Hobennan Sa Puntra . . .
Mi Mester Busca un Cellular?
“Mi ta sinti mi masha insigur y irita si mi no tin un telefon cellular hunto cu mi.”—Akiko.a
TELEFON cellular ta birando mas y mas popular den hopi pais. Nan ta practico pasobra bo amigonan y bo mayornan por drenta den contacto cu bo na tur momento y na unda cu bo ta, y abo tambe por haci mescos. Hopi model di telefon ta permiti bo manda mensahe cortico, loke ta “e manera mas resien pa hobennan satisface nan deseo pa comunica”, segun e corant The Times di Londen. Tin cellular cu asta por conecta bo cu Internet y duna bo acceso na Web site y E-mail.
Kisas bo tin un cellular caba, of bo ta pensando pa busca uno. Den ambos caso, lo ta bon pa bo pensa riba e dicho: “Tur medaya tin dos banda.” Ta posibel cu un telefon cellular tin algun beneficio. Sinembargo, lo bo kier pensa tambe riba e otro banda di e medaya. Si bo ta conciente di su posibel desbentahanan, lo bo por uz’e toch na un manera sabi si bo dicidi di cumpra uno.
“Calcula e Gastonan”
Hesus a declara un bon principio. El a bisa cu hende mester “calcula e gastonan” prome cu nan cuminsa cu un proyecto importante. (Lucas 14:28) Nos por aplica e principio ei na telefon cellular? Sigur cu si. Ta cierto cu awendia bo por haya e telefon mes pa masha tiki cen of asta pornada. Sinembargo, manera Henna di 17 aña a descubri, “diripiente e resibo di telefon por bira masha halto.” Tambe bo por haya bo bou di un presion constante pa acepta servicionan adicional y cumpra modelnan mas caro. Pesei e hoben Hiroshi ta bisa: “Mi tin un trabou part-time y mi ta spar pa tur aña mi por cumpra un model mas nobo.” Hopi otro hoben ta haci mescos.b
Asta si bo mayornan bai di acuerdo pa paga e resibo pa bo, toch ta importante pa bo ta conciente di e gastonan. Un sirbido cristian biahero na Hapon a remarca: “Tin mama ta tuma extra trabou part-time djis pa nan por paga e cuenta di telefon cellular di nan yiunan; y kisas e muchanan no tin ni echt mester di un cellular.” Sigur lo bo no kier pone un carga asina pisa riba bo mayornan!
“Algo pa Mata Tempo”
Hopi hende cu ta cuminsa uza telefon na un limite modera, despues ta ripara cu e ta tuma mas di nan tempo cu nan a spera y no ta laga tempo pa cosnan mas importante. Mika tawatin custumber di pasa hopi tempo cu su famia ora nan ta come atardi. Pero e ta bisa: “Awor, despues cu nos caba di come nos cada un ta bai den nos camber cu nos mes [telefon cellular].”
Segun e corant The Guardian di Londen: “Un tercera parti di adulto hoben entre 16 pa 20 aña ta prefera di manda mensahe skirbi via telefon mas cu tur otro medio di comunicacion skirbi.” Manda mensahe skirbi kisas ta costa bo menos placa cu papia via telefon, pero bo ta gasta mas tempo na type e mensahe. Mieko ta admiti: “Si un hende manda un mensahe cu ta bisa ‘pasa bonochi’, ami ta contesta ‘pasa bonochi.’ Despues, pa un ora largo nos ta keda manda mensahe pa otro. Ta gewoon co’i kens nos ta manda bisa otro.”
Hopi hende cu ta uza telefon cellular lo por keda masha sorprendi si un dia nan para conta tur e tempo cu nan ta pasa na telefon den un luna. Teija, un mucha mohe di 19 aña, ta admiti: “Pa hopi hende, un telefon cellular ta algo pa mata tempo cu ne en bes di algo pa spar tempo.” Asta si bo tin un bon motibo pa bo tin un cellular, ta importante pa bo ta conciente di tempo ora bo ta uz’e.
Un hoben cristian cu yama Marja ta comenta: “Na asambleanan cristian hopi hoben ta sinta manda mensahe pa otro, mensahe cu no ta importante. Ta algo masha gewoon!” Algo similar a ser observa tambe bou di hobennan cu ta den sirbishi di veld. Bijbel ta conseha cristiannan pa haci bon uzo di tempo; cumpra tempo pa actividadnan spiritual. (Efesionan 5:16) Ta tristo ora cu e tempo precioso ei ta ser uza pa combersa na telefon!
Comunicacion Secreto
Marie ta menciona un otro desbentaha: “Como cu e yamadanan ta bai directamente na e persona, no na e cas, tin e peliger cu mayornan no sa cu ken nan yiunan ta papia ni ki ora nan ta na telefon.” Pesei tin hoben ta uza telefon cellular pa nan tin contacto na secreto cu personanan di e sexo opuesto. Tin hoben cu a baha nan vigilancia, y a pasa por halto di normanan cu normalmente nan lo a cumpli cu ne ora nan ta comunica cu otro hende. Con asina?
E posibilidad pa “manda mensahe via telefon ta nifica cu ningun hende por controla kico [hobennan] ta haciendo”, segun e corant The Daily Telegraph di Londen. E echo cu bo no ta mira ni tende e otro persona, por afecta bo. E hoben Timo ta bisa: “Tin hende ta sinti cu un mensahe skirbi via telefon ta un manera mas neutral pa comunica. Den un mensahe, algun hende ta skirbi cosnan cu nan lo haya mucho fresco pa bisa cara cara.”
Ora Keiko, un hobensita cristian di 17 aña, a cuminsa uza telefon cellular, el a duna casi tur su amiga- y amigonan su number. Djis despues e cu un mucha homber den su congregacion a cuminsa ta manda mensahe pa otro tur dia. Keiko ta bisa: “Na cuminsamento nos tawata djis papia tocante cosnan di tur dia, pero despues nos a cuminsa conta otro nos problemanan. Nos a crea nos propio pida mundo chikito via nos telefon cellular.”
Felismente, Keiko a ricibi yudansa serca su mayornan y serca e ancianonan cristian prome cu e asunto a bira demasiado serio. Awor e ta admiti: “Aunke prome cu mi mayornan a duna mi un telefon cellular, nan a spierta mi masha tocante manda mensahe pa mucha homber, toch mi a hacie tur dia. Esei no tawata e miho manera pa uza e telefon.”c
Bijbel ta spierta nos pa “mantene un bon consenshi.” (1 Pedro 3:16) Haci esei kiermen cu ora bo ta uza un telefon cellular, bo tin cu haci sigur cu, manera Koichi ta bisa, “bo no tin motibo pa tin berguensa”, asta si un hende mester lesa bo mensahenan of tende loke bo ta papia. Semper corda cu pa nos Tata celestial nada no ta secreto. Bijbel ta splica: “No tin ningun criatura scondi pa [Dios] su bista, ma tur cos ta habri y bisto dilanti di wowo di esun cu nos tin di aber cu ne.” (Hebreonan 4:13) Pesei pakico purba tin un relacion secreto?
Pone Limite
Si bo tin pensa di busca un telefon cellular, pakico no evalua bo situacion bon pa wak si realmente bo tin mester di dje? Combersa cu bo mayornan. Tin ta pensa mescos cu e hoben Jenna, kende a bisa: “Pa hopi hoben, un telefon cellular ta un responsabilidad mucho grandi.”
Asta si bo dicidi cu bo ta bai cumpra uno, ta importante pa bo uz’e na un manera disiplina. Con? Door di pone limite rasonabel. Por ehempel, limita e cantidad di opcion cu bo ta uza of e cantidad di tempo y placa cu bo ta gasta na telefon. Como cu mayoria compania di telefon ta duna bo un spesificacion di cuanto yamada bo a haci, lo bo por analisa esei de bes en cuando hunto cu bo mayornan. Tin hoben ta haya cu ta miho nan uza un telefon cellular cu ta uza carchi prepago ya asina nan ta haci menos uzo di telefon.
Pensa tambe bon ta ki ora y con lo bo responde riba e yamadanan y mensahenan cu bo ta ricibi. Bo mes fiha un par di punto rasonabel pa guia bo. Shinji ta splica: “Mi ta check mi mensahenan solamente un biaha pa dia, y por lo general mi ta contesta e mensahenan solamente si nan ta importante. Esei a pone cu mi amigonan a stop di manda co’i kens pa mi. Si di berdad tin un problema urgente, nan lo yama mi toch.” Mas importante ainda, scohe bon cu ken bo ta comunica. Wak bon ta ken bo ta duna bo number di telefon. Aplica e mesun normanan cu semper bo ta uza relaciona cu bon asociacion.—1 Corintionan 15:33.
Bijbel ta bisa: “Tin un tempo stipula pa tur cos. . . . Un tempo pa keda keto y un tempo pa papia.” (Eclesiastes 3:1, 7) Pues ta claro anto cu tin un tempo pa telefonnan cellular tambe “keda keto.” Nos reunionnan cristian y sirbishi di veld ta e “tempo stipula” pa adora Dios, no pa uza telefon. Hopi bes doño di restaurant y teater ta pidi nan clientenan pa no uza telefon cellular. Respetuosamente nos ta cumpli cu nan peticion. E Soberano di universo sigur no ta merece menos respet!
Hopi hende, si nan no ta spera un yamada importante, ta paga nan telefon, of ta pon’e na “silent” ora nan ta participando den un actividad importante. Tin ta pone nan telefon for di alcanse. After all, no ta asina cu mayoria mensahe por warda?
Si bo dicidi cu bo ta bai busca un cellular, sea determina pa abo controla bo uzo di e telefon y no laga e telefon controla bo. Claramente, bo tin cu keda alerta y no laga bo uzo di telefon stroba bo di haci cos cu ta mas importante. Bijbel ta anima nos: “Pesei, mira bon con boso ta cana, . . . [pa boso ta] manera hende sabi.” (Efesionan 5:15) Pesei si bo dicidi di tin un telefon cellular, sea determina pa mustra cu bo ta sabi y rasonabel den e manera cu bo ta uz’e.
[Nota]
a A cambia algun nomber.
b Pa sa mas tocante e asunto di coi job despues di scol, wak e articulo “Hobennan Sa Puntra—Kico Tin di Malo den Gana Placa?” den e Spierta! di 8 di october 1997 (na Spaño, 22 di september 1997).
c Papia of manda mensahe regularmente via telefon pa un miembro di e sexo opuesto por ser considera casi mescos cu traha un afspraak pa sali. Sea asina bon di wak e articulo “Hobennan Sa Puntra—Kico Tin di Malo den Traha Afspraak pa Sali na Edad Jong?” den e Spierta! di 8 di januari 2002 (na Spaño, 22 di december 2001).
[Plachinan na pagina 20]
Tin hoben ta mantene relacionnan secreto via telefon cellular