so ontulong ed sikan mansiansian malinis ed moral. Kasin sigpot ya aanamoten mo so ontan iran nipalapag a materyal? Diad ebat ed “Young People Ask . . . ” ed artikulon “Sex Before Marriage​—Why Not?”b sakey a biin walad kalangweran, estudyante na Biblia ed saman a panaon, so nansulat: “Amtak a mauges, kasalanan, tan saray liknaan na imon ya onlesa kayari na sakbay-impanasawan sekso, tan siak so magbabawin maong ed satan. Inagew-agew a pisalamatan ko si Jehova diad impangawat to tan panamerdona to. Say artikulo yo, ilaloan ko, so ontulong ed arum sakbay a gawaen da so singa ginawak. Peteg ya ansakit. Natan et atalosan ko no akin a linawa nen Jehova a Dios a sikatayo so ‘ompaliis ed pilalawanan.’”​—1 Tesalonica 4:3.

12. Anto so mamakiwas ed sikatayon malabay a mamaliket ed si Jehova?

¹² Saya so mangitarok ed sikatayo ed bengatla ni ya ontulong ed sikayo a mangabet ed angat a matalona: Nepeg mon apresyaen a si Jehova so Sankatalbaan a Soberano tan nepeg a tuloken. (Apocalipsis 4:11) Ontan met, anggaman kuan, sikato so maaron mangatatawen ya Ama, tan wala ed puso to so pankaabiganan tayo. (Uliran 2:20-22; Isaias 48:17) Saray ganggan to so nigetman manalimbeng ed sikatayo, aliwan agnakaukolan a mameget ed sikatayo. Say panulok ed saratan sirin so kurang na kakabatan. (Deuteronomio 4:5, 6) Say pakatalos a malinew no akin ya ipipilit nen Jehova so kalinisan ed moral so ontulong ed sikan makanengneng ed peteg a karakpan na satan tan pakiwasen to kan manlabay a mamaliket ed sikato.​—Salmo 112:1.

13. Panon mon ipaliwawa a say ganggan nen Jehova a mangisesebel ed pilalawananan so onkana ed sankaabigan ya interes tayo ed puso?

¹³ Imanoen so katuaan ya inggeter na Dios so sekso ed panangasawa tan estrikton isesebel to so pilalawanan. (Hebreos 13:4) Kasin say pangunor ed sayan ganggan so mangisiblet ed sika na antokaman a maabig? Kasin say maaron mangatatawen ya Ama so manggawa na sakey a ganggan a manebel ed sika na panggayaga ed bilay? Siempre andi! Nengnengen so nagagawa ed bilay na saray kaedaran mo a mangipupulisay ed ganggan na Dios ed moral. Mabetbet a saray agkaliktan a panlukon so mangitotonton ed sikara ed panagpaekal odino anganko, ag-asabin panangasawa. Diad dakel iran kipapasen et kabaliksan to so pangumponi ed sakey ya ugaw ya andian na sakey ya asawan laki. Nagkalalo ni, saray tobonbalon manggagawa na pilalawanan so ‘mankakasalanan a sumpad saray dilin laman da’ tan ipaparungtal da so inkasikara ed saray makaalis a sakit ed sekso. (1 Corinto 6:18) Tan sano say sakey a tobonbalon dedikado ed si Jehova so manggawa na pilalawanan, say epekto ed emosyon so makadesyang. Say panalin panalona ed gonigon na nankasalanan a konsiensia so pansengegan na ikapuy tan agpakaugip iran labi. (Salmo 32:3, 4; 51:3) Agta mapatnag, sirin, a say ganggan nen Jehova a mangisesebel ed pilalawanan so niganan manalimbeng ed sika? Wala so peteg a gungguna diad pamasiansia na kalinisan ed moral!

14. No nipaakar ed pangibabaga a say panangasawa ed inkatinedyer so sakey a salimbeng, ipaliwawa no panon so nepeg a panmoria tayo ed saray salita nen Pablo ed 1 Corinto 7:9 tan 7:36?

¹⁴ Ipasen, aliwan mainomay so panumbok ed saray mapeget a ganggan na Dios ed moralidad. Nisengeg ed saya, arum iran tobonbalo so angibagan say sankaabigan a salimbeng et say pangasawa kaleganan a sikara so wala ni ed inkatinedyer. ‘Tutal,’ ikatunongan da, ‘agta ibabaga na 1 Corinto 7:9: “No andian na dangka, paulian a mangasawa, ta magmaong so mangasawa nen say napoolan ed ibeg”?’ Say ontan a panmoria, anggaman kuan, so makisir. Saray salita nen Pablo so agnipaarap ed saray tinedyer noagta ed saraman so “linmampas la ed kabusbuskagan na inkatobonbalo.” (1 Corinto 7:36) Diad maslak a kipapasen et saraman so wala ni ed kabuskagan na inkatobonbalo so agni binmaleg a magenap ed emosyon tan espiritual a mangarap ed saray desdes tan responsabilidad ya onsabi ed panangasawa. Inreport na Journal of Marriage and the Family: “Saray totoon mangasawan masakbay so makaeksperiensia na abebbeban kapenek ed panangasawa lapud kakulangan na preparasyon ed kurang na panangasawa. Say makapuy a panangipakurang so mamaraiset ed kapenek, a diad biek to et mangipaarap ed agkaligenan ed panangasawa.” Sirin say ebat so, aliwan diad pangasawa kaleganan a walad kalangweran, noagta pansiansiaen so malinis ya inkawalad-kasuloan ya anggad nabayuboan mo so amin na saray kalidad a nakaukolan a manggawan maaligwas ed panangasawa.

Pansiansiaen Mo So Inkasikan Malinis!

15. Anton mabiskeg a sukat so nakaukolan pian sika so mansiansian malinis ed moral?

¹⁵ Insulat nen apostol Pablo: “Patey yo, sirin, iray kabiangan na laman yo a wala ed dalin no nipaakar ed pilalawanan, karutakan, kagletan ed sekso.” (Colosas 3:5) On, nakaukolan so mabiskeg a sukat; sika so nepeg a determinadon mansiansian malinis ed moral. Nankomento ed berbon impatalos a “pateyen,” kuan na The Expositor’s Bible Commentary: “Isusuhiri ton sikatayo so aglambengatla mangiyurak o mangontrol ed mauges iran gawa tan awawey. Sikatayo so mamunas ed saratan, sigpot a mangekal ed daan a dalan na bilay. Say ‘pamatey a sigpot’ so nayarin mangibalikas na puersa to. . . . Namparan say kabaliksan na berbo tan say puersa na balikas a mangisusuhiri na biskeg, makapautot a gawa na personal a determinasyon.”​—Ipareng so Mateo 5:27-30.

16. Pian mansiansian malinis ed moral, akin a pankimeyan mon impasya so pamemben na kalinisan ed nonot, tan panon so italona yo diad panggawa na ontan?

¹⁶ Panon, anggaman kuan, so “pamatey a sigpot” odino ‘pamunas’ ed karutakan a gawa ed moral tan awawey? Inala nen Jesus so lamut na problema sanen inkuanto: “Manlapud paway, manlapud puso na totoo, saray makapasakit a panagkatunongan so ompaway; saray pilalawanan, . . . saray panagkalugoran, saray panag-agum.” (Marcos 7:21, 22) Say piguratibon puso et ilalaktip toray pakayari na panagnonot, a sikato no akin a satan so nisiglaot ed “saray panagkatunongan.” Pian mansiansian malinis ed moral, sirin, nepeg mon pambanikelan a pansiansiaen so kalinisan ed nonot. Panon? Lapud say kanonotan so napapakan ed panamegley na saray liknaan, nakaukolan mon bantayan so sumpad saman so nenengnengen na saray matam, paliisan iray libro, saray programa ed telebisyon, odino sine a mangireretrato odino miaabobon ed seksual ya imoralidad. Ontan met, nakaukolan mo so manalwar no nipaakar ed talinengen mo ed saray layag mo, a paliisan iray kanta a nankarga na saray karutakan ed sekso a liriko. Nakakaukolan to so tepel ed pangala na ontan a talindeg, nagkalautla ed arap na saray kaedaran mo, balet say panggawa na ontan so ontulong ed sikan mansiansian malinis ed moral tan pansiansiaen so dilin-respeto.

17. Akin a say karutakan ed moral so nepeg ya ag-anggan nasalambit ed limog yo?

¹⁷ Insimbawa met nen apostol Pablo: “Komon ta say pilalawanan tan karutakan ed amin a nengneng odino inkaagum so ag-anggan nasalambit ed limog yo, unong a singa kanepegan na saray masanton totoo.” (Efeso 5:3; nengnengen met so bersikulo 12.) Sirin say karutakan ed moral so ag-anggan nasalambit, salanti, pantotongtongan odino usaren a bilang tema diad panlulureyan. Akin ya andi? A singa imbaga nen William Barclay ya eskolar na Biblia: “Say panongtong ed sakey a bengatla, panlurey ed sakey a bengatla, a gawaen a naynay a tema na tongtongan et say pangiparungtal ed kanonotan, tan pangitarok ya asisingger ed aktual a panggawa ed satan.” (Santiago 1:14, 15) Nakakaukolan to so peteg a determinasyon diad ‘pamalungos a bilang sakey a bantay ed sangim,’ nagkalautla sano arum iran tobonbalo so manutongtong ed saray marurutak a lurey odino manguusar na saray birdin lenguahe a manideskribe ed saray gawa na sekso. (Salmo 39:1) Balet diad pansiansian maptek tan malinis, napaliket mo so puso nen Jehova.​—Salmo 11:7; Uliran 27:11.

18. (a) Pian manalo ed bakal a sumpad moral a karutakan, akin ya aliwan magenap so pangipulisay ed saray marutak a kanonotan tan panagsalita? (b) Panon so nayarin kagunggunaan mo a manlapud simbawa nen Pablo ed saray taga Filipos?

¹⁸ Pian manalo ed bakal a sumpad moral a karutakan, aliwan magenap so pangipulisay ed saray marutak a kaisipan tan panagsalita. Ibabaga na sakey ya uliran na Intsik: “Say bakantin nonot so lukas ed amin a suhestion.” (Ipareng so Mateo 12:43-45.) Binidbir nen Pablo so pankaukolan na pamano ed nonot diad saray mabunigas, malinis a kanonotan. Sirin, pinaseseg toray taga Filipos: “Antokaman a bengatlan tua, antokaman a bengatlan mabinta, antokaman a bengatlan matunong, antokaman a bengatlan malinis, antokaman a bengatlan makapasagyat, antokaman a bengatlan maong a pakatongtongan, antokaman a birtud tan antokaman a daydayewen, itultuloy ya imanoen irayan bengatla [‘gawaen iran tema na maalwar a panagmorekdek’c].”​—Filipos 4:8.

19. Akin a manggawa na magunaet a panagaral ed Salita na Dios, tan diad anton dalan a saya so ontulong ed sika a mansiansian malinis ed moral?

¹⁹ Kabaliksan na saya so panggawa na magunaet a panagaral ed Salita na Dios. (Josue 1:8; Salmo 1:2) Salimbengan to so nonot tan pusom tan tulongan to kan mamayubo na maapit a personal a relasyon ed si Jehova. Sika sirin so wala ed magmaong a kipapasen a manresiste ed saray tukso na pibiang ed saray marutak a kondukta ed moral. Sika so agmangiiyan ed kaatapan diad pangitarok na kamudmora ed ngaran nen Jehova tan kababaingan ed pamilyam tan say kongregasyon. Imbes, usaren mo so biskeg tan ligsa na inkatobonbalom ed ontan a nengneng a diad saginonor et agmo pagbabawian. On, tumboken mo so kurang na kalinisan ed moral, tuan kalimgasan na tobonbalo ed saraman so naromog a manseserbi ed si Jehova!​—Uliran 3:1-4.

[Saray paimano ed leksab]

Tobonbalo​—Panon So Pangebat Yo?

◻ Akin a nepeg yon pansiansiaen so atagey ya estandarte ed moral?

◻ Antoran desdes a manggawan makapaangat so pamasiansia na malinis a talindeg ed Dios?

◻ Anto so ontulong ed sikayo diad pangabet ed angat a mansiansian malinis ed moral?

◻ Antoran mabiskeg a sukat so nakaukolan pian napansiansiam so inkasika a malinis?

[Litrato ed pahina 22]

Maslak ed saraman so siansia nin wala ed kabuskagan na inkatobonbalo so ugaw a tuloy a mangasikaso ed saray responsabilidad na inkaateng