Katooran Diad Panlingkor ed Dios na Katuaan
“Ibangat moak, O Jehova, ed saray dalan mo. Siak so manakar ed katuaan mo.”—SALMO 86:11.
1, 2. (a) Panon so nayarin kiyilustra na probisyon na Dios ed katooan? (b) Panon so panediskribe na Kasulatan ed saray kimey na Dios tan say kabaglan na totoo?
IPASEN a sikayo so manaakar ed kabueran, ya andian na bilay. Tampol et sikayo so akasabi ed agaylay dakep ya abung. Sikato so air-conditioned tan walaan na panagpapetangan, gripo, tan elektrisidad. Say refrigerator to tan estante so napno na tagano. Diad silongan et nankarga na saray daakan ya arum nin abasto. Kasin ibaga yo ya amin na satan so nisimpen ditan diad panamegley lambengat na tsamba? Kasin sikayo so misalsalamat no kerewen na akankayarian a sikayo so manayam ed abung tan manggayaga kayo?
2 Bueno, sayan makapalikliket a dalin a panaayaman tayo so singa ontan ya abung. Abayag ni sakbay na inkapalsa na katooan, say maaron Dios tayo so angiparaan ed sayan dalin pian magmaliw ya ayaman tayo tan intarya to so amin a bengatlan nakaukolan tayo pian sikatayo so manliket. (Isaias 45:12, 18) Agta sikatayo so misalsalamat ed sayan mabunlok a Manangitarya? Sikato so Sakey ya amuyan diad impangisulat ed saray salita na Biblia ed Hebreos 3:4: “Siempre, kada abung so impaalagey na sakey, balet say angipaalagey ed amin a bengatla et say Dios.” Makababaing ta saray masiblet a totoo so nanderal tan manedesyang ed kimey na Dios ed dalin.—Deuteronomio 32:3-5.
3. Anto so ibabaga na Biblia nipaakar ed inkamabunlok nen Jehova natan tan diad arapen?
3 Anggan saray sumusumpa ed katuaan, et nayarian nen apostol Pablo ya ibaga nipaakar ed Dios: “Agto pinaulianan so inkasikato ya andian na tasi a ginawa to so maong, inikdan to kayo na uran a manlapud tawen tan saray mabungan panaon, a pinano toray kapusoan yo a nagnap diad tagano tan gayaga.” (Gawa 14:17) Agaylan nagkalalo a nayarian nen Jehova a bendisyonan iraman so manlingkor ed sikato diad katooran! Anggaman saray kairapan tan gonigon ed sarayan “kaunoran ya agew” so nayarin manedetdet ed sikatayo, wala so maglorian ilalo a diad aliwa-lan-arawin arapen et say Soberanon Katawan a Jehova so peteg a mangitarya na panliliket ed saray maabig a bengatla a para ed saraman so mangaro ed sikato, a punasen to so lua ed amin a kalupaan da.—2 Timoteo 3:1; Isaias 25:6-8.
Pankelawan ed Katudioan na Too
4. (a) Anton kasinageman so akaarap ed arum iran sientista na kumpyuter? (b) Anto so ibabaga na Jeremias 33:2, 3 nipaakar ed Managgawa ed utek na too?
4 Diad pigara lan taon, sasalien na saray sientista so manggawa na kumpyuter a makapanisip. Balet natan et inako ra a sikara so naamper ed ununan mismon kundang. Akin ya ontan! Bueno, impatua ra a say inkagawa na mata na too so nanggawa la ed sikara ya atalo. No agda nayarian ya aligen so mata, panon a nayarian dan igapo ed utek, tan panon a nayarian dan gawaen so pakultad na isip? Agaylan pakelaw so utek na too! Kada segundo et 100 milyon ya impormasyon so nikakalbo ed sayan organo pian sapiten to, pambibiiganen to, tan niyaplika ed intelihentin mabilay. Say sankakumplikadoan a kumpyuter so agmakayarin anggan onggapon nipareng ed satan. Agaylan maabig a pantasi ed abalbaleg a kakabatan na maaron Dios a nanggawa ed sikatayo! Maliket itayo ta say Managgawa tan Anibukel ed sikatayo, si Jehova a Dios, so angiter ed sikatayo na intelihensya tan nayarin usaren tayoray utek tayo diad pangaral ed “baleg tan agnatebek iran bengatla” ya ipaparungtal to ed sikatayo diad dilin inggeter ton panaon tan paraan.—Jeremias 33:2, 3.
5. Anton milagro na ibabaleg so nagawa lambengat ed totoo? (b) Panon a saray salita nen Elihu so matukoy?
5 Say milagro na utek na too so onggapo ed panag-anakan, a saray selula na utek so onggapon naporma diad taloran simba kayari na kinginew. Saraya so ondakel, no maminsan angga ed kakapat na sakey a milyon a selula ed sakey minuto. Kayari na kianak, say utek na ugaw so tripli ed kabaleg diad ununan taon, ya ipanengneng ton lalon duma a manlapud utek na anggan anton ayep, a pati say bakes. Agmanbayag say ugaw so makaaral ed saray lenguahe, manrason ed saray pamaakaran, mangapresya ed saray isyu ed moral tan espiritual a kablian. Panon a sarayan pakultad et sikara so nankalkalnan atibukel a nanlapud ayayep? Matukotukoy, imbaga nen Elihu nipaakar ed Dios tayo tan Baleg a Manggawa: “Sikato so Sakey a mangibabangat ed sikatayo a nagkalalo nen saray ayayep ed dalin, tan gawaen to itayon makabat nen say anggan saray mantekkiab a pinalsa ed katawenan.”—Job 35:10, 11.
6. (a) Panon so pangisalaysay na Kasulatan diad makapakelaw ya inkatibukel na too? (b) Panon so nayarin maaron pangusar tayo ed saray inter-na-Dios a pakayari?
6 Sayan pakelaw, say katudioan na too, so mitukoyan ed Genesis 1:27, ya ibabaga to: “Intuloy na Dios a palsaen so too ed indengan to, sikato so pinalsa to ed indengan na Dios; sikara so pinalsa to a laki tan bii.” Agta sikatayo sirin so misalsalamat ed nengneng na impanggawa na Dios ed sikatayo? Ontan si David. Dinayew to si Jehova, a kuanto: “Dayewen taka lapud diad makapataktakot a dalan et siak so agawan makapakelkelaw. Saray gawam so makapakelkelaw.” (Salmo 139:14) Agta dayewen tayo so Dios tayo nisengeg ed parehon rason? Nagkalalo ni, nayarin usaren tayoray inter-na-Dios ya utek tan laman tayo diad pangabet ed angat ya impaarap nen Satanas ed Dios tayo. Nayarin lingkoran tayo si Jehova bilang manamemben na katooran.—Uliran 27:11.
Mansiansian Malet ed Katuaan
7, 8. (a) Anton pandumaan so naimano ed baetan na katuaan tan teorya? (b) No nipaakar ed ebolusyon, anto so ibabaga natan na saray sikakabat a totoo? (c) Akin a say ebolusyon so nikonekta ed kredulidad imbes a diad pananisia?
7 Say katuaan so nepeg a manalo! Sikatayon manangaro ed si Jehova so nepeg a mansiansia ed katuaan legan ya usaren tayoray pakayari na nonot tayo diad pamili ed kurang na katooran. Say katuaan ed panamalsa so niletneg. Sikato so mabiskeg. Sikato akatalindeg ed subok diad saray milenyo. Diad masudsulok lambengat a sakey a siglo, satan a baleg a katilaan, say teorya na ebolusyon, so akatalindeg lan idepak. Saya so aliwa lambengat ya opinyon mi. Sikato so nalmoan na saray dakel a lukas-impanisip a sientista, abogado, imbestigador, tan arum niran sikakabat a totoo. Sasalitaen to so angat ed “saray prinsipyo na ebolusyon, a singa inletneg nen Darwin tan saray arum,” sinegek na The New York Times so kipapasen diad impangikuan: “Say lawak so nagugulo.” Insulat na sakey a sikakabat-a-maong a sientista: “Akuen mi a walaray baetan ya abut diad ebidensya na ebolusyon. . . . On, say ebolusyon so sakey lambengat a teorya. Say panisia ed ebolusyon, sirin, so sakey a gawa na pananisia.”
8 Balet kasin say panisia ed ebolusyon so peteg a sakey a gawa na pananisia? Nibaga tayo, imbes, a satan so sakey a gawa na kredulidad. Say pananisia so walaan na mabiskeg a letnegan. Ibabaga na Hebreos 11:1 a sikato “so mapatnag a panangiparungtal ed saray kapetegan.” Say ebidensya a say rekord na Biblia so nibase ed saray kapetegan tan katuaan so mabiskeg. (2 Timoteo 3:16, 17; Roma 15:4) Diad biek a dapag, diad lalon pangiimbestiga na saray ebolusyonista ed pamaakaran, lalon nasusukayan iray pansusumlangan a sasalien dan patunongen so pakapanisia.
Kasin Linmesa So Bakes-Too?
9. Panon karakel iray fossil o kerakera a bakes-too, tan iner so akankayarian ed sikara?
9 Diad 130 taon a panuusisa ed saray fossils o kerakera na nanaandin kawing ed baetan na bakes tan too, saray ebolusyonista so sinmabi ed pakaskasin pigpigaran dasig na saray pukel. Unong ed Science Digest a magasin, “amin ya ebidensyan pisikal a wala ed sikatayo nipaakar ed ebolusyon na too so siansia nin nipasen, ed kuarton malugar, diad dalem na sakey a lungon!” Agpanduaruwaan, ditan so pasen na saray natatawag ya ebidensya—a say sakub na lungon so nipasak a malet!
10. Panon so inkamatua na impanugyop na saray artist ed bakes-totoo?
10 Saray magasin a mangireretrato ed bakes-too a nausar a mangiyalibansa ed teorya na ebolusyon so andi-kana ran bunga na kaisipan, a ginawa ed letnegan na pigaran angkekelag a tapsing na sakey a lapislapis odino panga. Alimbawa, diad pahina 1 na The New York Times na Agosto 16, 1985, pinmatnag so sakey ya “impanugyop na artist ed Amphipithecus, sankasakbayan a naamtaan ya atagtagey a nengneng na bakes . . . a nanlapuan na totoo,” a mangipapanengneng ed mabagon ulo to tan lima to. Manlapud anto so akatugyopan na saya? Ibabaga na kaiban artikulo: “Say bandad beneg a kabiangan na leksab a panga . . . a pati say arap a tapsing na panga so aromog ed kapalduan siglo sakbay to.” Balet say kumpleton ulo, buek tan amin, so peteg a nitugyop ed letnegan na duaran ontan iran tapsing? Inaon na artikulo so sakey ya antropologo ed Harvard University a tatawagen to irayan fossils o kerakera a “melag a liwawa ed dakerakel ya ektarya na kabilungetan.” Balet kasin nayarin sikara so peteg a nibilang a liwawa?
11. Panon so nayarin kiyaplika na Isaias 59:15 no nipaakar ed natatawag na bakes-totoo?
11 Say nayarin panawag na arum a say ontan so “melag a liwawa” et say lapislapis na toon Piltdown. Intandoro to so sentro na ebolusyonarion kurang ed ngalngalin 40 taon balet ta niwalwal nen 1953 a bilang impanugyop na saray tapsing na pukel, arum so ayep tan so pukel na too, a sititilan impankasakey da ra a bilang palikdo! Diad saray salita nen propeta Isaias, nayarin nibaga ed saray teoryan bakes-too: “Say katuaan so apaneknekan ya anggapo.”—Isaias 59:15.
Propetikon Kasimbangan
12. Antoran makapadimlan bengatla so anengneng nen Ezequiel?
12 Say agmaridios a Kakristianoan natan so inyanino na aliwan matoor a Jerusalem nen inmuna ran panaon. Saman so diad taon 612 K.K.P. a say Soberanon Katawan a Jehova so angiter ed si Ezequiel na pasingawey ya inyakar To so propeta To ed Jerusalem a nanlapud Babilonia. Diman, ed patio na templo, et anengneng nen Ezequiel so makapadimlan simbolo na idolatria. Ontumbok et impabutaw nen Jehova ed sikato so bakor. Insan inkuanto ed si Ezequiel: “Onloob ka tan nengneng mo so mauges iran makapadimlan bengatla a gagawaen da dia.” Anto so anengneng to? Akin, diad saray silir na abung na panagdayewan ed si Jehova, “wala so amin a nengneng na indengan na kurokurong a bengatla tan makapadimlan ayayep, tan amin a talintaon marutak ed abung na Israel, ya imbolik ed kaliberliber na bakor.”—Ezequiel 8:1, 7-10.
13. (a) Anton misimbangan a kipapasen so wala ed Kakristianoan natan? (b) Panon so impanmoria nen Jesus ed awaran na Biblia ed impamalsa?
13 Diad pisimbangan ed sayan pasingawey, naromog tayo so makapakigtot a situasyon ed limog na klero na Kakristianoan. Diad maslak a kabiangan, sayan “too na kaugsan” so angikaindan ed awaran na Biblia diad palsa. (2 Tesalonica 2:3) Odino, singa saraman ya apostata ed agew nen Ezequiel, pambabanikelan na saray kleron ilaok so ebolusyon ed Biblia, ya ibaga ran saray manangilukas a kapitulo na Genesis so mito bunga-na-kaisipan. Diad impangipulisay ed sientipikon katuaan a say sankasimplian a paliwawa et mabetbet a tua, ikuan da a say salaysay na Biblia so makulang ed sikara. Say mapasirayew a katudioan da so mankakaukolan na bengatlan lalon magutgut tan kumplikado. Itatandoro ra so inkasikara a mas atagey nen si Jesu-Kristo, ya anukoy ed literal a salaysay na Genesis a bilang “katuaan.”—Juan 17:17; Mateo 19:4-6.
14. Panon a saray “mamasiken” natan so sinmaew a mangitonton ed saray pulok da, tan anto so pansumpalan?
14 Diad pasingawey to, anengneng nen Ezequiel so “pitumplon lalaki na mamasiken ed abung na Israel” a mandadayew ed arap na saraman a representasyon na “kurongkurong a bengatla tan makapadimlan ayayep.” (Ezequiel 8:10, 11) Saya so nipara ed saraman so modernon-agew a kleron lupanlupan mangibabaga a say too so nanlapu ed ontan iran ayayep! Sarayan “mamasiken” so nepeg a mangipangulo ed saray pulok da diad dalan na katuaan. Balet agta say salaysay nen Jesus ed Mateo 15:14 so onaplika ed sikara? Inkuan nen Jesus: “Sikara so bulag a manangitabin. No, sirin, say bulag et itabin to so bulag, sikaran dua so napelag ed abut.” Naromog da so ontan ya abut diad “dakerakel ya ektarya na kabilungetan” a pankapakapaan na saray ebolusyonista.
15. Panon a saray ebolusyonarion klero so mangiter na malaknab a prueba a kabiangan ira na “too na kaugsan”?
15 Ontumbok ya intepet nen Jehova ed si Ezequiel: “Kasin anengneng mo, O anak na too, no anto so gagawaen na saray mamasiken ed abung na Israel ed kabilungetan, balang sakey diad utel iran silir to a pinintaan? Ta ibabaga ra, ‘sikatayo so agnanenengneng nen Jehova. Tinaynanan nen Jehova so dalin.’” (Ezequiel 8:12) Saray kleron mananisia ed saray pilosopyas na too so mangiiter na mipadparan prueba a sikara so kabiangan “na too na kaugsan.” Tinaynan da so ganggan na Dios, ya insakup to so libro na Genesis. (Gawa 7:53) Itotonton daray pulok da ed kabilungetan na minumundon panag-isip, a singa inyalimbawa na saray ag-apaneknekan tan agbalot napaneknekan a teorya na ebolusyon. Sikara “so angaro ed kabilungetan imbes a say liwawa” na katuaan.—Juan 3:19.
16. Anton piulibayan so naimano ed baetan “na mamasiken” ed agew nen Ezequiel tan diad dakel iran klero na natan?
16 Unong a singa saraman a Judion mamasiken so angiloob na palson panagdayew diad templo ed Jerusalem, ontan met a saray palson relihyoson papangulo natan so manasalin ompepeket ed iteketan “Kristiano.” Balet say pananisia ed ebolusyon so aliwan Kristiano. Say pangawat ed sayan teorya so nanggawa ed dakel ya ombeneg ed Dios. Tinmulong ed baleg a sukat na independensya, karawalan, terorismo ed koma-20 siglo tayo, a saray nasyones tan totoo so mangiyaalibansa ed ebolusyonarion kaisipan na “pansiansia na mabiskeg.” Imbangat na ebolusyon a say too so andian na responsabilidad ed sakey a Manamalsa. (Roma 9:28) Sirin saray totoo so akalikna a ‘manggawa na labay da,’ ya anggapo so kaisipan ed Dios.
17. Diad antoran pamaakaran a saray ebolusyonarion klero so naplag ed baleg a kasalanan?
17 Saray relihyoson papangulo ya angawat ed ebolusyon so mangibabaga, ed epekto: “Sikatayo so agnanenengneng nen Jehova. Tinaynanan nen Jehova so dalin.” Lapud panangabrasa ed sayan pilosopya, agda nalilikna so pipapalinewan ed sikato. Peteg, say kaisipan da ed Dios so kinilot na pananisia ed misteryoso, agnipaliwawan Trinidad na saray dirios. Mitukoyan ed sayan punto de bista, sikara so angipukay ed mismon ngaran na sakey a tuan Dios, si Jehova, ya agda sasalambiten a balot so ngaran tan matudion inekal da a manlapud saray patalos da a Biblia. Sikara so antakot ya onsumlang ed popular a minumundon bangat na ebolusyon.
18. Anton pipapalinewan so manaalagar ed teorya na ebolusyon tan saray managsuporta to?
18 Matukoy, inkuan nen Jehova ed panamegley na sananey a propeta: “Nisengeg ed katunongan a sayan baleg so sinmingger ed saray sangi ra, tan siak so inggloria ra lambengat ed saray bibil da, tan inyarawi ra so puso ra ed siak, tan say takot da ed siak so nagmaliw a ganggan na totoo a nibabangat, sirin wadia ak, say Sakey ya onkiwas a makapakelaw lamet ed sayan baley, diad makapekelaw a nengneng tan diad bengatlan makapakelaw; tan say kakabatan na saray makabat a totoo so natawtaw, tan say mismon pakatalos na saray matudion lalaki ra so niyamot.” (Isaias 29:13, 14) Diad sankaganoan ni, say managmudmora-ed-Dios a teorya na ebolusyon tan saraman so mangibabagan Kristianos ya angabrasa ed satan so nidunget diad satan a pipapalinewan diad agew na mandarlang a sanok nen Jehova.—Sofonias 3:8.
Panlingkor a Nisesengeg ed Katuaan
19. (a) Akin a dakel so angabrasa ed ebolusyon? (b) Diad anton panliliket so pibibiangan la natan na saray mauyamo?
19 Saya so peteg a mundon agmaridios! Say palson relihyon tan abalang a sientipikon kinon so tinmulong a manggawa na ontan. Saray kakilutan ed bangabangat na “too na kaugsan,” say klero na Kakristianoan, so angipabeneg ed dakel diad relihyon. Arum ed saraya so pinmeket ed ebolusyon, a singaol na sakey a toon nalelener ya ompeket ed dayami. Arum so angabrasa ed kredo na ebolusyon lapud say agto inkamaridios so ompatnag a mangilukpos ed sikara diad responsabilidad ed sakey ya Amalsa. (Ipareng so Roma 1:21-23.) Balet say mapaabeba, mauyamon totoo so manliliket natan a mangaral ed Soberanon Katawan a Jehova, ed manuuley ya Arin Jesu-Kristo, tan ed saray gagala na Panarian na Dios a magano lan magmaliw a maglorian kapetegan.—Roma 16:20; 1 Corinto 15:25, 26.
20. (a) Anton engranden sipan so nasusumpal ya anggan natan? (b) Panon a saya so apatnagan legan na 1985? (c) Panon so nayarin pangipanengneng yo na katooran diad panlingkor ed Dios na katuaan?
20 Agaylan sikatayo so maliket, bilang Tastasi nen Jehova, a nankakasakey ed interon dalin diad maseseg a panangiyabawag ed katuaan! Say espiritu na Dios so onkikiwas a makapanyari ed sayan organisasyon, ta pian nanenengneng tayo la so kasumpalan na sipan: “Say dalin so peteg a napano na pikakabat ed si Jehova a singa saray danum et sakbongan da so mismon dayat.” (Isaias 11:9) Say sankamundoan a panagtasin inter na saray totoo nen Jehova legan na 1985 so nansumpal ed inkibunog ed lawak na 339,351,170 a Biblia tan palapagan a mangipapaliwawa ed Biblia, diad masulok a 200 lenguahe. Sikato so pribilehyo na masulok a taloran milyon ed sikatayo so pibiang diad sayan engranden sankagloboan a kimey na panagpulong, “diad lapag tan diad kabkaabungan.” (Gawa 20:20) Komon ta mantultuloy itayon siyayaman a bendisyonan nen Jehova legan a pambanikelan tayon bembenan so katooran diad panlingkor ed Dios na katuaan.
Anto So Komento Yo?
◻ Antoran pakelaw na utek na too so mangituturo ed sakey a lawas-makabat a Managgawa?
◻ Akin a lingo so pangibaga a say panisia ed ebolusyon so sakey a gawa na pananisia?
◻ Panon karakel na ebidensya so wala a say bakes-totoo so peteg a wala?
◻ Panon so nayarin kiyaplika na Ezequiel 8:7-12 ed arum a relihyoson papangulo natan?
◻ Say katooran diad panlingkor ed Dios na katuaan so mangitarok na antoran resulta?
[Kahon ed pahina 19]
Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation?
Say libro ed titulon wala ed tagey so nipaway nen 1985 tan 1986 diad dakel iran “Manamemben na Katooran” a Kumbension na saray Tasi nen Jehova ed sankadalinan. Nipalapag la natan ed onggendan iran lenguahe: Intsik, Danes, Dutch, Ingles, Fines, Pranses, Aleman, Italyano, Hapon, Portuges, tan Espanyol.
[Litrato ed pahina 17]
Kasin simamatua ed saray artist so panugyop ed bakes-too a manlapud pigpigaran tapsing na pukel?
[Litrato ed pahina 18]
Saray Tasi nen Jehova so ‘amano ed dalin’ diad pikakabat ed si Jehova