Mi A Perde Bariga
DIALUNA 10 di april 2000, tawata un dia fresco y cu dushi solo, pues, mi a sali pa haci algun rospondi. Net mi tawata drentando mi di cuater luna di embaraso. Apesar cu mi curpa no tawatin masha smak, mi a keda contento di por sali for di cas. Diripiente ora mi tawata den rei pa paga na un tienda, mi a sinti cu algo no tawata bon cu mi curpa.
Ora mi a yega cas, a resulta cu ta asina mes. Mi tawata sangra. Nunca durante mi dos prome embarasonan e cos aki no a yega di sosode. Mi a spanta hopi! Mi a yama mi docter, pero el a sugeri pa warda y bin cerca dje e dia siguiente, ya cu toch mi tawatin un afspraak cu ne. Prome cu ami cu mi casa a pone nos dos yiunan drumi e anochi ei, nos a haci oracion hunto y pidi Yehova duna nos forsa pa enfrenta loke sea cu bini. Despues di un rato mi a pega soño.
Pero banda di dos or mi a lanta yen di dolo. Pocopoco e dolo a baha, pero net ora cu mi tawata bai pega soño atrobe, e dolo a bolbe lanta, y e biaha aki el a keda bai bin constantemente. Tambe mi a cuminsa sangra mas, y mi a realisa cu ta dolo di parto mi tawata hayando. Yen di cos tawata pasa den mi cabes. Mi a purba pensa si tawatin algo cu mi a haci pa pone e cos aki sosode, pero mi no por a cai riba nada robes cu mi por a haci.
Banda di cinc’or di mainta mi a sinti cu mi mester a bai hospital. Ora ami cu mi casa a yega, e personal di emergencia tawata sumamente bondadoso, atento y comprensivo. Esei a yuda nos hopi. Dos ora despues, docter a duna nos e noticia cu nos tawatin tanto miedo di dje: Mi a perde mi baby.
Debi na e sintomanan cu mi a haya, mi tawata prepara pa e resultado, y mi a tuma e noticia basta trankil. Ademas, mi casa tawata hunto cu mi tur e ora y el a apoya mi hopi. Pero awor cu nos mester a bai cas sin un baby, nos tawata puntra nos mes kico pa bisa nos dos yiunan, Kaitlyn di seis aña, y David di cuater.
Kico Nos Lo Bisa Nos Yiunan?
For di ora cu e yiunan a bai drumi nan tawata sa cu tawatin un problema. Pero con nos lo splica nan cu nan ruman chikito a muri? Nos a dicidi di ta franco cu nan. Mi mama a yuda nos door di bisa nan cu e baby lo no bini cas cu nos. Ora nos a yega, nan a core bin topa nos cu brasa y sunchi. Prome cos cu nan a puntra tawata: “E baby ta bon?” Mi no por a contesta, pero mi casa a tene nos tur den un kring pega cu otro y a bisa: “E baby a muri.” Nos a brasa otro y yora, y esei a yuda nos cuminsa recupera.
Toch nos no tawata bon prepara pa e manera cu nos yiunan a reacciona despues. Por ehempel, mas o menos dos siman despues cu mi a perde bariga, nan a anuncia na un reunion na un congregacion local di Testigonan di Yehova cu un Testigo di edad cu tawata un amigo pega di nos famia a fayece. David, nos yiu di cuater aña, a cuminsa yora sin stop. Mi casa a bai cu ne pafo. Despues cu el a calma, David a puntra dicon su amigo a muri. Despues el a puntra dicon e baby a muri. Despues el a puntra su tata: “Abo ta bai muri?” Ademas e kier a sa dicon Yehova Dios no a destrui Satanas ainda y cuminsa “drecha cos.” Si, nos a keda hopi sorprendi di mira cuanto cos ta pasa den su mente chikito.
Kaitlyn tambe tawatin hopi pregunta. Hopi bes ora e tawata hunga cu su popchinan, e tawata haci manera cu un di e popchinan ta malo y e otro popchinan ta verpleegster of famia. El a traha un hospital cu un caha di carton, y de bes en cuando e tawata haci manera cu un di su popchinan a muri. E preguntanan cu nos yiunan tawata haci, y e weganan cu nan tawata hunga, a duna nos hopi chens pa siña nan algun les importante tocante bida y e manera cu Bijbel por yuda nos enfrenta prueba. Tambe nos a corda nan cu Dios su proposito ta di haci tera un paradijs bunita, sin ningun sufrimento ni dolo, y asta sin morto.—Revelacion 21:3, 4.
Con Mi A Enfrenta Mi Perdida
Na principio ora mi a bolbe cas for di hospital, mi tawata sinti mi suf y desorienta. Mi tawatin yen di cos di haci, pero mi no tawata sa unda pa cuminsa. Mi a yama un par di mi amiganan cu tambe a yega di pasa den e mesun experencia, y nan a consola mi hopi. Un amiga stima a manda flor pa nos, y el a ofrece pa tene e muchanan durante un atardi. Mi a aprecia su interes caloroso y su yudansa practico masha!
Mi a pone potret di famia den album, y sinta tene y wak e pañanan di mi baby, paña cu e no por a bisti. Nan tawata e unico recuerdonan palpabel cu mi tawatin di e baby cu mi a perde. Durante varios siman mi emocionnan tawata for di control. Tawatin dia cu mi no por a stop di yora, ni cu tur e apoyo cu mi famia y amigonan a duna mi. Tawatin dia cu mi a sinti cu mi tawata bai bira loco. Tawata hopi dificil pa mi ta den compania di amiganan cu ta na estado. Antes mi a kere cu perde bariga ta djis un cos chikito den bida di un hende mohe, algo cu nos por surpasa sin mucho dificultad. Mi tawata hopi kiboca!a
Amor Ta e Miho Remedi
Segun cu tempo a pasa, e amor cu mi casa y mi compañeronan cristian a mustra na mi tawata un bon remedi. Un Testigo a cushina y trece cuminda pa nos. Riba un anochi, un anciano di congregacion y su casa a trece flor y un carchi cu un mensahe hopi amoroso, y nan a keda haci bishita. Nos tawata sa con druk nan ta, y pesei e consideracion cu nan a mustra na nos a touch nos curason. Hopi otro amigo a manda sea carchi of flor pa nos. E simpel palabranan: “Nos ta corda boso”, a nifica hopi pa nos! Un ruman den congregacion a skirbi: “Nos ta mira bida mescos cu Yehova ta mir’e: como algo hopi precioso. Si e sa ora cu un mofi ta cai na suela, e mester sa tambe ora un feto humano cai.” Casa di mi primo a skirbi: “Nos ta keda asombra di mira e milager di bida, pero nos ta keda mes sorprendi tambe ora e no bai bon.”
Un par di siman despues ora nos tawata na Salon di Reino mi a sinti gana di yora, y mi mester a sali prome cu e reunion a cuminsa. Dos amiga stima cu a mira mi sali bai cu awa na wowo, a keda sinta cu mi den auto, tene mi man y pone mi hari. Prome cu bo kier sa, nos tur tres tawata paden bek. Di berdad ta un goso pa tin amigonan cu ta “mas pega cu un ruman”!—Proverbionan 18:24.
Segun cu e noticia a plama, mi a keda sorprendi di sa cuanto otro Testigo a yega di pasa den e mesun experencia cu mi. Asta algun ruman cu mi no tawata tanto pega cu ne antes a duna mi hopi consuelo y animacion. E apoyo amoroso cu nan a duna mi ora mi tawatin mester di dje a pone mi corda e dicho aki di Bijbel: “Un amigo ta stima tur ora bai, y un ruman ta naci pa tempo di adversidad.”—Proverbionan 17:17.
Consuelo di e Palabra di Dios
E conmemoracion di e morto di Cristo a cai den e siman despues cu mi a perde bariga. Un anochi ora nos tawata considera e relatonan di Bijbel tocante e ultimo dianan di Hesus, diripiente mi a realisa algo: ‘Yehova sa kico kiermen perde un yiu. E mes tambe a perde su yiu!’ Debi cu Yehova ta nos Tata celestial, tin bes mi ta lubida cuanto comprension e tin pa su sirbidonan, y con bon e por pone su mes den nos sapato, sin importa cu nos ta hende homber of hende mohe. Na e instante ei mi a haya un sintimento di alivio masha grandi. Mi a sinti mi mas cerca di Yehova cu nunca.
Publicacionnan basa riba Bijbel tambe a anima mi hopi, specialmente algun edicion bieu di E Toren di Vigilancia y Spierta! cu a papia tocante perdida di un ser keri. Por ehempel e articulo den e edicion di Spierta! (na Spaño) di 8 di augustus 1987, “Con pa Enfrenta Morto di un Yiu” a yuda mi hopi, y tambe e foyeto Ora un Persona Stimá Muri.b
Fin di Tur Tristesa
Despues di un tempo, ora cu mi por a hari atrobe sin sinti mi culpabel, y hiba un combersacion sin cu e mester a bin caba riba e baby cu mi a perde, mi tawata sa cu mi a cuminsa recupera. Toch tawatin bes cu mi emocionnan a lanta atrobe, por ehempel ora mi topa amigonan cu no a tende ainda cu mi a perde bariga, of ora un famia bini Salon di Reino cu nan baby resien naci.
Pero un mainta mi a lanta sinti cu e nubianan scur cu tawata colga riba mi a disparce. Prome cu mi a habri mi wowo mes caba mi a sinti mi miho. Mi a sinti un pas y un trankilidad cu mi no tawatin pa basta luna. Toch, ora cu mas o menos un aña despues di a perde bariga, mi a bolbe sali na estado, mi tawatin miedo di bolbe perde bariga. Felismente, mi a duna lus na un mucha homber salu na october di 2001.
Ainda mi tin duele cu mi a perde e baby aya. Pero tur loke mi a pasa aden a duna mi mas aprecio pa bida, pa mi famia, pa mi compañeronan cristian, y pa Dios cu ta consola nos. Ademas, loke mi a pasa aden a enfatisa e gran berdad di cu Dios no ta kita nos babynan for di nos, sino cu mas bien ta “tempo y suceso imprevisto” ta alcansa nos tur.—Eclesiastes 9:11, NW.
Mi ta anhela masha pa e tempo ora cu Dios lo kita tur tristesa, lamento, yoramento y dolo, incluso e dolo fisico y emocional di perde bariga! (Isaias 65:17-23) E ora ei, tur hende obediente lo por bisa: “O morto, unda bo victoria ta? O morto, unda bo pui ta?”—1 Corintionan 15:55; Isaias 25:8.—Contribui.
[Nota]
a Investigacionnan ta mustra cu cada hende ta reacciona diferente ora nan perde bariga. Tin di nan ta sinti nan confundi, otronan ta sinti desapunta, y otronan ta keda profundamente tristo. Investigadonan ta bisa cu ta natural pa bo sinti duele pa un perdida serio asina, y cu e sintimento aki ta parti di e proceso di recuperacion.
b Publica door di Testigonan di Yehova.
[Cuadro na pagina 21]
Con Frecuente Hende Ta Perde Bariga y Kico Por Ta e Causa
Segun The World Book Encyclopedia, “investigacionnan ta indica cu entre 15 pa 20 porshento di tur embaraso diagnostica ta termina den un miskraam. Pero e peliger di perde bariga ta mas grandi durante e prome dos simannan despues di concepcion (fertilisacion), ora mayoria hende mohe no sa mes cu nan ta na estado.” Un otro fuente ta bisa cu mas cu “80 porshento di miskraam ta sosode durante e prome 12 simannan di embaraso.” Y por lo menos mita di e biahanan aki, e causa ta defectonan genetico di e feto. E defectonan aki no ta resultado di defectonan similar den genenan di e mama of di e tata.
Otro causanan di perdida di bariga por tin di aber cu salu di e mama. Autoridadnan medico ta menciona problema hormonal of di e sistema imunologico, infeccion y abnormalidad di matris of baarmoederhals di e mama, como posibel causanan. Enfermedadnan cronico manera diabetes (si no trat’e bon) y presion halto tambe por hunga un rol.
Segun expertonan, no necesariamente hende ta perde bariga door di haci ehercicio, hisa cos pisa of tene relacion sexual. Lo ta straño pa un caida, un golpi chikito of un spanto pone un hende perde bariga. Un fuente ta bisa: “Tin tiki chens pa e feto sufri daño debi na un lesion, a menos cu e lesion ta asina serio cu e ta pone bo mes bida tambe na peliger.” E diseño di matris ta un testimonio di e sabiduria y amor di e Creador!—Salmo 139:13, 14.
[Cuadro/Plachi na pagina 23]
Con Amigo y Famia Por Yuda
Tin bes ta dificil pa sa kico precis pa bisa of haci ora un miembro di bo famia perde bariga. Cada ken ta reacciona diferente den un situacion asina, y pesei no tin un solo manera corecto pa duna consuelo y yudansa. Sinembargo, tuma e siguiente sugerencianan na consideracion.c
Algun cos practico cu bo por haci pa yuda:
◆ Ofrece pa cuida e yiunan mas grandi.
◆ Cushina cuminda hiba pa e famia.
◆ Apoya e tata tambe. Un tata a yega di bisa: “Nan no sa traha masha carchi di consuelo special pa tata den e situacion aki.”
Cosnan util cu bo por bisa:
◆ “A duel mi hopi di tende loke a pasa.”
E simpel palabranan aki ta nifica hopi, y nan por habri caminda pa mas palabra di consuelo.
◆ “Bo tin mag di yora.”
Durante e prome simannan, y tin bes asta lunanan, despues cu un hende perde bariga, lo e ta cla pa yora. Sigur’e cu lo bo no apreci’e menos door cu e ta expresa su sintimentonan.
◆ “Mi tin mag di bel bo atrobe otro siman pa wak con ta bai?”
Na cuminsamento, durante nan dolo, kisas e mayornan lo ricibi hopi expresion di simpatia. Pero segun cu tempo pasa y nan dolo t’ei ainda, nan lo por sinti cu hende a lubida riba nan. Ta bon pa nan sa cu lo bo sigui apoya nan. Nan sintimentonan por keda molestia nan pa varios siman of luna. Nan por asta bolbe cuminsa sinti tristo despues di un embaraso exitoso.
◆ “Di berdad mi no sa kico pa bisa.”
Hopi bes ta miho pa bisa esei, cu keda sin bisa nada. Bo ta demostra bo interes tanto cu bo frankesa, como cu e echo cu bo t’ei pa e persona.
Kico bo no mester bisa:
◆ “Bo por haya un otro baby toch.”
Esei por ta berdad, pero si bo bisa asina, hende por sinti cu bo no ta comprende nan sintimento. No ta djis un baby e mayornan tawata ke. Nan tawata kier e baby ei. Prome cu nan por cuminsa pensa riba busca un otro, nan lo tin cu caba di pasa door di e tristesa pa esun cu nan a perde.
◆ “Casi sigur e baby no tawata bon.”
Maske por ta asina, esei no ta un bon consuelo. Segun e mama, ta un baby salu e tawata carga.
◆ “Menos mal cu bo no a echt conoce e baby. Lo tawata hopi mas piyo si ta mas despues algo a sosode.”
Mayoria hende mohe ta forma un laso emocional cu nan baby for di tempran durante embaraso. Pesei, ora un baby muri, ta normal pa e mama sinti’e tristo. E tristesa aki ta bira mas piyo door cu no tin ningun otro hende cu a “conoce” e baby manera e mama.
◆ “Sikiera bo tin bo otro yiunan.”
Den horea di e mayornan cu ta pasando den nan tristesa, e cos aki por zona mescos cu si bo bisa un hende cu a perde un brasa of un pia: “Sikiera bo tin e otro ainda.”
Ta claro cu asta e hendenan di mas sincero y cu mas interes sa bisa cos robes. (Santiago 3:2) Pesei, hende mohe cristian cu a perde bariga lo mustra amor cristian y no keda rabia cu un hende door cu el a duna un comentario cu tur bon intencion, aunke e tawata mal pensa.—Colosencenan 3:13.
[Nota]
c Adapta for di A Guide to Coping With Miscarriage (Un Guia Tocante Con Pa Trata cu Miskraam,) prepara door di e Grupo di Apoyo pa Hende Mohe Cu A Perde Bariga, na Wellington, Nueva Zelandia.