Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g04 8/11 pag. 4-6
  • Kico Ta Causa Obesidad?

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Kico Ta Causa Obesidad?
  • Spierta! 2004
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Ta di Famia? Ta Medioambiente? Of Ambos?
  • E Peligernan di Obesidad
  • Obesidad Realmente Ta un Problema?
    Spierta! 2004
  • Sobrepeso Ta Birando un Epidemia Mundial?
    Spierta! 2003
  • Kico Ta e Solucion pa Obesidad?
    Spierta! 2004
  • Contenido
    Spierta! 2004
Wak mas
Spierta! 2004
g04 8/11 pag. 4-6

Kico Ta Causa Obesidad?

“Nos ta meimei di un epidemia cu lo por tin efectonan profundo riba salu di nos muchanan. Si sosiedad no actua awor pa implementa medidanan preventivo, e aumento di obesidad lo no stop.”—William J. Klish, profesor di pediatria.

ALGUN hende cu no tin problema cu peso tin e tendencia di husga hende cu sobrepeso of esnan obeso y considera nan como personanan cu no tin forsa di boluntad ni suficiente motivacion. Pero ta dje simpel ei e problema ta? Hende obeso automaticamente ta hende floho cu no ta haci ningun tipo di ehercicio? Of den hopi caso tin otro causanan di largo alcanse cu ta mas dificil pa controla?

Ta di Famia? Ta Medioambiente? Of Ambos?

E buki Food Fight ta bisa: “Pa hopi tempo tin un debate cu ta pone genetica versus medioambiente como e causa di obesidad.” Kico nan kiermen cu genetica den e contexto aki? Tin expertonan cu ta apoya e teoria di cu e curpa humano tin e habilidad y tendencia di almacena exceso di caloria pa posibel uzo den futuro. E buki ta sigui bisa: “Pa varios decada hende a bin ta studia e genetica di obesidad. . . . Awor hende a haci hopi investigacion riba e genenan humano y obesidad. Nan ta uzando tecnicanan sofistica pa identifica genenan cu ta pone hende inclina pa subi di peso y pa haya malesanan manera diabetes. Den lenguahe cientifico, 25 porshento pa 40 porshento di e variacion di peso di e poblacion en general por ser atribui na nan genenan.” Tambe e buki ta bisa: “Tumando na cuenta cu por lo general obesidad ta ser atribui na fayo personal, e cifranan aki ta enfatisa e importancia di biologia, pero asina mes, por atribui 60 porshento of mas di e causa na medioambiente.” Esaki ta nifica cu toch un factor principal di obesidad ta e persona su estilo di bida. E persona ta ingeri mas caloria cu e ta gasta pa dia? Of e ta come e tipo di cuminda robes riba un base regular? E ta aparta tempo tur dia pa haci ehercicio modera?

Clinica Mayo ta splica e causa di obesidad na un manera simpel: “Kisas hende su genenan ta un factor cu ta hiba na sobrepeso of obesidad, pero al final ta loke bo ta come y bo actividadnan fisico ta determina bo peso. Riba largo plaso, come demasiado caloria, hiba un estilo di bida di sinta hopi, of un combinacion di ambos ta hiba na obesidad.” (Letter schuin ta di nos.) E mesun fuente ta sigui bisa: “Factornan hereditario no ta nifica cu bo ta destina pa ta gordo. . . . Sin importa kico bo genenan ta bisa, al final ta loke abo ta scohe riba tereno di nutricion y actividad lo determina bo peso.”

E organisacionnan comercial cu tin e meta di yuda hende baha di peso, ta genera miyones di dollar segun cu hende desespera ta busca manera pa haya nan figura di antes bek. Sinembargo, kico expertonan ta bisa tocante e programanan aki? E buki Food Fight ta bisa: “Obesidad ta masha dificil pa trata, y mayoria hende cu baha di peso ta bolbe subie bek. Segun e calculonan di mas optimista, 25 porshento [un di cada cuater persona] ta baha di peso y keda asina, hopi biaha despues di a purba varios bes.”

E Peligernan di Obesidad

Obesidad por hiba na problemanan serio di salu. Dr. Scott Loren-Selco, un neurologo na e Centro Medico di Universidad di Sur California, a spierta asta hobennan cu ta obeso pa tene cuidou cu e peligernan di diabetes Tipo 2. (Wak Spierta! di 8 di mei 2003.) El a bisa: “Awor nos ta mira esei tur ora, y kere mi, ta un cos spantoso. Mi ta bisa [pashentnan obeso] cu lo mi por hiba nan ariba na e afdeling di diabetes y mustra nan e futuro cu nan por tin: e hendenan ciego, esnan cu mester a kita brasa of pia, e cantidad sin fin di hende cu ta completamente malo debi na [diabetes] tipo 2, y kendenan tur ta obeso.” Kico ta un factor cu ta hunga un papel importante den esei? Segun Loren-Selco, hobennan “tin suficiente cen pa cumpra hamburger y batata tamaño super grandi, y pues nan ta cumpra nan. No tin ni un hende cu ta bisa nan cu esei ta malo; y sigur no e empresanan di fast food, y francamente, mayoria docter tampoco, ya cu ainda nan no ta entrena riba tereno di nutricion.”

Dr. Edward Taub, un famoso escritor riba tereno di nutricion a declara: “Ultimo tempo ta na moda, y asta politicamente corecto, pa kere cu ora bo tin sobrepeso esei ta un parti normal y aceptabel di bida moderno. Esaki realmente ta un hazaña asombroso di e relacionistanan publico di e negoshinan cu ta prospera door di produci cuminda cu ta gorda nos.”

Expertonan ta bisa cu hende cu tin curpa “forma di peer”, esta, cu ta mas gordo na nan heup, lo por ta mas salu cu esnan cu tin “forma di apel”, esta, cu ta mas gordo na nan bariga (specialmente si nan sintura ta surpasa 90 pa 100 centimeter). Dicon? Pasobra “vet den bo bariga ta aumenta bo riesgo di haya presion halto, malesa di ader di curason, diabetes, atake celebral y cierto tipo di cancer”, segun e buki Mayo Clinic on Healthy Weight (Peso Salu Segun Clinica Mayo). “Si bo tin forma di peer—heup, bil di pia y atras hancho—bo salu ta core menos riesgo.”

Pues, ki solucion tin pa e miyones di adultonan y muchanan rond mundo cu tin exceso di peso y cu ta core e riesgo di haya complicacionnan serio di salu? Tin un solucion efectivo?

[Cuadro/Tabel na pagina 5]

Kico ta BMI? Kico e ta bisa bo?

BMI (body mass index) ta e proporcion entre estatura y peso cu por yuda determina si un persona tin sobrepeso of ya caba ta obeso. Segun Clinica Mayo, expertonan ta considera un BMI di 18,5 pa 24,9 como esun mas salu. Bo tin sobrepeso si bo BMI ta entre 25 y 29,9. Tur BMI cu ta riba 30 nan ta considera obeso. Con bo ta para segun e tabel aki? Acaso bo tin cu consulta bo docter pa haya algun sugerencia of pa confirma bo condicion?

Pa calcula bo BMI, tuma bo peso na kilo, dividie door di bo estatura na meter, y dividi e resultado atrobe door di bo estatura na meter. Por ehempel, si bo ta pisa 90 kilo y bo estatura ta 1,8 meter, bo BMI ta 28 (90÷1,8÷1,8=28).

[Tabel]

Salu Sobrepeso Obeso

BMI 18,5-24,9 25-29,9 30 of mas

Estatura Peso na kilo

1,47m 53 of menos 54-64 65 of mas

1,50m 56 of menos 57-67 68 of mas

1,52m 57 of menos 58-69 70 of mas

1,55m 59 of menos 60-71 72 of mas

1,57m 61 of menos 62-73 74 of mas

1,60m 63 of menos 64-76 77 of mas

1,63m 66 of menos 67-79 80 of mas

1,65m 67 of menos 68-81 82 of mas

1,68m 70 of menos 71-84 85 of mas

1,70m 72 of menos 73-86 87 of mas

1,73m 74 of menos 75-89 90 of mas

1,75m 76 of menos 77-91 92 of mas

1,78m 79 of menos 80-94 95 of mas

1,80m 80 of menos 81-97 98 of mas

1,83m 83 of menos 84-100 101 of mas

1,85m 85 of menos 86-102 103 of mas

1,88m 89 of menos 90-106 107 of mas

1,90m 90 of menos 91-108 109 of mas

[Reconocemento]

Adapta for di Mayo Clinic on Healthy Weight

[Cuadro na pagina 5]

Kico ta un caloria?

Con ta defini un caloria? E ta un midi standard di energia di cayente (warmte-energie). Pues, ora bo soda, bo ta kima caloria, of energia di cayente. Den nutricion, “un caloria ta e cantidad di cayente cu ta necesario pa subi e temperatura di un kilo di awa cu precis un grado Celsius.” (Balance Your Body, Balance Your Life) E necesidadnan diario di caloria, of energia, di cada persona ta distinto, y ta depende di factornan manera su estatura, peso, edad y nivel di actividad.

[Cuadro/Plachi na pagina 6]

Bo ta move mucho tiki si

◼ Bo ta pasa mayor parti di bo dia sinta, sea dilanti television of na un bureau of den auto

◼ Masha poco biaha bo ta cana mas leu cu 100 meter

◼ Bo tin un trabou cu ta tene bo inactivo

◼ Bo no ta tuma entre 20 pa 30 minuut pa haci ehercicio por lo menos un biaha pa siman

[Reconocemento]

Basa riba Mayo Clinic on Healthy Weight

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti