Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g02 8/10 pag. 24-25
  • Vanilia—Un Ingrediente cu un Historia Largo

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Vanilia—Un Ingrediente cu un Historia Largo
  • Spierta! 2002
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Cultivo di Vanilia
  • Con pa Procesa Bonchi di Vanilia
  • Vanilia Natural of Artificial?
  • For di Nos Lectornan
    Spierta! 2003
  • Un Bebida Refrescante di un Mata Exotico
    Spierta! 2002
  • Bunita y Dushi!
    Spierta! 2004
Spierta! 2002
g02 8/10 pag. 24-25

Vanilia—Un Ingrediente cu un Historia Largo

DI E CORESPONSAL DI SPIERTA! NA MEXICO

E AZTECANAN a yam’e tlilxochitl, “flor preto”, referiendo na e colo di e fruta procesa. Nan tawata tira vanilia den nan bebida di cacou xocoatl, of chuculati, pa drecha su smak. Montezuma, emperado Azteca di Mexico, supuestamente lo a sirbie na e conkistado Spaño Hernán Cortés na aña 1520. Anto Cortés a introduci cacou y bonchi di vanilia na Europa. Chuculati cayente cu sabor di vanilia a cuminsa haci furor den palacionan Europeo, pero ta te na aña 1602 Hugh Morgan, boticario di Reina Elisabeth I, a bini cu e idea pa uza vanilia como ingrediente pa duna smak na otro cos. Despues, den añanan 1700 y pico, a cuminsa uza vanilia den bebida alcoholico, tabaco y perfume.

Sinembargo, hopi tempo prome cu e Imperio Azteca a existi, e indjannan Totonak di Veracruz, Mexico, tawata planta, cosecha y procesa bonchi di vanilia.a Ta te na cuminsamento di añanan 1800 e mata di vanilia a ser hiba Europa pa ser cultiva aya y for di ei pa e islanan di Oceano Indio. Pero e intentonan di cunukeronan pa laga e mata pari a duna masha poco resultado, principalmente pa motibo di ausencia di e abeha, famia di Melipona, cu ta polinisa e mata aki. Esei a pone cu Mexico a mantene su monopolio riba e comercio di vanilia for di siglo 16 te siglo 19. Na 1841, Edmond Albius, un excatibo di e isla Frances di Réunion, a perfecciona un metodo practico pa polinisa e flornan na man pa por produci bonchi di vanilia. Esaki a hiba na e cultivacion comercial di vanilia pafo di Mexico. Awe e productornan grandi di bonchi di vanilia ta e islanan cu un tempo tawata pertenece na Francia, manera Réunion y Comoros. Madagascar ta e productor principal.

Cultivo di Vanilia

En realidad, bonchi di vanilia ta fruta di un orkidia. E orkidia di vanilia ta e unico di e mas cu 20.000 tipo di orkidianan cu ta produci algo comibel. E ta un tipo di mata cu ta rama cu mester di un cos pa want’e y e mester di un tiki sombra tambe. Generalmente den naturalesa e ta crece riba palo den mondi tropical situa den areanan plat y humedo. Na Mexico, plantacionnan tradicional ta uza mata nativo, manera pichoco, pa wanta e ramanan, pero resientemente nan a cuminsa uza palo di apelsina pa esaki cu basta bon resultado.

Orkidia di vanilia ta produci flor hel-berde manera was cu ta sali na troshi. Cada flor ta habri solamente un dia pa aña, anto pa un par di ora so tambe. Ta algo fasinante pa mira e indjannan Totonak haci e trabou delicado di polinisa e flornan. Nan ta polinisa djis un par di flor di cada troshi pa no caba cu tur e energia di e mata, loke por debilit’e y hacie vulnerable pa enfermedad. For di esakinan ta sali e baliñanan, of bonchinan largo berde cu ta contene simiñanan masha chikito. Un seis pa nuebe luna despues nan ta cosecha nan na man prome cu nan hecha completamente.

Con pa Procesa Bonchi di Vanilia

Ata un cos interesante aki. Bonchi di vanilia fresco no tin smak ni aroma. Mester pas’e den un proceso extenso pa saca e vanillin, cu su aroma y sabor unico. E proceso aki combina cu e echo cu mester polinisa e flornan na man ta haci vanilia un di e ingredientenan mas costoso. Na Mexico, siguiendo e proceso tradicional, nan ta plama e bonchinan riba un laken colo scur den solo pa cuminsa seca nan. Awendia ta mas comun pa cuminsa seca e bonchinan den forno. Caba ta pone e bonchinan den cahanan special lora den laken y esteras, of mat, pa nan soda. Despues ta bolbe seca nan den solo y soda nan den paña varios biaha pa un par di dia te ora e bonchinan haya un colo di chuculati maron scur. Siguientemente, ta pone e bonchinan den e cahanan pa nan soda, of riba un cama cubri cu papel di was pa nan seca lentamente na e temperatura di ambiente pa rond di 45 dia. Despues ta acondiciona e bonchinan pa rond di tres luna den cahitanan sera pa desaroya nan aroma completo. Pues, produci vanilia ta exigi basta trabou.

Vanilia Natural of Artificial?

Tambe hende a yega di produci vanillin sintetico for di sas di palo. Ora bo lesa e etiket di productonan supuestamente traha di vanilia lo bo keda sorprendi. Na Merca por ehempel, ora e etiket di eiscrim ta bisa “vanilla”, e ta traha for di extracto puro y/of bonchi di vanilia. Ora e etiket tin “cu sabor di vanilia” e por contene te 42 porshento di sabor artificial, y etiket cu “sabor artificial” ta contene solamente imitacion di sabor di vanilia. Pero un gastronomo lo bisa bo cu no tin substituto pa e sabor di berdadero vanilia.

Mexico no ta un productor importante di vanilia mas. Factornan manera destruccion di e selvanan di yobida cant’i costa y e inundacionnan mas resien a afecta su produccion. Toch, ainda e ta posee un tesoro balioso: e base genetico di mata di vanilia.b Pa tradicion, nan ta considera e aroma y smak di vanilia mexicano superior. Turistanan ta demostra esei pasobra hopi bes nan ta bai na e tiendanan na frontera y establecimentonan liber di impuesto na aeropuertonan di Mexico pa cumpra extracto di vanilia natural na prijsnan comparativamente barata. E siguiente biaha cu bo purba un eiscrim traha di vanilia natural, pensa riba su historia largo y e trabou envolvi pa producie, anto saborie!

[Nota]

a Bonchi di vanilia ta crece na America Central tambe.

b Nan ta bisa cu e plantacionnan di vanilia na Réunion, Madagascar, Mauricio y Seychelles ta bini di un solo stek cu a ser introduci na Réunion for di e Jardin des Plantes na Paris.

[Plachinan na pagina 25]

Un indjan Totonak ta polinisa flor (banda robes) y un otro ta selecta bonchi di vanilia despues di procesa nan (banda drechi). Orkidia di vanilia (abou)

[Reconocemento]

Copyright Fulvio Eccardi/vsual.com

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti