Jeremias—Kainglit a Propeta na Panangukom na Dios
Saray sinimban babasaen ed Biblia a manlapud libro nen Jeremias so niyeskedyul ed Eskuelaan na Teokratikon Ministeryo a manlapud Abril 18 ya anggad Agosto 28. Sarayan taloran aaralen ya artikulo so mangiter na maabig a letnegan diad pantalos ed saray sulat na propeta
“Sakbay na impanibukel ko ed sika ed eges et kabat taka la . . . Ginawa taka a propeta ed saray nasyones.”—JEREMIAS 1:5.
1. (a) Diad panmorekdek ed saray akaunan agawgawa, panon so panmoria na arum ed si Jeremias? (b) Panon so impanmoria to ed inkasikato?
“ANGGAN diad ulop na saray propetas, si Jeremias so abalbaleg a singa sakey ya alan.” Satan a komento na sakey ya eskolar na Biblia so ontalindeg a miduman mabitar ed opinyon nen Jeremias ed inkasikato sanen inmunan inawat to so kimey a nanlapud si Jehova pian manlingkor a bilang sakey a propeta ed Juda tan ed saray nasyones. Say ebat to so: “O Soberanon Katawan a Jehova! Nia peteg ya agko amta so mansalita, lapud siak lambengat so ugaw.” Mapatnag a si Jeremias so sinononot a tuloy ed inkatobonbalo to, tan say angat ya aarapen na saray managbusol a nasyones so singa alablabas a tuloy. Ingen aliwan ontan so ninonot nen Jehova.—Jeremias 1:6.
2. Panon so impangipaslep nen Jehova na talek ed si Jeremias?
2 Manlapud impitongtong nen Jehova ed si walad kalangweran a Jeremias, malinew a sikato so sakey ed saray pigaran lalaki a say inkianak to et si Jehova so anakbat na responsabilidad. Tan akin a sikato so angipanengneng na espesipikon interes ed si Jeremias a manlapud inkinginew to? Lapud si Jehova so walaan na nikadkaduman kimey a para ed sikato. Sirin, nayarian ton ibaga: “Sakbay a sika so ompaway a manlapud panag-anakan et pinasantos taka.” (Jeremias 1:5) Insan ingganggan to ed tobonbalo: “Agmo ibabaga, ‘siak lambengat so sakey ya ugaw.’ Balet diad amin na saraman so pangibakian ko ed sika, sika so onla; tan amin a bengatlan iganggan ko ed sika, nepeg mon salitaen. Agka antakot nisengeg ed saray kalupaan da, ta ‘siak so wala ed sika a mangiliktar ed sika,’ so kuan nen Jehova.” Anggapo so lugar dia na paspasaray a pananumpal ed kimey to. Imbes, nakaukolan to so tepel tan talek ed si Jehova.—Jeremias 1:7, 8.
3. Akin a say kimey nen Jeremias so peteg a sakey ya angat?
3 Agaylan inkasagyat tan anganko inkatalikebkeban so nayarin alikna na sayan toon walad kalangweran diad impangawat ed ontan a direktan kimey a nanlapud Dios! Tan agaylan kimey! “Nia, ginanggan taka ed sayan agew a wala ed tagey na nasyones tan ed tagey na saray panarian, ta pian mamagut tan mangitumba tan maneral tan mangigeba, a mangipaalagey tan mantanem.” Peteg, say letnegan na saraman a balikas ed Juda ed ngalngalin diad kapegleyan na komapiton siglo K.K.P. so angipasakbat na abalbaleg a responsabilidad ed sayan onmumutmut a propeta. Nakaukolan ton arapen so sakey a makinon, andi-panangimanon nasyon a nanmatalek ed masanton syudad to, Jerusalem, tan say templo, a singa sakey ya anting-anting. Legan a sinumpal to so 40-taon a mapropetikon ministeryo to ed Jerusalem, nakaukolan ton iparungtal so mensahe to kaleganan na saray uley na nanduruman limaran arari (Josias, Jehoahas, Jehoiakim, Jehoiachin, Zedekias). Nakaukolan ton iyanunsio so kainglit a manangondenan panangukom ed saray Judio tan Binababilonian nasyones.—Jeremias 1:10; 51:41-64.
Akin a si Jeremias so Nepeg a Mamainteres ed Sikatayo?
4, 5. (a) Akin a saray agawgawa ed agew nen Jeremias so managlawi ed sikatayo? (Roma 15:4) (b) Anton nikaduman aplikasyon so mamainteres ed sikatayo?
4 Balet nayarin itepet tayo, Anto so gawaen na saraman ya agawgawa ed sikatayo, a manbibilay ed sayan asingger ya anggaan na koma-20 siglo? Iter nen apostol Pablo so ebat sanen rerepasoen to so arum ed awaran na Israel diad sulat to ed kongregasyon ed Corinto. Insulat to: “Natan sarayan bengatla so nagmaliw iran alimbawa tayo, pian sikatayo so agmagmaliw a totoon manpilalek ed saray makapasakit a bengatla, anggan singa nampilalekan da . . . tan sikara so nisulat ya onkanan pasakbay ed sikatayo a sinabian na anggaan na saray sistema na bengabengatla.”—1 Corinto 10:6, 11.
5 Saray agawgawa ed Israel tan Juda so manserbin manamasakbay ya ehemplo ed tuan Kristianon kongregasyon diad sayan panaon na anggaan. Nanengneng tayo met iray pisimbangan tan tipo a mangiter na masakbay-a-sinag ed arapen iran nagawa. (Ipareng so Jeremias 51:6-8 tan Apocalipsis 18:2, 4.) Sirin, say mapropetikon ministeryo nen Jeremias tan saray agawgawa ed Jerusalem so walaan na aralem a kakanaan ed saray Tasi nen Jehova natan, nagkalautla nipaakar ed kimey da ed nasasakupan na Kakristianoan, a singa nanengneng tayo ed ontumbok ya artikulo.
Andi-takot a Panangiyabawag nen Jeremias ed Saray Panangukom na Dios
6. Anto so nanggawa ed kimey nen Jeremias a lalon mairap, ingen anton panamaseseg so inawat to?
6 Pian napabiskeg si Jeremias ed sayan makapakelkelaw a responsabilidad, sikato so pinaseguroan nen Jehova: “Onalagey ka tan salitaen mo ed sikara so amin a bengatlan ingganggan ko ed sika. Agkan balot natatalagnaw nisesengeg ed sikara . . . Nia et ginawa taka natan a sakey a kinutaan a syudad . . . a sumpad amin a dalin, ed saray arari na Juda, ed saray piprinsipe to, ed saray saserdote to tan ed saray totoo na dalin.” Anggapoy duaruwa ed satan, si Jeremias so magmaliw a singa sakey a kinutaan a syudad ta pian napiarapan toray manuley tan saray saserdote na Juda. Tan say pangipresenta ed sakey a kainglit tan manangayat a mensahe to ed totoo so aliwan mainomay a kimey.—Jeremias 1:17, 18.
7. Akin a saray manuley a Judios so sinmumpa ed si Jeremias?
7 “Tan sikara so peteg a mibakal a sumpad sika,” so impasakbay nen Jehova, “balet ta sikara so ag-ontalona a sumpad sika.” (Jeremias 1:19) Natan akin et saray Judios tan say manuley da so malabay a mibakal a sumpad sayan propeta? Lapud say mensahe to so angataki ed agda panangimano tan diad pormalistikon panagdayew da. Agpinalemew nen Jeremias so mensahe to: “Nia! Say mismon salita nen Jehova so nagmaliw ed sikara a kabalawan, a satan a salita so agda nanliketan. Ta manlapud kamelamelagan ed sikara ya anggad kabalbalgan ed sikara, balang sakey so manggagawa ed inkasikato na agmakatunongan a pananubo; tan manlapud propeta ya anggan diad saserdote [saray mismon managbantay komon ed moral tan espiritual a kablian], balang sakey so onkikiwas a sititila.”—Jeremias 6:10, 13.
8. Panon so pamapalikdo na saray saserdote tan saray propetas ed saray totoo?
8 Tua, sikara so mangipapangulo ed nasyon diad saray panagbagat. Sikara so manggagawa ed singa nengneng na tuan panagdayew, balet saray kapusoan da so anggapo ed satan. Lalon makabaliksan ed sikara so ritual nen say manepeg a kondukta. Ontan met, saray Judion relihyoson papangulo so mamapalikdo ed nasyon diad sakey a palson panlikna ed kaligenan, a kuan da, “Wala so kareenan! Wala so kareenan!” anta anggapo so kareenan. (Jeremias 6:14; 8:11) On, papalikdoen daray totoo diad panisia a sikara so mikakareenan ed Dios. Liknaen dan anggapo so bengatlan pampagaan, lapud sikara so niliktar a totoo nen Jehova, a mangakayarian ed masanton syudad tan say templo to. Balet kasin ontan so impanmoria nen Jehova ed kipapasen?
9. Anton pasakbay so inter nen Jeremias ed saray managdayew nipaakar ed templo ra?
9 Ginanggan nen Jehova si Jeremias a mangala na talindeg diad nagnap a pakanengneng na lapag ed wangalan na templo tan iparungtal to so mensahe To diad saray managdayew a linmoob diman. Nakaukolan ya ibaga to ed sikara: “Agyo iteteen so panagmatalek yo ed saray tilan salsalita, a kuan yo, ‘Say templo nen Jehova, say templo nen Jehova, sikara so templo nen Jehova!’ . . . Peteg ya anggapon balot so pakapinabangan.” Saray Judios so manaakar ed pakanengneng, aliwan diad pananisia, unong ya impangta ra so templo ra. Alingwanan da laray manamasakbay a salita nen Jehova: “Saray katawenan so tronok, tan say dalin so gagatinan na salik. Iner, sirin, so kawalaan na abung ya impaalagey yon totoo ed siak?” Si Jehova, say Soberanon Katawan na sayan baleg a talba, so peteg ya agnipeget ed templo ra, anggaman panon so nayarin karlangan to!—Jeremias 7:1-8; Isaias 66:1.
10, 11. Anto so espiritual a kipapasen na nasyon a kinondena nen Jeremias, tan kasin say kipapasen ed Kakristianoan so bengatlan magmaong? (2 Timoteo 3:5)
10 Intultuloy nen Jeremias so makapautot a mapublikon panamaat to: “Kasin wala so panagtakew, panagpatey tan panagkalugoran tan panagsamban sititila tan panaggawa na bagat ya asewek ed si Baal tan manakar ya ontumbok ed arum a dirios ya agyo akabatan, . . . tan ikuan yo, ‘Sikami so peteg a niliktar,’ diad arap na panggawa ed amin na sarayan makapadimlan bengatla?” Saray Judios, bilang ‘pinilin totoo,’ so nanisip ya iyabuloy to so anggan anton nengneng na kondukta, basta sikara so mangitatarok na saray bagat da ed templo. Anggaman ontan, no sikato so minorekdek da a bilang sentimenton ama a manguugo ed batingolngol tan alenleneg ya anak, sikara la so nagirogiron naliing.—Jeremias 7:9, 10; Exodo 19:5, 6.
11 Say panagdayew na Juda so linmerelereg diad pakanengneng nen Jehova a say makadesyang a tepet so onlesa: “Kasin sayan abung ya akatawagan na ngaran ko so nagmaliw ya ungib na saray matatakew ed saray mata yo?” Ngalngalin 700 taon ed saginonor et say kipapasen so aliwan magmaong, a singa si Jesus, say propetan babaleg nen si Jeremias, so angusar ed sarayan mismon salita diad pangondena ed inkaagum tan komersyalismo a nagagawa ed nipaalagey-lamet a templo ed panaon to. Tan say kipapasen natan ed Kakristianoan so aliwan magmaong.—Jeremias 7:11; Mateo 16:14; Marcos 11:15-17.
Impulisay Iray Managbantay, Nipasakbay So Desyang
12. Panon so inkiwas na saray Judios ed saray propetas ya imbaki nen Jehova ed sikara?
12 Aliwan si Jeremias lambengat so inmunan propetan inusar na Dios a mamasakbay ed Israel tan Juda diad palson kurang da. Legan na saray akaunan nilasus taon odino onsulok ni, saray propetan si Isaias, Miqueas, Oseas, tan Oded so nibaki a bilang managbantay a mamasakbay ed nasyon. (Isaias 1:1; Miqueas 1:1; Oseas 1:1; 2 Awaran 28:6-9) Panon so inkiwas na karaklan? “Pinatalindeg ko ed sikayo a totoo iray managbantay, ‘Manimano ed tanol na tambuyog!’ Balet intultuloy dan inkuan: ‘Sikami so agmanimano.’” (Jeremias 6:17; 7:13, 25, 26) Agda labay ya imanoen si Jeremias. Imbes, sikato so pinasegsegang da tan sinali ran pepeen. Ginetma sirin nen Jehova a sikara so manbayar ed presyo na inkapasang da tan agda pananisia.—Jeremias 20:1, 2; 26:8, 11; 37:15; 38:6.
13. Anto so letnegan na panangukom na Dios ed nasyon?
13 Bilang reaksion ed impangipulisay na nasyon ed saray mensaheros to, impawit nen Jehova so sakey a tawag, a singa panangibaga, ed saray nasyones na dalin, a kuanto: “Ontalineng, O dalin! Nia siak so mangitarok na desyang ed sayan baley bilang bunga na kaisipan da, lapud ag-ira nanimano ed saray dilin salitak; tan diad ganggan ko—sikato met so intultuloy dan impulisay.” Akin a say nasyon so managmak na desyang? Lapud saray mauges a kiwas dan nibase ed lingon kanonotan da. Impulisay daray salita nen Jehova tan Ganggan tan tinumbok da so dilin sinisiblet, silalaman iran kiling na kaisipan da.—Jeremias 6:18, 19; Isaias 55:8, 9; 59:7.
14. Diad antoran inkalablabas so sinabi na palson panagdayew da? (Ipareng so 2 Awaran 33:1-9)
14 Tan anto so gagawaen da ed Juda ya anawag ed sanok nen Jehova? Sikara so manbabagat na saray tinapay “ed Reyna na Tawen.” Sikara so mangikakalbo na iinumen ya iyaapay ed arum a dirios a ginagala ran pasanoken si Jehova. Sirin, intepet nen Jehova: “Kasin siak so pasasanoken da? . . . Agta ingen papasakitan da so inkasikara, diad dilin kibabaing da?” (Jeremias 7:18, 19, New International Version) Ingen, saray makapadimlan mauges a gawa ra so pinmalpalalo—sikara so angipaalagey na saray makapadimlan taltalintao ed abung ya angakbibit ed ngaran nen Jehova. Sikara so angipaalagey na saray altar ed paway na Jerusalem, diad lawak na Hinnom, “ta pian poolan daray anak dan lalaki tan saray anak dan bibii ed apuy.” Anton presyo so nepeg dan bayaran ed amin a panagmodmora ed tuan panagdayew?—Jeremias 7:30, 31.
Nambayar So Juda
15. Anton mauges a balita so inyarap nen Jeremias ed Juda?
15 Diad ngalngalin 632 K.K.P., say Asiria so naplag ed saray Caldeos tan saray Medo, tan say Ehipto so nansumpal ed memelag a pakayari ed abalaten na Juda. Say peteg a kakebbiewan ed Juda so onsabi ed panamegley na panaglubak a dalan ed baybay. Sirin, nakaukolan nen Jeremias ya ikdan iray kapara ton Judios na mauges a balita! “Nia! Sakey a baley so onsasabi a manlapud dalin na baybay . . . Sikato so sakey a maruksa, tan sikato so andian na panangasi. . . . Sikato so niyasingger ed bakal a singa sakey a laki na bakal a sumpad sika, O anak a bii na Sion.” Say onsaltan pakayari na mundo ed saman a panaon et say Babilonia. Saya so instrumento na Dios diad panusa ed andi-pananisian Juda.—Jeremias 6:22, 23; 25:8, 9.
16. Akin ya anggapo so punto diad pangipikasi nen Jeremias ed nasyon?
16 Kasin wala so anggan dinan a punto diad panasali nen Jeremias a mangipikasi ed saray kabaleyan to? Kasin wala so nayarin pikumpromiso ed tuan panagdayew? Kasin anganko ta awaten nen Jehova so kapalduan sukat tan perdonaen to so totoo to? Say talindeg nen Jehova so malinew. Ginanggan to si Jeremias ed nayarin taloran inkagawa: “Agmanpipikasi a nisesengeg ed sayan baley, . . . ta siak so ag-ontalineng ed sika.” Diad kasimbangan a kasumpalan, sayan maudiem a pasakbay so mangipapasingayew na kaugsan ed Kakristianoan.—Jeremias 7:16; 11:14; 14:11.
17, 18. Panon so kaunoran ya inkidapo na panangukom na Dios a sumpad Juda?
17 Panon so nansumpalan na saray pamaakaran ed Juda? Eksakton singa impasakbay nen Jehova ed panamegley nen Jeremias. Legan na uley nen Arin Jehoiakim, say Juda so nagmaliw ya uuleyan a nasyon na makapanyarin Babilonia. Taloran taon ed saginonor et nanrebelde si Jehoiakim. Sayan makulangkulang a kiwas so angitonton ed lalon babaleg ya inkipaabeba ed saray lima na taga Babilonia, ya angipasen ed syudad na Jerusalem ed inkakubkob. Diad sayan panaon et si Jehoiakim so inatey tan sikato so sinandian nen anak ton Jehoiachin. Say impangubkob na Babilonia so angipatalimukor ed Juda, tan si Jehoiachin tan amin a maarin pamilya, a dingan na saray atagey a betang ed Judion sosyedad, so indestiero ed Babilonia.—2 Arari 24:5-17.
18 Anto so agawa ed sagradon templo tan ed amin na saray mablin masanton kagawaan to? Sikara so peteg ya agnanserbin bilang sakey ya anting-anting a para ed Juda. Si Nabucodonosor so “angitarok a manlapud’man ed amin na saray kayamanan ed abung nen Jehova tan ed saray kayamanan ed abung na ari, tan minisimisi to so amin a balitok iran kagawaan a ginawa nen Solomon ya ari na Israel ed templo nen Jehova.” (2 Arari 24:13) Kabekta, say tinuro na Babilonia ya ari, si Zedekias, so atilak a manuley ed saman so nakekeraan ed Jerusalem, ontan met a sikato so nanrebelde a sumpad saray kakatawan to. Saman so unor lan nisnis a para ed si Nabucodonosor. Say syudad na Jerusalem so aliktub lamet, tan nen 607 K.K.P. et sikato so naplag ed si Nebuzaradan tan sikato so sigpot a ginebageba.—Jeremias 34:1, 21, 22; 52:5-11.
19, 20. Anto so pandumaan diad saray awawey na Juda tan si Jeremias ed nipasakbay a desyang, tan diad anton nansumpalan?
19 Agaylan makadesyang ya inkabuyak na ‘apilin totoo’! Balet agaylan malinlinew a naalangon iray panangiyabawag a panangukom nen Jehova. Manwarin saray Judios so manbibilay ed sakey a mundo na pantasya, a manisisian anggapo so onsabin kasakitan ed sikara, si Jeremias a “manangitagloong na desyang” so peteg a realista, aliwan taloan a managkugip. (Jeremias 38:4; imanoen a say salitan “desyang” so nausar ed 64 a danay ed libro nen Jeremias.) Agaylan susto so panangukom nen Jehova: “Tan nepeg mon ibaga ed sikara, ‘Saya so nasyon a say katooan to so ag-angunor ed boses nen Jehova a Dios to, tan ag-angawat na disiplina. Atawtaw so katooran, tan sikato so napegpeg a manlapud sangi ra.’ Tan patundaen ko a manlapud saray syudad na Juda tan manlapud saray lansangan na Jerusalem so boses na panliket tan say boses na panggayaga, . . . lapud say dalin so magmaliw ya anggapo noagta sakey a pasen ya aderalderal”!—Jeremias 7:28, 34.
20 Diad sayan makapasinagem a nengneng, say makinon, agmanangimanon Judios so nakaukolan a mamidbir a say panamasanok da ed Dios tan say impakawalaan da na nikadkaduman relasyon ed sikato so ag-angarantiya ed kilalaban da. A singa ibabaga na propesiya: “Wala so paniilalo ed kareenan, balet anggapo so maabig a sinmabi; nipaakar ed sakey a panaon na katambal, balet, nia! kakebbiewan! Say panagani so linmabas, say tiagew so anampot; balet no nipaakar ed sikami, sikami so agnilaban!” (Jeremias 8:15, 20) Para ed Juda et sikato la natan so sakey a panaon na pipapalinewan. Balet say andi-takot a propetan Jeremias so asalimbengan ed interon karera to tan naabuloyan a makasumpal ed kimey to. Impanampot toray agew to ed inkadestiero, aliwan diad Babilonia a kaiba na apabanday a nasyon, noagta diad Ehipto. Diad masulok a 65 taon, sikato so andi-takot tan matoor ya angiyabawag ed saray panangukom na Dios.
21. Antoran kaaruman a tepet so manasaglawi ed sikatayo?
21 Balet natan et sikatayo so interesado diad pakaamta ed aplikasyon na bilay tan ministeryo nen Jeremias ed panaon tayo. Siopa so kasimbangan nen Jeremias ed sayan koma-20 siglo? Tan ed Juda tan say Jerusalem? Tan anto so kapetekan na kakebiewan ya onsasabi a manlapud baybay? Say ontumbok ya artikulo tayo so mangusisa ed saratan a tepet.
Kasin Nanonotan Yo?
◻ Panon so inkiwas nen Jeremias ed kimey to, tan anto so ebat nen Jehova?
◻ Akin ya interesado tayo ed saray agawgawa ed agew nen Jeremias?
◻ Anton relihyoson kipapasen so kinondena nen Jeremias, tan anto so panmamatalekan na saray Judios?
◻ Anto so unor a nansumpalan na Jerusalem tan Juda?
[Antikey a Paimano ed pahina 15]
Andi-takot ya inyabawag nen Jeremias iray panangukom na Dios ed saray Judion papangulo tan diad saray totoo
[Litrato ed pahina 16]
Saray bibii so nanluto na tinapay “diad Reyna na Tawen”