Defensor di Guera of Promotor di Pas?
DI E CORESPONSAL DI SPIERTA! NA SUESIA
Tur aña nan ta otorga premio Nobel na personanan of organisacionnan cu a contribui di un manera importante na bienestar di humanidad riba varios tereno. Ki tempo e tradicion aki a cuminsa, y kico e tin di aber cu e buskeda pa pas mundial?
HENDE ta asocia su nomber cu e progreso di humanidad, sinembargo el a acumula gran rikesa bendiendo arma di guera. Ken e tawata? Alfred Bernhard Nobel, un industrialista y kimico Sueco. Nobel a ser elogia pa su obranan humanitario, pero tambe nan a yam’e “un comerciante di morto.” Dicon? Pasobra ta Nobel a inventa dinamit, y durante su bida el a gana un fortuna cu fabricacion y benta di explosivonan mortifero.
Sinembargo, despues cu Nobel a muri na aña 1896, tawatin un descubrimento sorprendente. El a stipula den su testament cu mester pone 9 miyon dollar na banco y cu tur aña mester parti e interes gana riba e suma ei na personanan cu a haci logronan remarcabel riba tereno di natuurkunde, scheikunde, medicina, literatura y pas.
Na prome instante hopi hende a keda babuca. Dicon un comerciante di explosivo lo ta asina ansioso pa premia logronan beneficioso y na fabor di pas? Algun hende ta supone cu Nobel su consenshi a molesti’e ya cu e explosivonan cu el a inventa y desaroya durante su bida tawata hopi destructivo. Pero tawatin otro hende cu ta kere cu Nobel tawata traha na fabor di pas for di principio. Y en berdad ta parce cu Nobel a kere cu segun cu armanan a bira mas mortal, lo tawatin menos chens cu guera lo tuma luga. Segun un escritor, Nobel a bis’e: “Kisas mi fabricanan lo pone un fin na guera mas lihe cu boso parlamentonan. Dia bira posibel pa dos ehersito caba cu otro den un seconde, tur nacion civilisa probablemente lo hala atras tur hororisa y disolve nan tropanan.”
Nobel su pronostico a resulta cierto? Ki les hende a siña durante e siglo despues di Nobel su morto?
[Komentario na pagina 3]
“Lo mi kier inventa un substancia of mashin cu lo tin un potencia asina teribel pa causa destruccion masal, cu door di esei guera ta bira imposibel pa semper”—ALFRED BERNHARD NOBEL
[Reconocemento Potret na pagina 3]
[Comentario di e plachi na pagina 3]
Pagina 2: Misil: U.S. Navy photo; ruina di edificio: UN PHOTO 158178/J. Isaac; pagina 3: Nobel: © Nobelstiftelsen