Agaylan Baleg a Lurem na Tastasi!
“Lapud walaan itayo na agaylan baleg a lurem na saray tasi ed kaliberliber tayo, . . . batiken tayo a tekep na panagsungdo so babatiken a niiyan ed arap tayo.”—HEBREOS 12:1.
1, 2. (a) Anton piguratibon letnegan so nayarin walad kaisipan nen Pablo sanen nansulat ed saray Hebreon Kristianos? (b) Akin a saray kapananisiaan a Hebreos so mankaukolan na mapekder a pananisia?
IRETRATOM so inkasika a singa sakey a bumabatik ed estadyum. Ombatik a maples, iyupot so amin a biskeg, akateen so matam ed kalat. Balet anto so nipaakar ed saray manag-imaton? Akin, amin da so mananalon bumabatik! Sikara so aliwa lambengat a managbantay noagta aktibon tastasi namparan diad salita tan gawa.
2 Si apostol Pablo nayarin walaan na ontan a piguratibon letnegan ed kaisipan sanen nansulat ed saray Hebreon Kristianos (c. 61 K.P.). Kinaukolan da so mapekder a pananisia. (Hebreos 10:32-39) Dia lambengat ed pananisia a nayarian dan talinengen so pasakbay nen Jesus ya ontaynan sano say Jerusalem so liktuben na saray nankampon armada (nen 66 K.P.) diad pigaran taon sakbay na kaderal to ed lima na Romano (nen 70 K.P.). Say pananisia so mamabiskeg met ed saratan sano sikara so “napasegsegang a nisesengeg ed inkatunong.’—Mateo 5:10; Lucas: 21:20-24.
3. Diad Hebreos 12:1, anto “so kasalanan a mainomay a maneral ed sikatayo,” tan saray Kristianos so apaseseg ya ombatik ed anton babatiken a tekep na panagsungdo?
3 Kayari na impanrepaso ed saray sakbay-Kristianon gawa na pananisia (ed Hebreos, kapitulo 11), impaseseg nen Pablo: “Lapud walaan itayo na agaylan baleg a lurem na tastasin wala ed kaliberliber tayo, ipukay tayo met so amin a pakabelatan [a mamakurit ed sikatayo diad espiritual] tan say kasalanan [kakulangan na pananisia] a magmainomay a maneral ed sikatayo, tan batiken tayo a tekep na panagsungdo so lumba [a para ed maandon bilay] a niiyan ed arap tayo.” (Hebreos 12:1) Say impanrepaso nen Pablo ed pananisian onkikiwas so mangipabitar ed nanduruman nengneng na satan tan ontulong ed sikatayo, balanglan sikatayo so alanaan a Kristianon ombabatik ed lumba a para ed imortalidad ed tawen odino sikatayo so kabiangan na “baleg ya ulop” a tekep na kalat ed maandon bilay diad paraison dalin. (Apocalipsis 7:4-10; Lucas 23:43; Roma 8:16, 17) Balet anto ta a so pananisia? Anto so arum a kiddiam na sayan espiritual ya alahas? Tan panon so ikiwas tayo no sikatayo so walaan na pananisia? Legan ya anapen yo so ebat ed saratan a tepet, ipangasin basaen iray nisitan bersikulo ed Hebreos kapitulo 11 tan 12 legan na pribada tan diad panagaral ed kongregasyon.
No Anto So Pananisia
4. Anto so pananisia?
4 Inmuna a sinalaysay nen Pablo so pananisia. (Basaen so Hebreos 11:1-13.) Diad kabiangan, say pananisia “so nipaseguron panilalo ed saray bengatlan inilaloan.” Say toon walaan na pananisia so walaan na garantiya ya amin a bengatlan isisipan na Dios so peteg a nasumpal. Say pananisia met “so mapatnag a panangipatnag ed kapetegan anggaman ag-anengneng.” Say makakumbinsen prueba na agnanengneng so mabiskeg a tuloy a say pananisia so nibagan misimbangan ed satan ya ebidensya.
5. Diad pananisia et natebek tayo so anto?
5 Diad panamegley na pananisia et “saray totoo nen inmuna ran panaon so walaan na pantasi ed sikara” a sikara so amaliket ed Dios. Ontan met, “diad pananisia et namorekdek tayoray sistema na bengabengatla”—say dalin, say agew, say bulan, tan saray bibitewen—“so inyuksoy na salita na Dios, ta pian say nanengneng so onsabi a manlapud saray bengatlan agpinmatnag.” Sikatayo so kumbinsido a si Jehova so Amalsa ed saratan a bengatla, anggaman sikato so agtayo nanengneng lapud sikato so sakey ya agnanengneng ya Espiritu.—Genesis 1:1; Juan 4:24; Roma 1:20.
Pananisia tan say “Daan a Mundo”
6. Akin a si Abel so awalaan na “nipaseguron panilalo” a saray mapropetikon salita nen Jehova nipaakar ed ‘bini na bii’ so ontua?
6 Sakey ed saray dakel a nengneng na pananisia et say apresasyon ed pankaukolan na sakey a bagat a para ed saray kasalanan. (Basaen so Hebreos 11:4.) Diad “daan a mundo,” say pananisia ed bagat a dala so impanengneng nen Abel, say komaduan anak a laki na inmunan paris a too, si Adan tan Eva. (2 Pedro 2:5) Andi-duaruwan atebek nen Abel ed inkasikato so makapatey iran epekto na atawir a kasalanan. (Genesis 2:16, 17; 3:6, 7; Roma 5:12) Mapatnag a naimano to met so kasumpalan na geter na Dios ya angitarok na mairap a sagpot ed si Adan tan abalbaleg ya ot-ot legan na panlukon nen Eva. (Genesis 3:16-19) Sirin si Abel so walaan “na nipaseguron ilalo” a saray arum a bengatlan sinalita nen Jehova so ontua. Saraya so angisakup ed mapropetikon salita a nipaarap ed manunan-managpalikdo a Satanas sanen imbaga na Dios ed uley: “Mangyan ak na gulaen mo tan say bii tan baetan na binim tan say bini to. Mekmeken to ka ed ulo tan sikato so sugaten mo ed mukor.”—Genesis 3:15.
7. (a) Panon so impangipanengneng nen Abel na apresasyon ed pankaukolan na sakey a bagat a para ed saray kasalanan? (b) Diad anton dalan a say Dios so ‘nantasi nipaakar ed saray langkap nen Abel’?
7 Impatnag nen Abel so pananisia ed nisipan a Bini diad impangipresenta to ed Dios na sakey a bagat ya ayep a nayarin mangiyaninon onsandi ed dilin bilay nen Abel. Balet say andian na pananisian matatatken ya agi ton Cain so angiyapay na saray pisipising ya andian-na-dala. Bilang sakey a managpatey, kayari na saman et pinatedter nen Cain so dala nen Abel. (Genesis 4:1-8) Ingen si Abel so inatey a kabat ton sikato so impasen nen Jehova a matunong, “a say Dios so nantasi nipaakar ed saray langkap.” Panon? Diad impangawat to ed bagat nen Abel a niyapay ed pananisia. Lapud pananisia to tan madibinon panangabobon, a satan so mantutultuloy a tatasian na Apuyanan a Kuritan, ‘anggaman si Abel so inatey, ingen sikato so mansalita.’ Anengneng to so pankaukolan ed sakey a bagat a para ed saray kasalanan. Kasin walaan kayo na pananisia ed mas lalon makabaliksan a dondon bagat nen Jesu-Kristo?—1 Juan 2:1, 2; 3:23.
8. (a) Anto so naaralan tayo nipaakar ed pananisia ed makpel a panagtasi nen Enoc? (b) Panon a si Enoc so “niyalis ta pian agto nanengneng so patey”?
8 Say pananisia so mamakiwas ed sikatayon mansalitan sitetepel ed mensahe na Dios. (Basaen so Hebreos 11:5, 6.) Si Enoc ya asasakbay a tasi nen Jehova so sitetepel ya angipasakbay ed madibinon panangidapo na panangukom ed saray agmaridios. (Judas 14, 15) Andi-duaruan saray kakabusol nen Enoc so nanggetman mamatey ed sikato, balet sikato so “inala” na Dios ta pian sikato so agmanagmak na saray ot-ot na patey. (Genesis 5:24) Ununa, anggaman kuan, “sikato so walaan na pantasi ya apaliket to so Dios a maong.” Panon ya ontan? “Diad pananisia et si Enoc so niyalis ta pian agto nanengneng so patey.” Mipadpara, si Pablo so niyalis, odino “inalan inyakar ed paraiso,” mapatnag ya inawat to so sakey a pasingawey ed arapen ya espiritual a paraiso ed Kristianon kongregasyon. (2 Corinto 12:1-4) Sirin si Enoc so mapatnag a manggayaga na sakey a pasingawey ed onsasabin mangaraldalin a Paraiso sanen sikato so pinaugip nen Jehova ed patey, maligen a manlapud lima na kakabusol. Pian makapaliket ed Dios, singa si Enoc, nepeg tayo met a salitaen so mensahe na Dios a tekep na tepel. (Gawa 4:29-31) Nepeg met a sisiaen tayon say Dios so wala tan “magmaliw a mananumang ed saraman so magunaet a manaanap ed sikato.”
9. Panon a say kurang nen Noe so mangipanengneng a say pananumbok a maapit ed saray bilin na Dios so sananey a nengneng na pananisia?
9 Say panumbok ed saray bilin na Dios a maapit so sananey a nengneng na pananisia. (Basaen so Hebreos 11:7.) Kinmiwas ed pananisia, si Noe so nanggawa ‘unong ya ingganggan na Dios.’ (Genesis 6:22; 7:16) Naawat nen Noe so “madibinon pasakbay ed saray bengatlan agni anengneng” tan anisia ed balikas nen Jehova a nagawa so sankadalinan a delap. Diad pananisia tan diad masantos a takot ed Dios si Noe so “angipaalagey na sakey a biong diad pangiliktar ed sankaabungan to.” Diad katutulok tan matunong iran gawa, kinondena to sirin so agmananisian mundo diad marelmeng iran gawa to tan impanengneng to a kanepegan to so naderal.—Genesis 6:13-22.
10. Anggaman si Noe so mangipapaalagey na biong, inlugar to so panaon ed anton arum a kimey?
10 Si Noe so sakey met ed saray Tasi nen Jehova unong ta sikato so “sakey a managpulong na inkatunong.” (2 Pedro 2:5) Anggaman okupado ed panagpaalagey na biong, inlugar to so panaon na pampulong, a singa gagawaen na saray Tasi nen Jehova natan. Peteg, sinalita nen Noe a sitetepel a bilang balita so pasakbay na Dios ed saraman so sakbay-delap a totoo, balet “ag-ira nanimano ya anggad sinmabi so delap tan intakos toran amin.”—Mateo 24:36-39.
Pananisia ed Limog na Saray Kayari-Delap a Patriarka
11. (a) Panon nen Abraham ya impanengneng a say pananisia to so mangisasakup na sigpot a talek ed saray sipan nen Jehova? (b) Diad pananisia, si Abraham so manalagar ed anton “syudad”?
11 Ilalaktip na pananisia so sigpot a panagmatalek ed saray sipan nen Jehova. (Basaen so Hebreos 11:8-12.) Diad pananisia et si Abraham (Abram) so tinmulok ed ganggan na Dios tan tinaynanan to so Ur na Caldeos, sakey a syudad a walaan na daakaan ya iyopresin materyal. Anisia ed sipan nen Jehova ya “amin a pamilya ed dalin so mamapalar ed inkasikara diad panamegley to tan diad ilalak to et niiter so sakey a dalin. (Genesis 12:1-9; 15:18-21) Si Isaac ya ilalak nen Abraham tan si Jacob ya apo to so “mananawir a kaiba to diad parehon sipan.” Diad pananisia et si Abraham so “nanayam a bilang sakey a sankaili ed dalin ya insipan a singa diad sakey ya arawin dalin.” Sikato so ninmengneng ed arapen diad “syudad a walaan na peteg iran letnegan, a say managpaalagey tan managgawa na syudad et say Dios.” On, inalagar nen Abraham so mangatatawen a Panarian na Dios a diad leksab to et sikato so napaoli ed bilay diad dalin. Kasin say Panarian so wala ed manunan pasen diad bilay yo?—Mateo 6:33.
12. Anto so agawa lapud si Sara so walaan na pananisia ed saray sipan nen Jehova?
12 Saray kaasawaan a bibii na matakot-ed-Dios iran patriarka so walaan met na pananisia ed saray sipan nen Jehova. Alimbawa, diad pananisia et si Sara ya asawa nen Abraham, anggaman lepes ya angga ed ngalngalin edad a 90 anyos tan “linmabas la ed getar ya edad,” so naikdan na pakayarin “manginginew ed bini, . . . lapud pinagalangan to [so Dios] a matoor ya angisipan.” Asabi panaon, inyanak nen Sara si Isaac. Sirin manlapud 100-anyos ya edad nen Abraham, “a singa inatey la” no nipaakar ed panag-ilalak, so diad kaunoran et “nianak iray ananak a singa saray bibitewen ed katawenan ed karakel.”—Genesis 17:15-17; 18:11; 21:1-7.
13, 14. (a) Anggaman si Abraham, Isaac, tan Jacob “so ag-akanengneng ed kasumpalan na saray sipan,” panon so inkiwas da? (b) Panon so kagunggunaan tayo diad panalaysay ed katooran na saray patriarka ed si Jehova anggaman agtayo nanengneng so tampol a kasumpalan na saray sipan to?
13 Say pananisia so mamasiansia ed sikatayon matoor ed si Jehova anggaman agtayo nanengneng so tampol a kasumpalan na saray sipan to. (Basaen so Hebreos 11:13-16.) Saray matoor a patriarkas so inatey lan amin ya ag-akanengneng ed sigpot a kasumpalan na sipan na Dios ed sikara. Balet “anengneng da [saray nisipan a bengatla] ed arawi tan inako da ra tan lapag ya inyabawag da a sikara so sankaili tan temporaryon manaayam ed dalin.” On, sikara so nambilay ed pananisia, diad saray kapolian a linmabas sakbay a say Insipan a Dalin so nagmaliw a kayarian na saray ilalak nen Abraham.
14 Say katuaan ya agda naalagar so kasumpalan na madibinon sipan ed bilay da so ag-amasanok ed si Abraham, Isaac, tan Jacob odino anagdag ed sikaran magmaliw ya apostata. Agda tinaynanan si Jehova tan pinmawil ed Ur, a magmaliw a nipalgep ed saray minumundon aktibidades. (Ipareng so Juan 17:16; 2 Timoteo 4:10; Santiago 1:27; 1 Juan 2:15-17.) Andi, saraman a patriarka so ‘dinmampot’ ed sakey a pasen ya arawi nen say Ur, “salanti, sakey a kayarian na tawen.” Sirin si Jehova so ‘ag-angibaing a natawag na Dios da.’ Impansiansia ra so pananisia ed Sankatageyan ya anggad patey tan agmabayag et napaoli ed bilay diad dalin, a kabiangan na uuleyan na “syudad,” say Mesianicon Panarian na Dios ya agawan niparaan ed sikara. Balet kumusta kayo? Anggaman sikayo so ‘nanakar ed katuaan’ diad dakel la ran taon, tinmatken diad panaglingkor ed si Jehova, nepeg yon pansiansiaen so talek yo ed insipan ton balon sistema. (3 Juan 4; 2 Pedro 3:11-13) Agaylan tumang so awaten yo tan saray matoor a patriarka nisengeg ed ontan a pananisia!
15. (a) Anto so nanggawan makayari ed si Abraham a mangiyapay ed si Isaac bilang sakey a bagat? (b) Panon so kaapektaan na pananisia tayo diad inkagawan nanlanor ed si Abraham tan si Isaac? (c) Anto so mapropetikon inretrato na saman ya agawa?
15 Say agnasuppiat a katutulok ed Dios so makanan nengneng na pananisia. (Basaen so Hebreos 11:17-19.) Lapud tinulok nen Abraham si Jehova ya andi suppiat, sikato “so singa la angiyapay ed si Isaac,” say “bogbogtong ya anak” to—say alenleneg a sakey a niwala ed sikato diad panamegley nen Sara. Panon so pakapanggawa nen Abraham ed saya? Lapud “sikato so anisia a nayarian na Dios a paolien si [Isaac] anggan manlapud saray inaatey,” no nakaukolan, pian nasumpal so sipan na ilalak ed panamegley to. Diad kasikmat et say yuro ed lima nen Abraham so anigway la komon ed bilay nen Isaac, balet say boses na sakey ya anghel so angamper ed saya. Sirin, inawat nen Abraham si Isaac a nanlapud patey “diad sakey a niyalimbawan dalan.” Sikatayo met komon so natenyeg a mangunor ed Dios diad pananisia anggaman saray bilay tayo odino bilay na saray ananak tayo so niiyan ed kaatapan. (1 Juan 5:3) Makatantanda, met, a si Abraham tan Isaac so mapropetikon angiretrato ed no panon so pangitarya nen Jehova a Dios ed bogbogtong ya Anak to, si Jesu-Kristo, bilang sakey a dondon ta pian saraman so mangagamil na pananisia ed sikato so nawalaan komon na bilay ya andi-anggaan.—Genesis 22:1-19; Juan 3:16.
16. Nipapaakar ed saray anak tayo tan pananisia ed saray sipan na Dios, anton ehemplo so ginawa na saray patriarka?
16 No walaan itayo na pananisia, tulongan tayoray ilalak tayon mangiteen na ilalo ra diad saray sipan na Dios ed arapen. (Basaen so Hebreos 11:20-22.) Mabiskeg a tuloy so pananisia na saray patriarka ya anggaman saray sipan nen Jehova ed sikara so agnagnap ya asumpal ed bilay da, sikara so angipasa ed saraya diad saray anak da a bilang makapaliket a tawir. Sirin, “pinapalar nen Isaac si Jacob tan si Esau nipaakar ed saray bengatlan onsabi,” tan si ompapatey a Jacob so angibitla na saray bendisyon ed saray ilalak nen Jose ya Efraim tan Manases. Lapud si Jose a mismo so walaan na mabiskeg a pananisia a saray Israelitas so ontaynan ed Ehipto ya onla ed insipan a dalin, impansamba toray agagi to a mangawit ed saray pukel to sano sikara so ontaynan. (Genesis 27:27-29, 38-40; 48:8-22; 50:24-26) Kasin tutulongan yo so pamilya yon mamayubo na mipadparan pananisia ed insipan nen Jehova?
Gawaen Itayo na Pananisia a Mangiyuna ed Dios
17. Panoy inkiwas na saray atateng nen Moises ed pananisia?
17 Say pananisia so mamakiwas ed sikatayon mangiyuna ed si Jehova tan saray totoo to ed antokaman a walan iyopresi na sayan mundo. (Basaen so Hebreos 11:23-26.) Saray Israelitas so ariripen a mankaukolan na panangiliktar a manlapud panangaripen na saray Ehipsio sanen saray atateng nen Moises so kinmiwas ed pananisia. ‘Agda tinakotan so ganggan na ari, a pateyen iray Hebreon lalaki diad kianak. Noag ingen, inyamot da si Moises ed taloran bulan, a diad kaunoran et sikato so inkarga ra ed sakey ya arkan papiro ed utel na saray barakbak ed gilig na Ilog Nilo. Aromog na anak a bii nen Paraon, sikato so ‘binmaleg a singa dilin anak to.’ Ununa, anggaman kuan, si Moises so kinomisan tan nipasal ed espiritual diad abung nen ama to tan ina to, si Amram tan si Jochebed. Insan, bilang sakey a membro na sankaabungan nen Paraon, sikato so “abangatan ed amin a kakabatan na saray Ehipsios” tan nagmaliw a “mabiskeg ed saray salita tan gawa to,” makapanyari ed kanonotan tan diad pisikal iran pakayari.—Gawa 7:20-22; Exodo 2:1-10; 6:20.
18. Lapud pananisia to, anton posisyon so inala nen Moises nipaakar ed panagdayew ed si Jehova?
18 Ingen, say edukasyon na Ehipsio tan saray materyal a karlangan na maarin abung so ag-anagdag ed si Moises a mangibeneg ed panagdayew ed si Jehova tan magmaliw ya apostata. Noag ingen, “diad pananisia et si Moises, sanen binmaleg, et agto nilabay a sikato so tawagen ya anak a laki na marikit nen Paraon,” sakey ya atukoy a kurang sanen inyagel to so sakey a Hebreon agin laki. (Exodo 2:11, 12) Pinili nen Moises “so kapairap a kaiba to so totoo na Dios [saray Israelitas a kaparan managdayew ed si Jehova] imbes a nawalaan na temporaryon panggayaga ed kasalanan.” No sika so sakey a bautismadon aripen nen Jehova a walaan na mabiskeg a letnegan diad manepeg ya inkipasal ed espiritual, kasin tumboken yo so alimbawa nen Moises tan ontalindeg a malet ed tuan panagdayew?
19. (a) Panon a mapatnag ya inyuna nen Moises si Jehova tan say katooan To diad bilay? (b) Si Moises so ninmengneng ed kabayaran na anton tumang?
19 Pinili nen Moises so midapag ed totoo nen Jehova “lapud impasen to so kabalawan nen Kristo a bilang kayamanan a babaleg nen saray kayamanan na Ehipto.” Nayarin si Moises so ‘nipasen ed kabalawan diad pagmaliw a kadaanan a tipo nen Kristo, odino Nilanaan a Sakey na Dios, a bilang kayamanan a babaleg nen saray kayamanan na Ehipto.’ Bilang sakey a membro na maarin sankaabungan, a panggayagaan to komon so kayamanan tan kabantogan ed Ehipto. Balet inagamil to so pananisia tan “ninmengneng a magunaet ed kabayaran na tumang”—maandon bilay diad panamegley na kioli ed dalin diad insipan na Dios a balon sistema.
20. Anto so wala nipaakar ed eksperiensia nen Moises a mangipanengneng a say pananisia so manggawa ed sikatayon andi-takot bilang ariripen nen Jehova?
20 Say pananisia so manggawa ed sikatayon andi-takot lapud sikatayo so matalek ed si Jehova a bilang manangiliktar. (Basaen so Hebreos 11:27,-29.) Kayari na impakadngel a pinatey nen Moises so sakey ya Ehipsio, sikato so ginetma nen Paraon a pateyen. “Balet si Moises si binmatik a nanlapud si Paraon pian manayam ed dalin na Midian.” (Exodo 2:11-15) Sirin singa tutukoyen nen Pablo so kaunoran ya impaway na saray Hebreos a manlapud Ehipto sanen inkuanto: “Diad pananisia [si Moises] so tinmaynan ed Ehipto, balet agto tinakotan so sanok na ari [ya angigagaem a mamatey ed sikato diad impangilaman ed Dios a nisesengeg ed Israel], lapud sikato so nantultuloy ya agnagiing a singa nanenengneng to so Sakey ya agnanengneng.” (Exodo 10:28, 29) Anggaman agbalot anengneng nen Moises ya aktual so Dios, saray impideneng nen Jehova ed sikato so petepeteg a tuloy a sikato so kinmiwas a singano anengneng to ‘so Sakey ya agnanengneng.’ (Exodo 33:20) Kasin say relasyon yo ed si Jehova so ontan a kabiskeg?—Salmo 37:5; Uliran 16:3.
21. Nipaakar ed intaynan na Israel ed Ehipto, anto so agawa “diad panamegley na pananisia”?
21 Sakbay a tuloy na intaynan na Israel ed Ehipto, “diad pananisia [si Moises] so nanselebra ed paskua tan say panangiwalsik ed dala, pian say managderal so agkomon maniwit ed papanguloan [na Israelitas].” On, nakaukolan to so pananisia diad panumpal na Paskua a tekep na kumbiksion a saray papanguloan ya anak na Israel so niliktar bangta saray papanguloan na Ehipsios so ompatey, tan sayan pananisia so atumangan. (Exodo 12:1-39) Ontan met “diad pananisia [saray totoo na Israel] so dinmalan ed Ambalangan Dayat a singa diad amagan dalin, balet diad intumbok da et saray Ehipsios so nalgep.” Agaylan makapakelaw a manangiliktar so nagmaliwan na Dios! Tan lapud sayan inkiliktar, saray Israelitas so “ginmapon tinmakot ed si Jehova tan angiteen na pananisia ed si Jehova tan diad si Moises ya aripen to.”—Exodo 14:21-31.
22. Nipaakar ed pananisia, anto ran tepet so mansiansian salaysayen?
22 Say pananisia nen Moises tan saray patriarkas so peteg a sakey a modelo ed saray Tasi nen Jehova natan. Balet anto so agawa sanen say Dios so akideneng nin malaknab ed saray kapolian nen Abraham a bilang teokratikon naorganisan nasyon? Anto so naaralaan tayo a manlapud arum niran gawa na pananisia ed kadaanan iran panaon?
Panon So Pangebat Yo?
◻ Anto so pananisia?
◻ Say ehemplo nen Enoc so mangibangat ed sikatayo na anto nipaakar ed pananisia?
◻ Panon so impangipanengneng na saray matakot-ed-Dios a patriarkas na say pananisia so mangisasakup na sigpot a talek ed saray sipan nen Jehova?
◻ Anton kiwas nen Abraham so mangipanengneng a say agnasuppiat a katutulok ed Dios so makanakanan ipanengneng na pananisia?
◻ Anto ran kiwas nen Moises so mangipanengneng a say pananisia et kabaliksan to so pangiyuna ed si Jehova tan saray totoo to ed antokaman a nayarin iyopresi na mundo?