Napatunda Tayo Kasi so Guerra tan Panlalaban?

Dakel so rason no akin ya manlalaban iray totoo. Say arum et labay day pananguman ed politika tan ekonomya. Saray arum balet et ilalaban day karapatan da. Dakel met so migi-guerra ta labay dan sakopen so arum ya bansa tan samsamen so natural ya kayamanan na satan. Wala met iray arum ya abayag lan manlalaban lapud panduruma na lahi o relihyon. Anto la ray gagawaen na saray walad autoridad pian napatunda so panlalaban tan niwalay kareenan? Epektibo kasi iray estratehiya da?

Apilat ya litrato na saray construction worker ya walad bilding ya ipapaalagey da, pantotongtongan day project da.

PAALIGWASEN SO EKONOMYA

Gagala: Pian oninaway bilay na totoo. Makatulong itan pian naekal o nabawasan so baleg ya agwat na mairap tan mayaman, ya manunan rason na panlalaban.

No akin ya agnasarag: Kaukolan ya umanen na saray gobierno no iner da usaren so pundo da. Nen 2022, manga 34.1 bilyon ya dolyar (U.S.) so agastos pian napansiansiay kareenan tan magmaliw ya maligen so bilay na totoo. Pero, 0.4 percent labat itan no ikomparad kabaleg na agastos ed militar diad satan lanlamang ya taon.

“Mas baleg so nagagastos tayo ed epekto na guerra nen say diad pampigil ed panlalaban tan pamasiansia ed kareenan.”—António Guterres, secretary-general na United Nations.

No antoy ibabaga na Biblia: Sarag na saray gobierno tan institusyon ya tulongan iray mairap-bilay. Pero, agdan balot nasarag ya ekalen so kairapan.—Deuteronomio 15:11; Mateo 26:11.

Apilat ya litrato na lima na duaran laki ya manpapasamano kayari dan nampakna.

PAKNAAN

Gagala: Pian pigilan o ayosen so agpantatalosan diad pantongtong tan pinegosasyon. Insan manpili na solusyon ya napampaknaan o napankasundoan na duaran panig pian nagunggonaan ira.

No akin ya agnasarag: Nayarin aglabay na sakey ya panig o parehon panig so minegosasyon, manpalugar, odino mipakna. Sakey ni, agda met lanlamang natotoor so apantongtongan da.

“Mabetbet ya ompapalpak so paknaan ta nayarin aliwan epektibo o aliwan patas may apantongtongan dan paraan no panon ya patundaen so guerra. Kanian mas onloor laingen so situasyon.”—Raymond F. Smith, American Diplomacy.

No antoy ibabaga na Biblia: Kaukolan ya ‘mikareenan’ iray totoo. (Salmo 34:14) Pero, dakel natan so ‘aliwan matoor, agda labay so mipaknaan, tan traidor.’ (2 Timoteo 3:1-4) Kanian anggano pansasagpotan na saray gobierno ya solusyonan iray panlalaban, anggapoy nagawaan da.

BAWASAN O EKALEN IRAY ARMAS

Gagala: Pian bawasan odino ekalen iray armas, lalo la ray nuclear, chemical, tan biological ya armas.

No akin ya agnasarag: Aglabay na saray bansa ya bawasan o ekalen iray armas da ta natatakot iran nabalang so pakapanyari da odino agda nidepensay bansa ra. Tan anggano bawasan o ekalen da ray armas da, agmet lanlamang nasolusyonan na satan iray rason no akin ya manlalaban iray totoo.

“Agmet lanlamang atoor na dakel ya gobierno iray sipan da ya bawasan o ekalen iray armas kayari na cold war nen 1991, pati saramay praktikal ya paraan pian nabawasay peligro tan napakepay tensyon na nanduruman bansa, ya manresulta ed mas ligtas tan mas maligen ya mundo.”—“Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament.”

No antoy ibabaga na Biblia: Kaukolan ya ibantak na totoo iray armas da tan “pitpiten da ray espada ra pian gawaen a tarem na lukoy.” (Isaias 2:4) Pero pian napatunda so guerra, mas ni so kaukolan, ta say kaugsan tan inkaruksa et onggagapo ed puso na too.—Mateo 15:19.

Apilat ya litrato na saray lider na bansa ya akayurong ed saray yurongan ya akapaliber ed malimpek ya lamisaan. Manpipirma iran amin ed saray kopya na parehon dokumento.

PANSANIB PUERSA

Gagala: Pian maniiba iray bansa ya idepensa so sakey tan sakey no wala ray onataki. Iisipen da ya antakot iran atakien na kalaban no wala ray kakampi da.

No akin ya agnasarag: Anggano mansanib puersa iray bansa, aliwa itan ya garantiya ya niwalay kareenan. Akin ey? On ta mabetbet ya agda natotoor iray apantongtongan da. Insan kanyakanya met lanlamang ira na diskarte no panon tan kapigan ira onkiwas no walay onataki.

“Anggano nansagpotan ya maong na League of Nations tan na United Nations ya pansanib puersaen iray bansa, parehon agda apigilan iray guerra.”—“Encyclopedia Britannica.”

No antoy ibabaga na Biblia: Tua met ya mas maong no mas dakel so mantutulongan. (Eclesiastes 4:12) Pero agnasarag na gobierno na too ya iter so agmanganggan kareenan tan kaligenan. “Ag ka manmamatalek ed saray totoon pangulo; anggapoy toon makapangilaban ed sika. No ompatey ira, ompawil irad dalin; naandipat met lad satan ya agew iray plano ra.”—Salmo 146:3, 4, Maung a Balita, Biblia.

Anggano pansasagpotan na dakel ya bansa ya niwalay agmanganggan kareenan, walan wala nin siansiay guerra.