Con pa Harmonisa Ciencia cu Religion
“Hende no ta mira ciencia y religion mas como dos cos contradictorio.” —The Daily Telegraph, Londen, 26 di mei 1999.
TANTO ciencia como religion, den nan forma di mas noble, ta ensera e buskeda pa berdad. Ciencia ta descubri un mundo cu tin un areglo consistente y harmonioso, un universo cu ta contene indicacionnan unico di diseño inteligente. Religion berdadero ta duna nificacion na e descubrimentonan aki door di siña hende cu ta e mente di e Creador ta e fuente di e diseño cu ta bisto den e mundo fisico.
Francis Collins, un biologo molecular, a bisa: “Mi ta ripara cu religion ta enrikece mi comprendemento di ciencia.” El a sigui bisa: “Ora mi descubri algo tocante e gene humano, mi ta keda masha impresiona cu e misterio di bida, y mi ta bisa mi mes: ‘Wauw, ta Dios so tawata sa esaki prome.’ Ta un sensacion sumamente placentero y conmovedor, cu ta yuda mi aprecia Dios y haci ciencia algo cu ta duna mi mas satisfaccion.”
Kico lo yuda un persona mira cu ciencia no ta contradeci religion?
Un Buskeda Continuo
Acepta e limitenan: Nos buskeda pa haya contesta tocante e universo, espacio y tempo infinito no tin un fin. Biologo Lewis Thomas a remarca: “E buskeda aki lo no caba pasobra hende ta insaciablemente curioso; nos ta gusta explora, busca y purba di comprende cosnan. Nunca nos lo haya contesta riba tur nos preguntanan tocante bida y universo. Mi no por imagina un punto final ora cu tur hende lo por hala un rosea di alivio y bisa: ‘Awor si nos ta comprende tur cos. ’ Semper lo keda algo incomprendibel pa hende.”
Pa loke ta trata religion e situacion ta mescos; no tin fin na e buskeda di conocemento. Pablo, un di e escritornan biblico, a declara: “Awor nos ta mira den un spiel, scur asina, . . . awor mi conoce pa un parti.”—1 Corintionan 13:12.
Pero no ta pasobra nos no tin contesta riba tur pregunta cientifico y religioso nos no por yega na conclusionnan bon funda basa riba e echonan cu nos tin. Nos no tin mester di un conocemento detaya di e origen di solo pa nos por ta absolutamente sigur cu lo e sali mañan.
Considera e echonan conoci: Den e buskeda pa contesta, nos mester laga principionan sano guia nos. A menos cu nos pega na e normanan mas halto di evidencia, nos lo por ser engaña facilmente den nos buskeda di berdad cientifico y religioso. Realisticamente, ningun di nos hamas por evalua tur conocemento y idea cientifico cu awe ta yena bibliotecanan inmenso. Di otro banda, Bijbel ta contene un coleccion facil pa investiga di siñansanan spiritual cu nos por considera. Bijbel tin bon apoyo di echonan conoci.a
Sinembargo, relaciona cu conocemento en general, bo mester haci esfuerso sinsero pa por distingui entre echo y speculacion, entre realidad y engaño, tanto den ciencia como den religion. Manera Pablo, e escritor di Bijbel a skirbi, nos tin cu rechasa “e argumentonan contradictorio cu ta bin di loke falsamente ta wordo yama ‘conocemento.’” (1 Timoteo 6:20) Pa harmonisa ciencia cu Bijbel nos tin cu considera e echonan, y evita conclusionnan basa riba speculacion, y analisa con cada echo ta apoya y amplia otro.
Por ehempel, ora nos comprende cu Bijbel ta uza e palabra “dia” pa representa varios periodo di tempo, nos ta mira cu e relato di Genesis tocante seis dia di creacion no necesariamente ta contradeci e conclusion cientifico cu e planeta tera ta mas o menos cuater mil miyon y mei aña bieu. Segun Bijbel, e tera tawata existi pa un periodo cu no ta ser spesifica; prome cu e dianan di creacion a cuminsa. (Wak e cuadro “E Dianan di Creacion—Dia di 24 Ora?”) Asta si ciencia corigi su mes y sugeri un otro edad pa nos planeta, e declaracion den Bijbel ainda ta cierto. En bes di contradeci Bijbel, ciencia den e caso aki, y den hopi otro caso, en realidad ta duna nos gran cantidad di informacion adicional tocante e mundo fisico, tanto di actualidad como di pasado.
Fe, no credulidad: Bijbel ta duna nos un conocemento di Dios y di su propositonan cu nos no por haya for di ningun otro fuente. Pakico nos mester confi’e? Bijbel mes ta invita nos pa test su exactitud. Considera Bijbel su autenticidad historico, su balor practico, e honestidad di su escritornan y su aspecto integro. Un persona por adkiri fe firme den Bijbel como e Palabra di Dios door di investiga su exactitud, incluso e declaracionnan relaciona cu principionan cientifico y, asta mas combencentemente, e cumplimento infalibel di cientos di profecia atrabes di siglonan y te den nos tempo. Fe den Bijbel no ta credulidad, sino un confiansa comproba den e exactitud di declaracionnan biblico.
Respeta ciencia y reconoce cu fe religioso tin balor: Testigonan di Yehova ta invita hende di mente habri, tanto esnan cientifico como religioso, pa nan tambe busca e berdad cu sinseridad riba ambos tereno. Den nan congregacionnan e Testigonan ta stimula respet sano pa ciencia y pa su descubrimentonan cu a keda comproba y tambe un creencia firme cu ta den Bijbel so bo por haya berdad religioso. Si, den Bijbel, un buki cu na un manera franco y cu hopi evidencia ta declara cu e ta e Palabra di Dios. Apostel Pablo a bisa: “Ora boso a ricibi for di nos e palabra di Dios su mensahe, boso a acept’e no como palabra di hende, ma pa loke e ta berdaderamente, e palabra di Dios.”—1 Tesalonicencenan 2:13.
Claro cu mescos cu den ciencia, falsedad y practicanan perhudicial a infiltra den religion. Pues, tin religion berdadero y tin religion falso. Ta pesei hopi hende a bandona religion organisa y tradicional pa bira miembro di e congregacion cristian di Testigonan di Yehova. Nan tawata decepciona pasobra e religion cu nan tawata pertenece na dje no tawata dispuesto pa rechasa tradicion humano y mito afin di por acepta e berdad descubri of revela.
Es mas, cristiannan berdadero su bida ta haya echt un nificacion y proposito, basa riba un conocemento masha personal di e Creador—manera Bijbel ta revel’e—y di su proposito cu el a declara pa humanidad y pa e planeta cu nos ta biba ariba. Testigonan di Yehova a keda satisfecho cu contestanan rasonabel y basa riba Bijbel pa preguntanan manera: Pakico nos ta existi? Kico ta spera nos den futuro? Gustosamente nan lo comparti e informacion aki cu bo.
[Nota]
a Wak e buki E Bijbel—e Palabra di Dios of e palabra di hende? publica door di Testigonan di Yehova.
[Cuadro na pagina 10]
E Dianan di Creacion —Dia di 24 Ora?
Algun fundamentalista, cu ta interpreta Bijbel completamente literal, ta pretende cu ta creacionismo y no evolucion ta splica historia prehumano. Nan ta declara cu tur creacion fisico a tuma luga den solamente seis dia di 24 ora cada un, mas o menos un 6.000 pa 10.000 aña pasa. Pero cu e declaracionnan ei nan ta promove un siñansa cu no ta cuadra cu Bijbel y cu a pone hopi hende ridiculisa Bijbel.
Acaso un dia den Bijbel semper ta literalmente 24 ora largo? Genesis 2:4 ta papia di “e dia cu SEÑOR Dios a traha tera y shelo.” Esun dia aki ta ensera tur e seis dianan di creacion di Genesis capitulo 1. Segun uzo biblico, un dia ta un periodo di tempo fiho y e por ta mil aña of miles di aña. E dianan di creacion di Bijbel ta permiti hende yega na e conclusion cu cada dia di creacion a dura miles di aña. Ademas, prome cu e dianan di creacion a cuminsa, tera tawata existi caba. (Genesis 1:1) Pesei riba e punto aki e relato biblico ta na harmonia cu ciencia berdadero.—2 Pedro 3:8.
Comentando riba e afirmacion cu e dianan di creacion tawata literalmente solamente 24 ora largo, e biologo molecular Francis Collins a remarca: “Creacionismo a haci mas daño na e concepto serio di fe cu cualkier otro cos den historia moderno.”
[Cuadro na pagina 11]
Ciencia A Tuma e Posicion di Superioridad Moral?
Ta di comprende cu hopi hende di ciencia a rechasa religion pa motibo di su resistencia contra progreso cientifico, su historia teribel, y su hipocresia y crueldad. Profesor di microbiologia John Postgate ta señala: “E religionnan di mundo . . . a causa e horornan di sacrificio humano, crusada, masacrenan organisa di hende indefenso y inkisicion. Den e mundo moderno e banda scur aki di religion a bira peligroso. Pasobra distinto for di ciencia, religion no ta neutral.”
Comparando e banda scur di religion cu e supuesto rasonabilidad, obhetividad y disiplina di ciencia, Postgate ta bisa cu “ciencia a bin ocupa e posicion di superioridad moral.”
Di berdad ciencia tin e posicion di superioridad moral? E contesta ta no. Postgate mes ta admiti cu “comunidadnan cientifico tambe a experencia yaluci, golosidad, prehuicio y envidia.” E ta agrega cu “un par di cientifico a demostra cu nan ta dispuesto pa mata den nomber di investigacion, manera a sosode na Alemania Nazi y den camponan di prizon Hapones.” Y ora e revista National Geographic a asigna un reportero investigativo pa saca afo con bini un fraude di fossiel a keda presenta den su paginanan como un echo, e reportero a bini cu un “historia di secrecia y confiansa kiboca, di conflictonan feros entre hende cu tawata para riba nan opinion, di hende cu tawata purba engrandece nan mes, di e creencia irealistico di cu algo desea ta cierto, suposicionnan ingenuo, eror humano, terkedad, manipulacion, difamacion, gañamento [y] deshonestidad pa saca probecho personal.”
I naturalmente ta ciencia a duna humanidad instrumentonan horibel di guera, manera virus of bacteria mortal cu por ser uza como arma biologico, gas venenoso, misil, bom dirigi door di laser y bom nuclear.
[Plachi na pagina 8, 9]
Nebula Fruminga (Menzel 3), di e Telescop Espacial Hubble
[Reconocemento]
NASA, ESA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
[Plachi na pagina 9]
Ciencia a descubri un mundo yen di rasgonan unico di diseño inteligente
[Plachi na pagina 10]
Testigonan di Yehova ta stimula respet pa ciencia berdadero y creencia den Bijbel