YUDANSA PA FAMIA | CRIAMENTO DI YIU
Mucha y Telefon Celular—Parti 2: Siña Bo Yiunan Con pa Uza Celular na un Manera Sabi
Un celular ta manera un mashin di zaag—e por ta hopi util of e por ta peligroso. Tur cos ta depende di con bo ta uz’e. Con bo por yuda bo yiunan tuma bon decision ora nan ta uza e aparato poderoso aki? Por ehempel, cuanto tempo bo mester laga nan pasa riba nan celular?a
Loke ta bon pa bo sa
Un celular por pone esun cu ta uz’e den peliger. Manera nos a mira den e articulo “Mucha y Telefon Celular—Parti 1: Mi Mester Duna Mi Yiu un Celular?”, un celular ta haci posibel pa bo yiu mira tur loke tin riba Internet—tanto cos bon como cos malo.
“Ta facil pa lubida cu un celular por pone nos yiunan den contacto cu tur sorto di hende y idea peligroso.”—Brenda.
Mucha mester di guia. Hobennan ta uzando tecnologia henter nan bida. Di otro banda, ta awor hopi adulto a cuminsa uza tecnologia. Sinembargo, esey no kiermen cu mayornan no sa nada di tecnologia tampoco y cu nan yiunan sa mihor cu nan ki ora y con pa uza nan celular.
Kisas ta berdad cu bo yiunan por uza nan celular mihor cu bo, pero esey no kiermen cu nan sa con pa uz’e na un manera sabi. Hasta mucha cu sa hopi di tecnologia mester pa nan mayornan siña nan con pa uza celular na un manera responsabel.
“Si bo duna bo yiu un celular, sin siñ’e con pa uz’e, ta mescos cu si bo dun’e un yabi di auto, pon’e sinta tras di stuur, start e auto, y bis’e ‘bay pocopoco’, sin siñ’e prome con pa core.”—Seth.
Loke bo por haci
Siña kico bo yiu su celular por haci. Siña con pa traha cu e programanan y settings riba bo yiu su celular cu por yud’e uza su celular na un manera responsabel. Por ehempel:
Ki setting of programa tin riba bo yiu su celular cu ta permiti bo pone un limite na e cantidad di tempo cu bo yiu por pasa riba su celular y tambe controla e tipo di website cu e ta bishita?
Bo tabata sa cu e programanan cu tin riba bo yiu su celular pa blokia cos inapropia no semper ta funciona?
Mas mihor bo conoce bo yiu su celular, mihor prepara lo bo ta pa yuda bo yiu uz’e na un manera responsabel.
Principio di Bijbel: “Conocemento ta [pone un homber] bira mas poderoso.”—Proverbionan 24:5.
Pone limite. Determina di antemano kico lo bo permiti y kico lo bo no permiti. Por ehempel:
Lo bo permiti bo yiu uza su celular na mesa ora di come of pa uza nan celular ora boso ta bishitando famia of amigo?
Lo bo laga bo yiu drumi cu su celular den camber anochi?
Cua app lo bo permiti bo yiu uza?
Cuanto tempo lo bo lag’e pasa riba su celular?
Lo bo pone un limite na e cantidad di tempo cu e mag di ta riba su celular tur dia?
Bo mester laga bo yiu sa kico bo reglanan ta, y bo mester ta dispuesto pa corigi of disciplina bo yiu ora e kibra e reglanan ey.
Principio di Bijbel: “No keda sin disciplina un mucha.”—Proverbionan 23:13, nota.
Controla bo yiu su celular. Bo mester sa e password di bo yiu su celular, y bo mester controla su celular de bes en cuando. Esaki ta encera cu bo mester controla e mensahenan cu e ta manda y ricibi; bo mester controla con e ta uza tur app riba su celular, y bo mester controla su potretnan y e websitenan cu e ta bishita.
“Nos a bisa nos yiu muher cu de bes en cuando nos lo controla su celular sin bis’e di antemano ki dia nos lo haci esey. Nos a bis’e cu si nos ripara cu e ta uza su celular na un manera cu no ta responsabel, nos lo pone mas limite na e cantidad di tempo cu e mag di pasa riba su celular.”—Lorraine.
Mayornan tin derecho di sa con nan yiunan ta uza nan celular.
Principio di Bijbel: “Na un mucha su conducta, hende por ripara si ta trata di un mucha honesto y bon.”—Proverbionan 20:11.
Siña bo yiu norma moral. Inculca den bo yiu e deseo pa haci loke ta bon. Dicon esey ta importante? Pasobra si un mucha kier echt sconde algo for di su mayornan, lo e haya un manera pa haci esey maske cuanto esfuerso su mayornan ta haci pa controla su celular.b
Pesey, yuda bo yiu cultiva bon cualidad. Siñ’e pa ta honesto, pa e tin dominio propio y pa e para responsabel pa loke e haci. Un mucha cu tene su mes na norma moral ta mas inclina pa uza su celular na e manera corecto.
Principio di Bijbel: Hende madura a “uza nan capacidad di compronde y asina a entrena esaki pa distingui loke ta bon for di loke ta malo.”—Hebreonan 5:14.
a Den e articulo aki, ora nos ta papia di “celular” nos ta referi na celular cu tin acceso na Internet. Eigenlijk un celular asina ta manera un computer chikito.
b Por ehempel, algun hoben ta uza un “ghost app”—un app cu ta parce inocente, manera un calculator—pa sconde cos cu nan no kier pa nan mayornan mira.