BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g98 8/1 pág. 5-9
  • Kico Ta Hiba na Ansiedad Causá pa Informacion?

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Kico Ta Hiba na Ansiedad Causá pa Informacion?
  • Spièrta!—1998
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Con Crímen cu Computer Por Afectá Bo
  • E Necesidad pa Ta Bon Informá
  • Mas Ta Mihó?
  • Kico di Transferencia di Datonan?
  • Bo A Tende di Tecnofobia?
  • Di Berdad Productividad A Mehorá?
  • Un Avalancha di Informacion
    Spièrta!—1998
  • Con Bo Por Enfrentá e Era di Informacion
    Spièrta!—1998
  • Aña 2000​—⁠Lo Bo Sinti Efecto di ‘Computer Crash’?
    Spièrta!—1999
  • Demasiado Konosementu pa Nos?
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2005
Spièrta!—1998
g98 8/1 pág. 5-9

Kico Ta Hiba na Ansiedad Causá pa Informacion?

“ANSIEDAD causá pa informacion ta e producto di un brecha cada bes mas hanchu entre loke nos ta comprendé i loke nos ta kere cu nos mester comprendé. E ta e bashí entre dato i conocimentu, i e ta sosodé ora informacion no ta bisa nos loke nos kier of mester sa.” Asina Richard S. Wurman a skirbi den su buki Information Anxiety. “Pa hopi tempu, hende no a realisá cuantu nan no tabata sa—nan no tabata sa loke nan no sa. Pero awor hende sa loke nan no sa, i esei ta haci nan anshá.” E resultado ta cu mayoria di nos por pensa cu nos mester sa mas di loke nos sa. Cu e avalancha di informacion biniendo riba nos, nos ta capta pida pida di dato. Pero hopi bes nos no sa mes kico pa haci cu nan. Na mésun tempu, nos lo por suponé cu tur otro hende sa i ta comprendé hopi mas cu nos. Ta e ora ei nos ta bira anshá!

David Shenk ta argumentá cu exceso di informacion a bira un contaminadó cu ta crea un “neblina diki di informacion.” E ta agregá: “Neblina diki di informacion ta stroba; e no ta laga lugá pa momentonan di trankilidad, i ta blokea meditacion cu ta masha necesario. . . . E ta duna nos stres.”

Ta cierto cu demasiado informacion of un avalancha di material por provocá ansiedad, pero mescos ta cierto tambe si nos no tin suficiente informacion, of pió ainda, si nos tin informacion incorecto. Ora bo tin demasiado informacion, ta mescos cu sintí bo so den un lugá yen di hende. Manera John Naisbitt ta bisa den su buki Megatrends: “Nos ta hogando den informacion, pero ta hambrá pa conocimentu.”

Con Crímen cu Computer Por Afectá Bo

Un otro causa di ansiedad ta e aumento den crímen cu computer. Den su buki Protection and Security on the Information Superhighway (Proteccion i Siguridad Riba Superhighway di Informacion), Dr. Frederick B. Cohen ta expresá su preocupacion: “FBI [Departamento Federal di Investigacion] ta calculá cu tur aña te cu 5 mil miyon dollar ta bai perdí na crímen cu computer. I ta increibel cu esaki ta djis e top dje ijsberg. Tambe hende a haci maluso di debilidadnan den sistemanan di informacion via computer pa haña control den negociacionnan, ruiná reputacion di otronan, gana conflictonan militar i asta cometé asesinato.” Ademas di esakinan tin e preocupacion cu ta sigui crece tocante e problema di muchanan cu tin acceso na pornografia riba computer, pa no papia mes di invasion di privacidad.

Adictonan na computer sin escrúpulo pa malu ta hinca vírus den sistemanan di computer i ta causa desaster. Expertonan criminal di computer ta haña acceso ilegal na sistemanan electrónico i ta obtené informacion confidencial, i tin biaha ta asta horta placa. Actividadnan asina por tin efectonan devastador riba miles di usuario di computer personal. Crímen cu computer ta forma un menasa pa negoshi i gobiernu.

E Necesidad pa Ta Bon Informá

Claro, nos tur mester ta bon informá, pero djis tin un cantidad inmenso di informacion no necesariamente ta educá nos den e berdadero sentido dje palabra. Pasobra hopi di loke ta parce informacion no ta nada mas cu echonan i datonan no-procesá, i no tin nada di haci cu loke nos tin experencia cuné. Algun hende ta asta duna di comprendé cu en bes di yam’é “explosion di informacion,” ta mas na su lugá pa yama e fenómeno aki “explosion di dato” of asta, den un tono mas cínico, e “explosion di desinformacion.” E analista económico Hazel Henderson ta mir’é asina aki: “Informacion riba su mes no ta iluminá. Nos no por clarificá kico ta malinformacion, falta di informacion of propaganda den e ambiente aki dominá pa medionan di comunicacion. Enfocá riba informacion so a hiba na un avalancha di miles di miyones di partinan masha chikitu, cada bes ménos significante, di datonan no-procesá i fragmentá, en bes di busca pa patronchinan nobo significativo di conocimentu.”

Joseph J. Esposito, presidente dje grupo editorial dje Encyclopædia Britannica, ta haci e evaluacion franco aki: “Mayoria informacion dje Era di Informacion ta solamente informacion perdí; ta boroto so e ta haci. E término Explosion di Informacion ta na su lugá; e explosion ta haci cu nos no por ègt tende algu. Si nos no por tende, nos no por sa.” Orrin E. Klapp ta duna su análisis: “Ami ta sospechá cu ningun hende sa cuantu dje suministro di comunicacion público ta pseudoinformacion, cu ta parce di bisa algu, pero cu en realidad no ta bisa nada.”

Sin duda bo ta corda cu hopi di bo educacion na scol a enfocá riba siña datonan pa asina bo por pasa examen. Hopi bes bo a prop bo cabes cu datonan net promé cu e examen. Bo ta corda con bo a para siña for di cabes un cantidad di fecha pa les di historia? Cuantu dje suceso i fechanan aki bo por corda awor? E datonan ei a siñá bo razoná i yega na conclusionnan lógico?

Mas Ta Mihó?

Si bo no control’é bon, debocion pa adkerí informacion adicional por costá bo hopi na tempu, soño, salú i asta placa. Pasobra, maske mas informacion berdad ta ofrecé mas opcion, e por haci e buscadó anshá, puntrando su mes si el a chek of a yega na tur e informacion disponibel. Dr. Hugh MacKay ta duna e spiertamentu aki: “Eigenlijk, informacion no ta hiba na iluminacion. Informacion, riba su mes, no ta tira lus riba e nificacion di nos bida. Informacion tin masha poco di haci cu haña sabiduria. Sí, mescos cu otro posesionnan, sigur sigur e por strobá bo di haña sabiduria. Nos por sa demasiado, mescos cu nos por poseé demasiado.”

Hopi bes, hende ta sobrecargá, no solamente cu e gran cantidad di informacion disponibel awe, sino tambe cu e frustracion di trata na transformá informacion den algu cu ta comprendibel, significativo i berdaderamente informativo. Hende a yega di bisa cu nos lo por ta “manera un hende cu sed cu a ser condená pa usa un vingerhoed pa bebe di un kranchi’ awa di paga candela. E cantidad inmenso di informacion disponibel i e manera den cua hopi bes e ta ser presentá, ta haci cu nos no por usa gran parti di dje.” Di manera cu nos mester evaluá loke ta suficiente, no den términonan di cantidad, sino den términonan di calidad i con práctico e informacion ta pa nos personalmente.

Kico di Transferencia di Datonan?

Un otro expresion comun awe ta “transferencia di datonan.” Esaki ta referí na transmití informacion electrónicamente. Maske cu esaki tin su lugá importante, e no ta bon comunicacion den tur sentido dje palabra. Di con no? Pasobra nos ta reaccioná mihó na hende, no na mashin. Cu transferencia di datonan, bo no ta mira ningun expresion di cara ni gesto, ni no tin contacto personal, cu asina tantu biaha ta forma e combersacion i ta comunicá sintimentunan. Den combersacionnan cara cara, e factornan aki ta duna mas nificacion n’e palabranan usá i hopi bes ta clarificá nan. Den transferencia electrónico, ningun dje yudansanan balioso aki pa transmití comprendimentu ta disponibel, ni sikiera riba e telefon celular cu ta birando cada bes mas popular. Tin biaha, asta combersacion cara cara no ta comunicá exactamente loke esun na palabra tin na mente. Esun cu ta tende lo por ricibí i comprendé e palabranan na su mes manera i asigná e nificacion robes na nan. Cuantu mas grandi ta e peliger pa esaki sosodé ora bo no por mira esun na palabra!

Un echo lamentabel di bida ta cu tin bes ora miembronan di famia ta dedicá demasiado tempu tras di computer i dilanti television, nan ta bira hende straño pa otro den nan mes cas.

Bo A Tende di Tecnofobia?

“Tecnofobia” simplemente ta nificá “un miedu di tecnologia,” incluyendo e uso di computer i aparatonan electrónico similar. Algun hende ta kere cu esaki ta un dje ansiedadnan mas comun cu e era di informacion a trece cuné. Un artículo den The Canberra Times, basá riba un informe di Associated Press ta bisa: “Ehecutivonan Hapones Tin Miedu di Computer.” E director ehecutivo di un compania hapones grandi ta conocí como un homber cu “ta reflehá poder i prestigio. Pero pon’é tras di un computer, anto mira con e ta bira nervioso nervioso.” Segun un encuesta hací bou di 880 compania hapones, solamente 20 porciento di nan ehecutivonan por a usa computer.

Tecnofobia ta empeorá ora desasternan grandi sosodé, manera esun den e central di telefon na 1991 na New York City cu a paralisá aeropuertonan local pa vários ora. I kico dje accidente na e Planta di Electricidad Nuclear na Three Mile Island, Merca, na 1979? E operadónan dje planta a perde vários ora crucial promé cu nan por a comprendé kico e señalnan di alarma controlá dor di computer tabata nificá.

Esakinan ta djis algun ehempel di e manera drástico con tecnologia di e era di informacion a afectá humanidad. Den su buki, Dr. Frederick B. Cohen ta haci e preguntanan aki cu ta pone nos pensa: “Bo a bai banco últimamente? Si e computernan no tabata traha, bo por a haña cen for di nan? Kico di supermercado? Nan lo por cobrá bo sin nan cahanan computarisá?”

Kisas bo por reconocé un of mas di e situacionnan imaginario aki:

• Ta parce cu bo videocaset recorder (VCR) tin muchu hopi konopi ora bo kier selectá un programa cu bo kier graba. Sea bo ta yama, yen di bergwensa, bo subrino di nuebe aña pa pone e VCR traha pa bo of bo ta dicidí cu eigenlijk bo no tin nodi wak e programa tog.

• Bo tin mester di cen urgentemente. Bo ta core bai n’e bancomático mas cerca, pero di ripiente bo ta corda cu e último biaha cu bo a us’é, bo a bruha i a primi e konopinan robes.

• E telefon di oficina ta ring. Den un ekibocacion nan a pasa e telefon pa bo. E yamada tabata pa bo hefe n’e piso mas ariba. Tin un manera basta simpel pa transferí e yamada, pero, ya cu bo ta insigur, bo ta dicidí di mand’é bek pa e operadora pasa e yamada.

• E dashboard di bo auto nobo ta parce esun dje cockpit di un avion moderno. Di ripiente, un lus corá ta cende, i bo ta bira anshá, pasobra bo no sa kico e lus ta indicá. Atá bo awor ta chek den un buki di instruccion detayá.

Esakinan ta djis algun ehempel di tecnofobia. Nos por tin sigur cu tecnologia lo sigui desaroyá ekiponan mas sofisticá, cu sin duda hende di generacionnan anterior lo a yama “milagroso.” Cada producto mas nobo cu sali riba mercado ta rekerí mas know-how pa por us’é eficasmente. Manualnan di instruccion, skirbí dor di expertonan cu nan vocabulario técnico,a ta bira spantoso riba nan mes ora nan ta asumí cu e usuario ta comprendé e vocabulario i ta poseé cierto conocimentu i abilidad.

Paul Kaufman, teorista di informacion, ta resumí e situacion asina aki: “Nos sociedad tin un imágen di informacion cu, maske e ta atractivo, al final ta contraproductivo. . . . Un motibu ta cu a pone demasiado atencion na computer i hardware i muchu tiki atencion na e hendenan cu eigenlijk ta usa e informacion pa por comprendé e mundu i ta haci cosnan práctico un pa otro. . . . E problema no ta cu nos ta balorá computernan masha haltu, sino cu mas bien nos a cuminsá balotá hende.” Ta parce cu hopi bes e preocupacion pa haña e gloria di a producí tecnologia nobo asombroso ta laga hende ta pensa kico otro nobo lo bini un djis. Edward Mendelson ta bisa: “Nunca visionarionan tecnológico por haci e distincion entre loke ta factibel i loke ta deseabel. Si por traha un mashin cu por haci un of otro tarea inmensamente complicá, e ora ei e visionario ta asumí cu e tarea ei ta bale la pena.”

Ta e factor aki di ignorá e elemento humano den tecnologia a aumentá mashá e ansiedad causá pa informacion.

Di Berdad Productividad A Mehorá?

Columnista Paul Attewell, ta comentá den The Australian tocante su investigacion riba cuantu tempu i placa a spar cu uso di computer den añanan recien. Ata aki algun di su puntonan bon poné: “Apesar di a invertí pa añanan den sistemanan di computer diseñá pa haci tareanan administrativo i controlá gastunan, hopi universidad i colegio ta haña cu nan personal administrativo ta sigui crece. . . . Pa vários década, fabricantenan di computer a sigurá cu e tecnologia cu nan tabata bendiendo lo producí nivelnan nunca bisto di productividad, loke lo a permití cu un cierto cantidad di trabou administrativo lo por ser hací dor di hopi ménos trahadó i pa hopi ménos cen. Na lugá di esei, manera nos ta realisando awor, tecnologia di informacion a hiba na esfuersonan desplasá: hopi trabou nobo ta ser efectuá dor di un cantidad di trahadó cu ta mes of mas tantu compará cu e trabou anterior cu tabata ser hací dor di ménos empleado. Hopi bes, no a spar cen mes. Un ehempel dje desplasamentu aki ta cu hende ta usa tecnologia pa mehorá e aparencia di documentonan en bes di djis producí documentonan mas lihé.”

Awor ta parce cu e superhighway di informacion, cu ta potencialmente peligroso pa cristiannan, t’ei pa keda. Pero con nos por evitá ansiedad causá pa informacion—por lo ménos te na cierto grado? Nos ta ofrecé algun sugerencia práctico den e siguiente artículo corticu.

[Nota]

a Ehempelnan di vocabulario di computer: log on, cu kier men “conectá n’e sistema”; boot up, “start of pone traha”; portrait position, “vertical”; landscape position, “horizontal.”

[Kuadro na página 6]

E Exceso di Informacion Inútil

“Manera nos tur sa di experencia, sociedad ta birando implacablemente cada bes mas i mas grosero. Nos ta testigo dje dominacion nobo di programanan basura di television, radio cu ta instigá odio, personahenan di radio cu kier ta escandaloso den nan programanan, casonan hudicial pa perhudicá otronan, stuntnan pa haña publicidad, reaccionnan extremamente violento i sarcástico. Películanan ta contené cada bes mas sex explícito i violencia. Propaganda ta haci mas boroto, ta mas invasivo i hopi bes casi di mal gustu . . . Profanidad ta aumentá i decencia comun ta mengua. . . . Loke otronan a yama nos ‘crísis den balornan di famia’ tin mas di haci cu e revolucion di informacion cu e tin di haci cu Hollywood su falta di respet pa e modelo tradicional di famia.”—Data Smog—Surviving the Information Glut, di David Shenk.

[Kuadro na página 7]

Sabiduria N’e Manera di Antaño

“Mi yu, si bo ricibí mi dichonan i atesorá cu bo mi mes mandamentunan, pa asina bo presta atencion cu bo oido na sabiduria, pa bo incliná bo curason na dicernimentu; si, ademas, bo sclama pa comprendimentu mes i duna bo bos pa dicernimentu mes, si bo sigui busk’é como plata, i como pa tesoro scondí bo sigui en busca di dje, den tal caso lo bo comprendé e temor di Jehova, i lo bo haña e conocimentu mes di Dios. Pasobra Jehova mes ta duna sabiduria; for di su boca tin conocimentu i dicernimentu. Ora sabiduria drenta den bo curason i conocimentu mes bira agradabel pa bo mes alma, capacidad di pensa mes lo vigilá bo, dicernimentu mes lo protehá bo.”—Proverbionan 2:1-6, 10, 11.

[Plachi na página 9]

Avalancha di informacion a ser compará cu trata na yena un vingerhoed for di un kranchi’ awa di paga candela

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí