Mamanan Ta Enfrenta e Retonan cu Exito
UN DI e retonan principal cu hopi mama ta confronta awe ta cu nan mester traha pa yuda percura financieramente pa nan famia. Ademas, pa un motibo of otro, tin di nan tambe tin cu cria nan yiunan nan so.
Margarita ta un mama soltero na Mexico cu ta lantando dos yiu su so. “Tawata dificil pa educa nan den sentido moral y spiritual”, el a remarca. “Un biaha mi yiu homber adolecente a bai fiesta y bin cas mitar burachi. Mi a spiert’e cu si esei bolbe sosode, lo mi no lag’e drenta den cas. Pues, e siguiente biaha cu esei a sosode mi a ser’e pafo, aunke cu hopi dolor na mi curason. Afortunadamente, e no a bebe burachi mas.”
Poco despues, Margarita a cuminsa studia Bijbel, y esei a yud’e inculca norma y balor moral den su yiunan. Awor ambos yiu ta predicado di tempo completo como Testigo di Yehova.
Ora e Esposo Ta den Exterior
Hopi esposo den paisnan menos desaroya ta muda pa paisnan mas prospero en busca di trabou, lagando nan casa atras pa cria e muchanan. Laxmi, un mama na Nepal, a bisa: “Mi casa tin shete aña den exterior. E muchanan ta obedece nan tata mas lihe cu ami. Si e tawata akinan riba un base regular pa hiba delantera, lo tawata mas facil.”
Apesar di e dificultadnan, Laxmi ta trata cu e reto cu exito. Como cu e no tin hopi scol, el a haci areglo pa otro hende yuda su yiunan mas grandi cu nan huiswerk. Sinembargo, e ta presta atencion special na nan educacion spiritual door di tene un estudio di Bijbel semanal cu nan. Tambe e ta considera un texto di Bijbel tur dia cu nan y regularmente e ta bai reunionnan cristian cu nan.
Mamanan cu Educacion Limita
Un otro reto den algun pais ta e porsentahe relativamente halto di analfabetismo serca hende mohe. Dunando un ehempel di e desbentaha di ta un mama sin educacion, Aurelia, na Mexico, un mama di seis yiu a splica: “Mi mama semper tawata bisa cu hende mohe no ta supose di ta educa. Pesei nunca mi no a siña lesa ni mi no por a yuda mi yiunan cu nan huiswerk. Esei tawata doloroso. Pero como cu mi no tawata kier pa nan sufri manera ami a sufri, mi a traha duro pa nan si haya un educacion.”
Asta cu un educacion limita, un mama por tin un gran influencia. E dicho aki ta cierto: “Educa hende mohe y bo ta educa e maestranan di hende homber.” Na Nepal, Bishnu, mama di tres yiu homber, tawata antes un analfabeto. Pero su deseo pa siña berdadnan biblico y siña esei na su yiunan, a motiv’e pa haci berdadero esfuerso pa siña lesa y skirbi. El a percura pa su yiunan haci nan huiswerk, y regularmente e tawata bai scol pa papia cu nan docentenan tocante nan huiswerk.
Pa loke ta nan educacion spiritual y moral, Bishnu su yiu homber Silash a splica: “E cos cu mas mi tawata gusta di mi mama su esfuerso pa educa nos tawata cu si nos a comete un eror, e tawata duna nos ehempelnan biblico pa corigi nos. E metodo aki di duna educacion tawata efectivo y a yuda mi acepta e conseho.” Bishnu tawatin exito den educa su yiu hombernan, y nan tur tres ta yoncumannan temeroso di Dios.
Antonia, kende ta biba na Mexico, ta un mama cu ta criando dos yiu. El a bisa: “Mi a caba scol basico so. Nos tawata biba den un pueblito isola, y e scol secundario di mas serca tawata hopi leu. Pero mi tawata kier pa mi yiunan haya mas educacion cu loke ami a haya, pesei mi a dedica hopi tempo na nan. Mi a siña nan e alfabet y tambe con pa conta. Mi yiu mohe por a spel su nomber y skirbi tur e letternan di alfabet prome cu el a cuminsa bai scol. Pa ora mi yiu homber a bai kleuterschool ya e por a lesa bon caba.”
Riba e pregunta kico el a haci pa duna nan un educacion spiritual y moral, Antonia a splica: “Mi a siña nan relatonan di Bijbel. Prome cu mi yiu mohe por a papia, e por a conta relatonan di Bijbel door di uza gesto. Mi yiu homber a duna su prome parti di lesamento publico di Bijbel na nos reunionnan cristian na edad di cuater aña.” Hopi mama cu educacion limita ta trata cu exito cu e reto di ser educado.
Resistiendo Custumbernan Perhudicial
Un custumber di e pueblo Tzotzil di Mexico ta cu nan ta bende nan yiu mohenan den matrimonio na edad di 12 of 13 aña. Hopi bes nan ta bende e mucha cu hombernan hopi mas bieu cu kier un di dos of di tres casa. Si e homber no ta satisfecho cu e mucha, e por debolb’e y haya su placa bek. Petrona a confronta e custumber aki na mucha. Su mama a ser bendi pa bira esposa di un homber, el a haya un yiu y a diborcia, tur esaki pa ora e mama tawatin 13 aña! E prome yiu ei a muri, y nan a bende e mama di Petrona dos biaha mas despues di esei. Na tur, e mama a duna lus na ocho yiu.
Petrona no kier tawatin un bida asina y el a splica con el a logra evita esei: “Ora mi a caba scol basico, mi a bisa Mama cu mi no kier a casa pero cu mi kier a sigui bai scol. Mama a bisa mi cu e no por a haci nada al respecto y cu lo mi tin cu papia cu mi tata.”
Tata a bisa mi: “Mi ta bai casa bo. Bo por papia Spaño. Bo por lesa. Kico mas bo kie? Si ta scol bo kier bai, bo mes lo tin cu paga p’e.”
Petrona a splica: “Pues, esei ta loke mi a haci. Mi tawata borda tela pa haya placa pa cubri mi gastonan.” Asina el a evita cu nan a bend’e. Despues cu Petrona a bira grandi, su mama a cuminsa studia Bijbel, y esei a duna e mama e curashi pa inculca normanan basa riba Bijbel den e ruman mohenan chikito di Petrona. E mama por a siña nan di su propio experencia kico ta e resultadonan tristo di e custumber di bende mucha mohe jong den matrimonio.
Un otro custumber entre hopi pueblo ta cu tatanan so mag disiplina e yiu hombernan den famia. Petrona a splica: “Hende mohe Tzotzil ta ser siña cu nan ta inferior na hende homber. E hombernan ta masha dominante. Mucha homber chikito ta imita nan tata, y nan ta bisa nan mama: ‘Bo no tin nada di bisa mi. Si mi tata no bisa mi hacie, mi no ta hacie.’ Pues, mamanan no por educa nan yiu hombernan. Pero awor cu mi mama a studia Bijbel, e tawatin exito den instrui mi ruman hombernan. Nan a siña Efesionan 6:1 y 2 for di cabes: ‘Yiunan, obedece boso mayornan. . . . Honra bo tata y bo mama.’”
Mary, un mama na Nigeria, tambe a comenta: “Caminda ami a lanta, e cultura di e pueblo no ta permiti un mama siña ni disiplina su yiu hombernan. Pero siguiendo e ehempel biblico di Loida y Eunice—e wela y mama di Timoteo—mi tawata dicidido pa no permiti custumbernan local stroba mi di siña mi yiunan.”—2 Timoteo 1:5.
Un otro custumber mas cu ta hopi practica den algun pais ta loke tin hende ta yama “sircuncision femenino”, pero cu awor por lo general nan ta yama mutilacion genital femenino (MGF). Ta un operacion cu ta kita parti of mayoria di e organo genital externo di un mucha mohe. Waris Dirie, un modelo bon conoci y embahadora special di e Fondo di Poblacion di Nacionnan Uni, ta e persona cu a duna publicidad na e custumber aki. Na harmonia cu custumber local di Somalia, Waris su mama a somet’e na mucha na MGF. Segun un informe, entre ocho pa dies miyon hende mohe y mucha mohe na Medio Oriente y Africa ta core e riesgo di experencia MGF. Asta na Merca, segun calculo, tin 10.000 mucha mohe ta na peliger.
Ki creencia ta e base pa e practica aki? Tin hende ta pensa cu e organonan genital femenino ta pecaminoso y cu nan ta haci un mucha mohe impuro y pues ta bira imposibel pa cas’e. Ademas, nan ta kere cu door di corta of kita e organonan genital, esei ta un garantia di e mucha su birginidad y fieldad. Si e mama no cumpli cu e custumber aki, esei por pone su casa y e comunidad local rabia pisa cu ne.
Sinembargo, hopi mama a bin realisa cu no tin ningun motibo legitimo—religioso, medico ni higienico—pa apoya e practica doloroso aki. E documentario Nigeriano Repudiating Repugnant Customs (Repudia Custumbernan Repugnante) ta revela cu hopi mama cu curashi a nenga di somete nan yiu mohenan na e practica aki.
Si, mamanan rond mundo cu exito ta proteha y educa nan yiunan apesar di hopi reto. Nan esfuersonan ta ser realmente aprecia?
[Cuadro/Plachi na pagina 5]
“Estudio tras di estudio a demostra cu no tin ningun strategia di desaroyo efectivo den cua hende mohe no ta hunga un papel central. Ora hende mohe ta plenamente envolvi, e beneficionan ta bira bisto inmediatamente: famianan ta mas salu y miho alimenta; nan entrada, cen gespar y reinversion ta aumenta. Y loke ta conta pa famianan ta conta tambe pa comunidadnan y, a largo plaso, pa paisnan completo.”—Secretario General di Nacionnan Uni Kofi Annan, 8 di maart 2003.
[Reconocemento]
UN/DPI photo by Milton Grant
[Cuadro/Plachinan na pagina 8]
El A Haci Sacrificio pa Nos
Juliano, un yoncuman di Brazil, a bisa: “Ora mi tawatin cinco aña, mi mama tawatin un carera prometedor. Pero ora mi ruman mohe a nace, el a dicidi di bandona su trabou pa e por a cuida nos. Conseheronan na trabou a purba combenc’e pa no kita. Nan a bis’e cu despues cu su yiunan casa y bai for di cas, tur loke el a haci pa nan lo a bai perdi, y cu eigenlijk, e tawata inverti den algo cu lo no a dun’e ningun ganashi. Pero mi por bisa cu nan tawata ekiboca. Nunca lo mi lubida su demostracion di amor.”
[Plachinan]
Juliano su mama para hunto cu su yiunan; na man robes: Juliano na edad di cinco aña
[Plachinan na pagina 6]
Bishnu a siña lesa y skirbi y despues a yuda su yiu hombernan haya un bon educacion
[Plachinan na pagina 7]
Antonia su yiu homber chikito ta duna partinan di lesamento di Bijbel na reunionnan cristian
[Plachinan na pagina 7]
Petrona ta un boluntario na e sucursal di Mexico di Testigonan di Yehova. Su mama, kende cu tempo a bira Testigo, ta siñando Petrona su rumannan chikito
[Plachi na pagina 8]
Waris Dirie ta un conocido bosero contra mutilacion genital femenino
[Reconocemento]
Photo by Sean Gallup/ Getty Images