BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g96 8/10 pág. 19-20
  • Kico Por Haci pa Salba e Refnan di Coral?

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Kico Por Haci pa Salba e Refnan di Coral?
  • Spièrta!—1996
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Tur Nacion Lo Uni den e Lucha?
  • Coral—Den Peliger i Muriendo
    Spièrta!—1996
  • Refnan di Coral Ta Muriendo—Hende Ta Responsabel?
    Spièrta!—1996
  • E Mundu Colorido di Refnan di Coral
    Spièrta!—1997
  • Laman
    Spièrta!—2023
Mas Artíkulo
Spièrta!—1996
g96 8/10 pág. 19-20

Kico Por Haci pa Salba e Refnan di Coral?

HOPI científico rond mundu ta kere cu e aumento den temperatura dje planeta ta afectando humanidad i cu lo e sigui empeorá segun cu paisnan den desaroyo ta sigui padilanti cu desaroyo industrial. Tur aña ta manda rond di tres mil miyon ton cuadrá di kooldioxide (CO2) den e atmósfera dje tera mediante e kimamentu di combustibelnan, manera carbonstein [steenkool], zeta i palu, pa energia i mediante kimamentu di mondi. Segun algun científico, e asina yamá efecto di broeikas, cu ta resultá dje gasnan dje kimamentu di combustibel, ta menasá di aumentá e temperatura dje atmósfera cu 3 te 8 grado Fahrenheit pa ora cu nos ta na mitar dje próximo siglo. E aumento aki lo ta fatal pa coralnan i pa e bida marino den e comunidadnan di ref.

Pero e morto di refnan di coral lo tin un efecto adverso tambe riba bida terenal. E revista Natural History a remarcá: “Sin embargo, e refnan di coral mes ta factornan importante den e senario dje efecto di broeikas i por ta mes importante cu e selvanan tropical di yobida den reducí e gasnan cu ta causa e efecto di broeikas. Segun cu nan ta depositá carbonato di calcio pa nan eskeletonan, coralnan ta eliminá un volúmen grandi di CO2 for dje océanonan. Sin zooxanthellae [limanan cu ta biba den simbiósis cu e coralnan], e cantidad di kooldioxide cu coralnan ta metabolisá lo tabata drásticamente ménos. Ta un ironia cu e daño n’e ecosistema bou di awa aki lo por acelerá net e proceso cu ta causa su morto mas lihé.”

Algun científico ta kere cu otro gasnan sacá den aire dor di kimamentu di combustibel ta empeorá e efecto di broeikas. Oxido nitroso [dinitraatoxide N2O] ta un, clorofluorocarbon (CFC) ta otro. De echo, cada molekuul di CFC ta 20.000 biaha mas eficiente pa atrapá cayente cu un molekuul di CO2. A ser bisá tambe cu CFC ta e causa principal p’e echo cu e capa di ozon, cu ta protehá bida riba tera for dje rayonan ultravioleta dañino, ta birando mas fini. E capa di ozon n’e Polo Norte i Polo Sur a bira lo suficiente fini pa haña buracu. Esei ta mas mal noticia p’e coralnan. Experimentonan cu refnan di coral miniatura, na cua ya a causa tension caba dor di awa cayente, i cu a ser exponé na aumentonan chikitu den lus ultravioleta, a mustra cu esei ta empeorá blikiamentu. E revista Scientific American a lamentá remarcando: “Asta si stop di emití clorofluorocarbon awe, reaccionnan kímico cu ta causa e destruccion dje ozon stratosférico lo continuá pa por lo ménos un siglo. E motibu ta simpel: e componentenan ta permanecé asina largu den e atmósfera i lo sigui parti i bai den e stratósfera for dje reserva dje tropósfera hopi tempu despues cu a stop di emití nan.”

Riba un nivel personal, individuonan por actua responsablemente dor di no contaminá e océanonan of e áreanan costero cu sushi of contaminantenan. Si bo bishitá un ref, sigui e instruccionnan pa no mishi cu coral of para riba nan. No tuma of cumpra suvenirnan di coral. Ora di keiru den boto cerca di refnan tropical, ancra den fondo di santu of na buinan pa ancra cu autoridadnan marino a percurá. No core na velocidad haltu of agitá e fondo cu e chapaleta di bo boto. No benta sushi di w.c. dje boto den e océano; busca dok i hafnan di yate cu lo acept’é. Bill Causey, gerente dje Santuario Marino Nacional Looe Key (Flórida, Merca), a remarcá: “Probablemente hende ta creando e problema cu ta causa desbalanse. Nos mester bira conciente di dje mundialmente. Si nos sigui concientisá e público tocante e menasa di perde un ecosistema principal, anto kisas nos lo por cambia e situacion.”

Riba un nivel regional, leynan pa protehá refnan di coral ta ser pasá i poné na vigor. E estado di Flórida ta demandá doñonan di barcu cu ta causa daño na su refnan. E doñonan di un bapor di carga cu a dal den coral kibr’é den un área di vários hectar te cu e coral a bin ariba, a paga un boet di US$6 miyon. A usa parti dje cen pa restorá e habitat marino. Actualmente, biólogonan ta purbando pa pega coral bek cu a ser dañá dor di un barcu na 1994, usando lijmnan special. A imponé un otro boet, di US$3,2 miyon, na un compania p’e dañonan cu un di su bapornan di carga a causa na un ref di Flórida. Otro paisnan ta decretando sancionnan similar. Sitionan popular pa duik, manera Islanan Cayman den Caribe, tin áreanan limitá caminda duikmentu ta permití. Australia a crea su Parke Marino di Great Barrier Reef pa controlá actividadnan ei. Pero manera tur a wak, miéntras mas buseador tin, mas daño ta ser causá n’e refnan.

Tur Nacion Lo Uni den e Lucha?

Riba un nivel mundial, científiconan i lidernan alarmá ta concluí cu e solucion ta fuera dje alcanse di un solo nacion of asta un grupo di nacion. Contaminacion ta ser hibá rond dje planeta dor di corientenan circulante di aire i awa, haciendo un impacto riba e refnan. Nacionnan individual no tin hurisdiccion fuera di nan awanan teritorial. Contaminantenan cu ta ser bentá den laman grandi cu tempu ta terminá na e costanan. Un esfuerso i solucion mundial unificá ta necesario.

No tin duda cu hopi hende sincero i capas den mundu lo sigui lucha pa salba e tesoronan di coral imponente dje tera. Ta evidente cu nos tin mester urgentemente di un gobiernu mundial cu ta sensitivo pa i ta interesá den e medio ambiente dje tera. Afortunadamente, e Creador mes lo rescatá e medio ambiente dje tera. Ora Dios a traha e promé hendenan, el a bisa: “Laga nan tene den sumision e piscánan [i tur e bida marino] dje laman.” (Génesis 1:26) Ya cu Dios no a abusá ni a explotá e bida marino, su mandamentu na humanidad mester a nificá cu hende mester cuida e medio ambiente dje tera. Bijbel ta predicí: “Tin shelu nobo [Dios su Reino celestial] i un tera nobo cu nos ta spera segun su promesa, i den esakinan husticia lo tin cu biba.” (2 Pedro 3:13) Den e futuro cercano, e gobiernu celestial ei lo limpia e tera contaminá aki por completo, incluyendo su océanonan. E ora ei, ciudadanonan di Dios su Reino lo cuida i disfrutá na plenitud dje bunita océanonan i nan habitantenan marino.

[Plachinan na página 19]

Fondo: Un precioso ref di coral den Océano Pacífico, cerca di Fidji

Potretnan chikitu: 1. Un ladronchi sacá djacerca bou di awa, 2. coral cu ta parce un mesa, 3. un cabaron cu ta haci limpi riba coral

[Rekonosementu]

Fondo di página 18: Fiji Visitors Bureau

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí