Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g03 8/2 pag. 24-27
  • Siria—Rastronan Visibel di un Historia Interesante

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Siria—Rastronan Visibel di un Historia Interesante
  • Spierta! 2003
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Damasco, un Stad Hopi Bieu
  • Palmira—Un Oasis Historico
  • Rumbo pa Eufrates
  • Stadnan Antiguo den e Parti Nortwest di Siria
  • Ebla—Un Stad Antiguo Ta Surgi for di Olvido
    E Toren di Vigilancia Anunciando e Reino di Jehova Dios 2006
  • Saulo Su Predicacion Ta Lanta Hostilidad
    E Toren di Vigilancia Anunciando e Reino di Jehova Dios 2005
  • Ugarit—Un Stad Domina pa Adoracion di Baal
    E Toren di Vigilancia Anunciando e Reino di Jehova Dios 2003
Spierta! 2003
g03 8/2 pag. 24-27

Siria—Rastronan Visibel di un Historia Interesante

ETAWATA situa na un di e crusadanan importante di e mundo antiguo: e luga caminda un tempo rutanan di caravana cu a core di Mediteraneo pa China y di Egipto pa Anatolia a crusa otro. Ehersitonan di Akkad, Babilonia, Egipto, Persia, Grecia y Roma a yega di cana riba su suela. Anto siglonan despues, Turconan y e soldanan di e Crusadanan tambe a pasa door di dje. Den tempo moderno, ehersitonan di Francia y Inglatera a bringa pa nan por tin dominio riba dje.

Awe un parti di e region ei ainda ta carga e nomber pa cua e tawata conoci miles di aña pasa: Siria. Aunke e area a pasa door di hopi cambio, ainda nos por haya rastronan visibel di susesonan historico cu a tuma luga einan. Door cu Siria a hunga un papel den historia di Bijbel, ta specialmente hende cu ta studia Bijbel ta interesa den dje.

Damasco, un Stad Hopi Bieu

Tuma por ehempel Damasco, capital di Siria. Hende ta bisa cu e ta un di e stadnan mas bieu na mundo cu a keda habita for di tempo cu el a ser funda. E ta situa na pia di e careda di seronan yama Anti Libanon, y e Riu Barada ta pasa door di dje. Damasco ta keda na rand di e gran Desierto di Siria y a sirbi pa siglonan como un oasis cu biaheronan tawata ansioso pa yega na dje. Patriarca Abraham probablemente a bishita e stad aki ora e tawata bayendo suit rumbo pa Canan. Y el a tuma Eliezer, ‘cu ta di Damasco’, den su famia como cria.—Genesis 15:2.

Casi un mil aña despues, e reinan Sirio di Soba a lucha contra Saul, e prome Rei di Israel. (1 Samuel 14:47) David, e di dos Rei di Israel, tambe a bringa contra e reinan di Aram (e nomber Hebreo pa Siria), y a derota nan y “pone guarnicionnan na Siria di Damasco.” (2 Samuel 8:3-8) Asina Israel cu Siria a bira enemigo di otro pa hopi tempo.—1 Reinan 11:23-25.

Yegando den e prome siglo di nos era, e enemistad entre e Sirionan y e Hudiunan aparentemente a plakia. Tawatin asta varios sinagoga Hudiu na Damasco e tempo ei. Kisas bo ta corda cu Saulo (despues yama Pablo) di Tarso tawata riba caminda di Herusalem pa Damasco ora cu el a comberti na cristianismo.—Echonan 9:1-8.

Damasco di actualidad no tin ningun evidencia di e bishita di Abraham ni di e conkista di David. Pero si a keda restonan di e stad bieu Romano y tambe un caya principal cu ta pasa duars door di e stad bieu y cu ta sigui e rumbo di e antiguo Via Recta Romano (Caya Stret). Tawata den un cas riba e caya aki cu Ananias a haya Saulo despues cu Saulo a comberti milagrosamente na cristianismo djis pafo di Damasco. (Echonan 9:10-19) Aunke awe e caya ta masha distinto for di loke e tawata den tempo Romano, ta einan apostel Pablo a cuminsa cu su carera extraordinario. Caya Stret ta termina na e porta Bab-Sharqi di e stad Romano. E murayanan di e stad, cu tin cas riba nan, ta yuda nos compronde con Pablo por a scapa ora nan a bah’e den un macutu door di un habri den e muraya.—Echonan 9:23-25; 2 Corintionan 11:32, 33.

Palmira—Un Oasis Historico

Si bo core mas o menos tres ora cu auto den direccion nortost for di Damasco bo ta haya un sitio arkeologico remarcabel: Palmira, cu den Bijbel ta ser yama Tadmor. (2 Cronicanan 8:4) Situa na mita di caminda entre Lama Mediteraneo y e Riu Eufrates, e oasis aki ta haya su awa di fuentenan subteraneo cu ta core for di e seronan den nort. E antiguo ruta comercial entre Mesopotamia y paisnan den west a pasa door di e area cu yama Media Luna Fertil y pesei a core hopi pa nort di Palmira. Sinembargo, den siglo 1 prome cu nos era, instabilidad politico den nort a pone cu hende tawata kier un ruta mas cortico y mas pa suit. Asina Palmira a drenta den su era di mayor prosperidad.

Como cu Palmira tawata util pa Roma como un zona di defensa na e rand oriental di e imperio, nan e integr’e como parti di e provincia Romano Siria, pero cu tempo nan a declar’e un stad liber. Palmira tawatin un caya magnifico cu columnanan na ambos banda, y a lo largo di e caya ei tawatin tempelnan grandi, boognan monumental, bañonan y un teater. E galerianan na cada banda di e caya tawata drecha cu piedra pa hende na pia, pero e caya principal central nan a laga di tera pa mas facil pa e caravananan di camel cu tawata pasa door di dje. Caravananan cu tawata biaha e ruta comercial entre China y India den Oost y e parti di Grecia y Roma den West tawata haci un parada na Palmira. Einan nan a ser obliga na paga impuesto riba e seda-, specerij- y otro mercancia cu nan tawata transporta.

Durante su miho tempo, den siglo 3 di nos era, Palmira tawatin rond di 200.000 habitante. Tawata durante e tempo aki cu e Reina ambicioso Zenobia a lucha contra Roma y a ser derota finalmente na aña 272. Cu esei, Zenobia inconcientemente a cumpli cu parti di un profecia cu profeta Daniel a skirbi un 800 aña mas prome.a (Daniel, capitulo 11) Despues di e derota di Zenobia, Palmira a keda existi pa un tempo como un base militar strategico di e Imperio Romano, pero nunca mas el a recupera e poder y splendor cu e tawatin.

Rumbo pa Eufrates

Ora bo sali for di Palmira y core tres ora cu auto door di desierto den direccion nortost bo ta haya e stad Dayr az Zawr, caminda bo por mira e impresionante Riu Eufrates. E riu historico aki ta origina for di e seronan den oost di Anatolia (e parti Asiatico di Turkia). E ta drenta Siria un poco pa nort di Carkemis, y ta sigui core den direccion suitost door di Siria te den Irak. No mucho leu for di e frontera Iraki tin e restonan di dos stad antiguo di Siria.

Shen kilometer den direccion suitost, den un curva di e Riu Eufrates, tin e ruinanan di e antiguo stad fortifica Dura-Europos. Un 25 kilometer mas leu den direccion suitost tin e sitio di Mari. Un tempo e tawata un stad comercial prospero, pero Rei Hammurabi di Babilonia a destru’e den siglo 18 prome cu nos era. Den e archivonan di su palacio real arkeologonan a haya por lo menos 15.000 tabla di klei cu cos skirbi ariba. E documentonan aki a revela hopi informacion tocante e historia di e tempo ei.

Ora Hammurabi su tropanan a destrui e stad, nan a basha e parti ariba di e murayanan abou, yenando e cuartonan mas abou cu bloki y tera. Esaki a yuda proteha e palacio su cuadronan pinta riba muraya, su estatuanan, ceramica y cantidad di otro artefacto te ora cu un team di arkeologo Frances a descubri e sitio na 1933. Bo por mira e articulonan aki den e museonan di Damasco y Aleppo y tambe den esun di Louvre na Paris.

Stadnan Antiguo den e Parti Nortwest di Siria

Siguiendo Riu Eufrates den direccion nortwest ta hiba bo Aleppo (Haleb). Hende ta bisa cu Aleppo, mescos cu Damasco, ta un di e stadnan mas bieu na mundo cu semper a keda habita. E suknan (mercado cubri) di Aleppo ta entre esnan mas pintoresco di Medio Oriente.

Un poco pa suit di Aleppo tin Tell Mardikh, e sitio di Ebla, un antiguo stad estado. Ebla tawata un stad comercial poderoso cu a domina e parti nort di Siria durante e periodo di aña 2600 pa 2240 prome cu nos era. Arkeologonan cu a coba einan a descubri e restonan di un tempel dedica na e diosa Babilonio Ishtar. Tambe nan a haya un palacio real cu tawatin mas cu 17.000 tabla di klei den su cuartonan di archivo. Bo por mira e artefactonan di Ebla den e museo na Idlib, cu ta un pueblo chikito cu ta keda un 25 kilometer for di e sitio.

Suit riba e caminda di Damasco tin Hama, cu den Bijbel ta ser yama Hamat. (Numbernan 13:21) Riu Orontes ta pasa door di Hama, y ta hacie un di e stadnan mas agradabel di Siria. Despues ta bini Ras Shamra, e sitio di e antiguo stad Ugarit. Dos pa tres mil aña prome cu nos era, Ugarit tawata un haf comercial prospero cu tawata profundamente envolvi den adoracion di Baal y Dagon. Desde 1929, arkeologonan Frances a coba saca hopi tabla di klei y artefactonan di brons cu cos skirbi riba nan cu a revela un cantidad di cos en conexion cu e caracter degrada di adoracion di Baal. Esaki ta yuda nos compronde miho dicon Dios a manda extermina e Cananeonan cu tawata adora Baal.—Deuteronomio 7:1-4.

Si, den Siria moderno ainda bo por mira rastronan di un historia interesante.

[Nota]

a Wak e articulo “La Doña Cabei Preto di e Desierto di Siria”, den E Toren di Vigilancia di 15 di januari 1999, publica door di Testigonan di Yehova.

[Mapa na pagina 24, 25]

(Pa e texto den su formato completo, wak e publicacion)

LAMA MEDITERANEO

Fronteranan riba cua tin disputa

EGIPTO

ISRAEL

JORDANIA

LIBANON

SIRIA

DAMASCO

Barada

Orontes

Hama (Hamat)

Ugarit (Ras Shamra)

Ebla (Tell Mardikh)

Aleppo (Haleb)

Carkemis (Jerablus)

Eufrates

Zenobia

Dayr az Zawr

Dura-Europos

Mari

Palmira (Tadmor)

IRAK

TURKIA

[Plachinan na pagina 24]

Damasco (abou) y Caya Stret (ariba)

[Plachi na pagina 25]

Casnan den forma di cas di abeha

[Plachi na pagina 25]

Ugarit

[Plachi na pagina 25]

Hama

[Plachi na pagina 26]

Mari

[Plachi na pagina 26]

Aleppo

[Reconocemento]

© Jean-Leo Dugast/Panos Pictures

[Plachi na pagina 26]

Palacio real, Ebla

[Plachi na pagina 26]

Wardadonan na Zenobia

[Plachinan na pagina 26]

Palmira

[Plachi na pagina 26]

Riu Eufrates na Dura-Europos

[Reconocemento pa Potret na pagina 25]

Muchanan: © Jean-Leo Dugast/Panos Pictures; casnan den forma di cas di abeha: © Nik Wheeler

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti