E Careda Yen di Obstaculo di Mamanan
Ser un mama ta un aventura complica pero emocionante. Mamanan ta disfruta di momentonan masha dushi mes cu nan lo no kier cambia pa nada di mundo. Sinembargo, tin bes algun mama por sinti cu nan ta casi cai den otro. Helen ta compara su bida como mama cu un careda yen di obstaculo. Y ta parce cu segun cu tempo ta pasa e obstaculonan ta bira mas tanto y mas grandi.
Mamanan ta sacrifica gran parti di nan tempo liber y di nan bida social pa haci sigur cu nan yiunan ta bon cuida. Esther (un mama di cinco yiu) ta bisa: “Mi mester ta disponibel tur ora. Mi mester a stop di baña di un manera relaha y cuminsa dal mi bañonan lihe lihe, anto tambe mi a stop di prepara cenanan romantico y cuminsa haci cuminda pura pura den microwave. Mi no por a biaha hopi ni mira hopi luga ni haci hopi cos. Pero mi pañanan ta laba y dobla si!”
Naturalmente, mayoria mama lo papia tambe di momentonan unico di alegria cu nan ta experencia segun cu nan ta cria nan yiunan. Esther ta bisa: “Loke ta duna bo forsa pa sigui ta e smile cu de bes en cuando nan ta duna bo, e palabranan dushi cu nan ta bisa manera: ‘Danki Mami’, y e brasanan tierno cu nan ta duna bo. Tur esaki ta yuda bo sigui padilanti.”a
Mama Ta Bai Traha
Un obstaculo grandi cu a complica bida di mamanan ta e echo cu mientras nan ta cumpli cu e responsabilidad tradicional di famia na cas, nan ta bai traha pa yuda e famia financieramente. Hopi di e mamanan aki ta traha for di cas, no pasobra nan ta desea di haci esei sino pa motibo cu e ta necesario. Nan sa cu si nan keda cas, nan famia, specialmente nan yiunan, lo keda sin haya hopi cos cu nan mester di dje. Aunke hopi bes nan salario ta menos compara cu esun di hende homber cu ta haci e mesun trabou, e ta di gran importancia.
Por ehempel, na São Paulo, Brasil, 42 porshento di e clase trahado ta hende mohe. Un corant einan a yama mamanan cu ta dedica tur nan tempo na criansa di nan yiunan “un especie den peliger.” Den e cunucunan di Africa, no ta nada straño pa mira un mama cu un bulto di palo pa candela riba su cabes mientras e ta carga su yiu riba lomba.
Empleo Exigente
Loke ta causa mas obstaculo ainda ta e echo cu mercado laboral sa exigi pa mamanan traha oranan largo. Anto esei no ta tur cos. Ora cu nan a tuma Maria (kende ta biba na Grecia) na trabou, su doño di trabou a pidie firma un documento den cua e ta priminti cu lo e no sali na estado pa tres aña. Anto si e sali na estado, lo e mester paga un suma. Maria a firma e papel. Pero despues di un aña y mei el a sali na estado. Su doño di trabou a mustra Maria e documento cu el a firma. Maria na su turno a bai corte cu e regla di e compania y awor e ta wardando riba e veredicto.
Den situacionnan menos extremo, doñonan di trabou por presiona mamanan pa bin traha bek asina nan caba di duna lus. Generalmente nan no ta permiti nan traha menos ora despues cu nan cuminsa traha atrobe. Pues trabou no ta adapta na e echo cu awor e mama tin responsabilidad extra, esta, pa cuida un baby. Nan no por pidi ‘buiten bezwaar’ pasobra nan tin mester di e placa. Tambe mamanan tin cu trata cu e problemanan cu crèche inferior ta trece cu ne y cu e echo cu gobierno no ta duna nan suficiente yudansa financiero.
Di otro banda, tin algun mama cu ta traha pasobra nan kier tin e satisfaccion di a logra algo cu ta bale la pena, y no pasobra nan tin mester di e placa. Sandra a dicidi di bai trabou bek despues di nacemento di su dos yiunan. E ta corda cu ora e tawata haya su mes su so na cas cu e baby, ‘tin bes e tawata keda wak den direccion di e bentana y puntra su mes ta kico e resto di mundo tawata haciendo.’ Y tambe tin mama ta purba hui di e stress di bida di famia door di bai traha. E corant Daily Telegraph di Gran Bretania a informa: “Tin mayor ta busca manera di traha mas ora den e ambiente relativamente trankil di trabou. Esaki ta crea un circulo vicioso, ya cu nan ta reduci e cantidad di ora cu nan ta pasa cu yiunan cu cada bes ta bira mas indeferente, agresivo y mala mucha.”
Purbando di Balansa Varios Cos A La Bes
No ta facil pa balansa trabou cu responsabilidadnan na cas. Un mama Hulandes a bisa loke hopi otro ta sinti: “Cansa, cansa y cansa. Asta ora mi lanta, mi ta cansa. Ora mi bin for di trabou, cansancio ta domina mi. Ya caba e muchanan ta bisa: ‘Semper Mami ta cansa.’ Y esei ta pone mi sinti mi culpabel. Mi no kier keda sin bai trabou, pero na e mesun momento mi kier ta un mama agradabel cu ta haci tur cos posibel. Pero mi no ta e ehempel perfecto cu mi kier ta.”
E ta un di e miles di mamanan cu ta traha y cu a acepta e pensamento cu pasa ‘tempo di calidad’ cu e muchanan en parti por compensa e echo cu e no ta tur ora hunto cu su yiunan. Pero toch e ta haya cu e pensamento aki no a duna e resultado desea. Hopi mama awendia ta bisa cu nan esfuerso pa trata cu e stress di trabou hunto cu e responsabilidadnan di cas ta pone cu nan ta keda morto cansa, carga y nan no ta wordo bon paga.
Ora hende mohe ta pasa mucho ora sin nan yiunan, e muchanan no ta haya loke nan tin mas mester di dje: e tempo y atencion di nan mama. Fernanda A. Lima, psicologo di mucha na Brasil, ta bisa cu ningun hende por cumpli cu e papel di mama manera e mama mes. E ta bisa: “E prome dos añanan di e mucha su bida ta esnan mas importante. E mucha ta mucho chikito pa comprende dicon su mama no t’ei.” Un otro persona por yena parcialmente e necesidad cu un mucha tin di su mama pero e no por remplas’e. Lima ta bisa: “E baby ta sinti cu e no ta hayando e cuido amoroso di su mama.”
Kathy, un mama cu tin un yiu mohe chikito y cu ta traha henter dia a bisa: ‘Mi tawata sinti mi masha culpabel mes, como si fuera mi tawata bandon’e [na crèche]. Esaki ta duro pasobra bo sa cu bo ta perdiendo e oportunidad di mira bo yiu crece y desaroya, y bo ta sinti bo masha straño ora bo pensa cu e ta mas pega na hende di crèche cu na abo.’ Un stewardess na Mexico a admiti: “Despues di un tempo, bo yiu no ta reconoce bo mas, e no ta respeta bo, simplemente pasobra no ta abo ta lantand’e. Nan sa cu bo ta nan mama, pero diripiente, nan ta prefera di ta cu e señora cu ta cuida nan.”
Di otro banda, mamanan cu ta keda cas pa cuida nan yiunan ta bisa cu door cu comunidad ta duna masha importancia na trabou paga, nan tin cu soporta menosprecio y humiliacion. Den algun cultura hende no ta considera e posicion di un ama di cas como uno honorabel mas. Pesei hende mohe ta sinti nan presiona pa tin nan mes carera, asta si nan no tin mester di un entrada extra.
Nan So Mester Lucha
Loke ta contribui cu un mama ta haya mas obstaculo ainda ta e echo aki: Despues di henter un dia di trabou, un mama ta yega cas cansa, no pa descansa, sino pa sigui cu e trabounan normal di cas. Hopi bes sea cu mamanan ta traha of no, hende ta considera nan como esnan cu ta principalmente responsabel pa atende cu e trabounan di cas y cu e yiunan.
Mientras cu cada bes mas mama ta traha pa oranan largo, toch no ta semper tatanan ta copera cu nan. The Sunday Times di Londen a skirbi: “Un investigacion nobo cu nan a haci ta indica cu Gran Bretania ta un nacion di tatanan ausente, pasobra hende homber ta pasa menos cu 15 minuut pa dia cu nan yiunan. . . . Hopi hende homber no ta gusta masha pa ta hunto cu nan famia. . . . Na comparacion, un mama Britanico cu ta traha lo pasa 90 minuut pa dia cu su yiunan.”
Tin esposo ta keha cu nan esposa tin dificultad pa delega trabou di cas pasobra e ta insisti cu tur cos mester wordo haci na e manera cu e ta haci nan. “Si bo no hacie asina, e no ta bon” e esposonan ta bisa. Claramente, pa un ama di cas cansa haya e coperacion di su esposo, e mester ta flexibel en cuanto e manera cu e tareanan ta ser haci. Di otro banda, e esposo no mester uza e argumento ei como un excuse pa keda sin yuda.
Mas Obstaculo
Tradicion cu ta firmemente hancra tambe por trece mas obstaculo ainda. Comunidad Hapones ta verwacht pa mamanan lanta nan yiunan di un manera similar cu otro mamanan cu tin yiunan di mesun edad. Si otro yiunan ta bai les di piano of les di pintamento, un mama ta sintie obliga pa laga su yiunan haci e mesun cos. Scolnan ta presiona mayornan pa laga nan yiunan haci e mesun actividadnan cu otro muchanan ta haci despues di scol. Si bo yiunan ta diferente esei por pone cu otro muchanan, maestronan y otro mayornan y famianan ta keda fastidia nan. E mesun cos ta sosode den otro pais.
Propaganda y un deseo di cumpra cos por pone yiunan exigi nan mayornan pa cumpra cos pa nan. Den paisnan desaroya, mamanan kisas ta sinti cu nan mester cumpra tur loke nan yiunan kier door cu nan ta mira otro mamanan haci esei. Si nan no por haci esei, nan ta sinti cu nan a fracasa.
E consideracion aki relaciona cu mamanan moderno no mester pone nos duda cu tin miyones di mama cu ta traha duro y haci sacrificio propio. Nan ta haci nan best pa cumpli cu un di e causanan di mas noble: lanta e generacionnan di futuro di e famia humano. Esaki ta un privilegio, pasobra Bijbel ta bisa: “Yiunan ta un regalo di SEÑOR, nan t’un berdadero bendicion.” (Salmo 127:3, Beibel na papiamentu koriente) Miriam (cu ta un mama di dos yiu) a representa e mamanan ei bon ora el a bisa: “Apesar di e desafionan, ser mama ta trece gosonan incomparabel. Ora nos cu ta mama mira nos yiunan reacciona na e entrenamento y disiplina cu nos ta duna nan, y bira miembronan responsabel di sociedad, esaki ta duna nos un satisfaccion.”
Kico por yuda mamanan disfruta mas di nan regalo? E siguiente articulo lo duna algun sugerencia practico.
[Nota]
a E articulonan aki ta enfoca riba mamanan casa. Den futuro, Spierta! lo trata cu e desafionan di mamanan soltero.
[Cuadro na pagina 6]
“Dia di Mama” ❖
Pobresa teribel, falta di educacion, esposonan iresponsabel, abuso frecuente y e epidemia di AIDS ta plaga mamanan na Sur Africa. Resientemente riba Dia di Mama, un corant di Sur Africa, The Citizen, a informa: “Hombernan lo abusa di miles di hende mohe y algun lo perde nan bida riba Dia di Mama.” E tipo di problemanan aki ta pone cu tur aña miles di mama Sur Africano ta bandona nan baby. Den un periodo resien di dos aña, e cantidad di babynan cu nan a bandona a subi cu 25 porshento. Loke ta shock bo mas ainda ta cu cada bes mas hende mohe ta comete suicidio. Resientemente, un hende mohe cu ta biba den un area pober a tene su tres yiunan den su brasa mientras un trein tawata biniendo riba nan. Nan tur a muri. Pa nan logra sobrevivi, tin mama ta bira prostituta y bende droga of ta anima nan yiu mohenan pa haci esei.
Un informe di Hong Kong ta mustra cu “algun mama hoben ta mata nan baby despues cu nan caba di duna lus of ta benta nan baby den bari di sushi, door cu nan no por cu e presionnan.” Un corant cu yama South China Morning Post a menciona cu na Hong Kong algun hende mohe hoben casa “awor ta bou di presion asina fuerte [cu] nan salu mental por bai atras te na e grado cu nan ta mata nan mes.”
[Cuadro na pagina 7]
Mamanan di Varios Pais
Asina poco tempo
❖ Un encuesta na Hong Kong a mustra cu 60 porshento di mamanan cu ta traha ta haya cu nan no ta dedica suficiente tempo na nan yiunan. Den siman, 20 porshento di mucha bou di tres aña no ta biba na cas di nan mayornan cu ta traha. Hopi bes nan ta biba cerca nan welonan.
❖ Hende mohe na Mexico ta pasa un 13 aña di nan bida ta cuida por lo menos un yiu cu tin menos cu cinco aña.
Mamanan y trabou
❖ Na Irlanda 60 porshento di hende mohe ta keda cas pa cuida nan yiunan. Na Grecia, Italia y Spaña, mas o menos 40 porshento di hende mohe ta haci e mesun cos.
Yudando cu trabou di cas
❖ Na Hapon 80 porshento di ama di cas a bisa cu nan ta desea pa un miembro di famia yuda nan cu e trabounan di cas, specialmente ora nan ta malo.
❖ Na Hulanda hende homber ta dedica 2 ora pa dia na nan yiunan y 42 minuut na trabou di cas. Hende mohe ta pasa un 3 ora cu nan yiunan y 1 ora cu 42 minuut na trabou di cas.
Mamanan cu stress
❖ Na Alemania mas cu 70 porshento di mama tin stress. Mas o menos 51 porshento ta keha cu nan tin problema cu weso di lomba y cu e disconan cu tin meimei di nan. Mas cu un tercera parti tur ora bai ta cansa y deprimi. Casi 30 porshento ta sufri di dolo di cabes of migraine.
Mamanan abusa
❖ Na Hong Kong 4 porshento di hende mohe cu nan a entrevista a bisa cu nan casa of partner a abusa di nan durante embaraso.
❖ Un encuesta cu e revista Focus di Alemania a haci ta indica cu casi 1 di cada 6 mama a admiti cu por lo menos un biaha nan a wordo ataca fisicamente door di nan yiunan.
[Plachinan na pagina 7]
Mamanan por ta bou di hopi presion, debi cu nan tin cu purba di balansa trabou y bida di famia cu otro