E Mundu Colorido di Refnan di Coral
DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA PAPUA NUEVA GUINEA
TIN refnan di coral prácticamente a lo largu di henter e costa di Papua Nueva Guinea. Den tempunan pasá nabegantenan a considerá nan solamente como un peliger. Pero pa esnan cu a explorá e awanan rond di nan, refnan di coral ta e entrada na un mundu yen di bunitesa, color i trankilidad—un kaleidoscop bou di awa!
Ta hopi difícil pa purba capturá e mundu bou di awa aki riba potret. Pa cuminsá, obhetonan bou di awa ta parce di ta na un distancia di mas of ménos tres cuart di loke nan berdaderamente ta; p’esei ta difícil pa enfocá. Awa ta absorbá, plama i ta reflehá lus. Tambe colornan por varia hopi di acuerdo cu e weer, e ángulo dje solo, e presencia di lima i plankton, e profundidad dje awa i e tipo i color dje fondo di laman. Pa colmo, e awa, loke ta ser sacá riba potret, i e fotógrafo mes ta constantemente den movecion!
Tog, algun fotógrafo a logra basta éxito den esaki. E potretnan cu bo ta mira aki a ser sacá durante excursionnan bou di awa. Laga nos introducí bo na cuater dje criaturanan fasinante sacá riba potret bou dje olanan.
Potret 1 ta mustra un bunita habitante dje profundidad yamá e tiger cowry (Cypraea tigris). E nomber aki ta straño p’e echo cu su cocolishi exkisitamente pintá tin pikpik, no strepi. E tiger cowry ta sintié na cas aki, ya cu e ta come dje coral i sponsnan. E chinesnan di antigwedad tabata asina impresioná cuné, cu nan a usa su cocolishi como un forma di moneda. Aki na Papua Nueva Guinea, ainda ta usa cocolishi como cen largá na algun marshe nativo. Pero, pa mayoria parti, residentenan local ta coleccioná nan simplemente pa nan bunitesa ora nan ta di pòlish.
Potret 2 ta e bunita bichi tubu colorido Spirobranchus giganteus. Por hañ’é riba coral morto of ta bora drenta den coral bibu. Ora e ta descansá e ta parce un flor. Pero ora e tin hamber, e ta lora su tenglanan den otro pa forma un “reda” pa atrapá rápidamente bocánan di cuminda cu ta pasa ei banda. Ora su tenglanan parecido na pluma ta move, e ta parce un rij di bailarina miniatura cu ta waya nan wairu. E especie aki tabata solamente 10 milimeter hanchu. Pero e fotógrafo mester tabatin cuidou pa no haci ningun movecion repentino. N’e promé indicacion di peliger, den un cerá di wowo e miniaturanan delicado aki ta core drenta den e coral caminda nan ta biba.
Potret 3 ta e spons. E tin poco parecido na e tipo sintético cu tin den bo baño. Eigenlijk un spons ta un animal bibiente, no un mata. E ta un masa poroso di celnan cu ta funcioná huntu den un manera masha peculiar. E buki The Undersea ta bisa cu e celnan di spons no ta ni organisá estrechamente ni ta interdependiente. Pues, si bo kibra un spons bibiente for di otro, cu tempu cada parti ta forma un spons nobo. Asta si separá e celnan individual for di otro, nan ta keda troce mescos cu amuba te ora nan bini huntu i forma sponsnan hinté atrobe.”
Distinto di un mata, cu ta fabricá su mes cuminda, e spons ta “yag” pa haña su cuminda. E ta chupa e awa rond di dje i ta filtr’é pa saca material orgánico. Mescos cu cualkier otro animal, e ta digerí su cuminda i ta saca su desperdicio. Lo bo haña spons pegá na barancanan of na cocolishinan den fondo di laman.
Por último, riba potret 4 nos ta haña e humilde clam. E ta hiba un bida sedentario i por hañ’é fácilmente den barancanan di coral of djis drumí riba fondo di laman. Mayoria di nan ta haña cuminda dor di saca plankton for di awa. Clam ta ser yamá un molusco bivalvo dor cu e tin dos cocolishi, of valve. Tin un ligamento cu ta tene e dosnan aki huntu i músculonan fuerte ta habri i cera nan. Ora un clam mester move, e ta habri i su pia moli ta sali un tiki. Pero si un enemigu mester yega cerca, e ta bai bek den su cocolishi i ta ‘klem cera’!
E potretnan aki ta duna djis un idea dje cosnan glorioso cu bo por mira den e lamannan cu tin coral—un lugá mas caminda e sabiduria creativo di Jehova ta ser exhibí.—Romanonan 1:20.
[Plachi na página 16, 17]
1. E ‘tiger cowry’ ainda ta ser usá como moneda
2. E “flornan” aki en realidad ta bichi tubu
3. E spons ta un animal, no un mata
4. E clam ta come plankton (boca mustrá)