LÈS 29
Kalidat di Stèm
HENDE ta ser influensiá mashá no solamente dor di loke ta ser bisá sino tambe kon e ta ser bisá. Si un persona ku ta papia ku bo tin un stèm agradabel, kaluroso, amigabel i bondadoso, lo bo ta mas inkliná na skuch’é ku si su stèm ta skèrpi òf no ta reflehá niun sintimentu, no ta bèrdat?
Pero un bon kalidat di stèm no ta dependé solamente di e manera ku bo stèm ta, sino tambe di bo personalidat. Segun ku bo ta haña mas konosementu di e bèrdat bíbliko i ta aplik’é, bo manera di papia ta kambia. Bo stèm lo reflehá kualidatnan ku ta agradá Dios, manera amor, goso i kariño. (Gal. 5:22, 23) Ademas, ora bo ta berdaderamente interesá den otro hende, nan ta sinti esei den bo stèm. Ora un hende bira gradisidu en bes di kehadó, tantu e palabranan ku e ta usa komo su tono di bos ta demostrá esei. (Lam. 3:39-42; 1 Tim. 1:12; Hudas 16) Asta ora bo no ta komprondé e idioma ku dos hende ta papiando ku otro, no ta difísil pa bo distinguí kua di nan ta arogante, intolerante, krítiko i skèrpi i kua ta humilde, amabel, amoroso i ku pasenshi.
Den algun kaso un mal kalidat di stèm por ta debí na un malesa ku a daña e persona su korokoro (òf, stròt) òf e por ta un defekto físiko heredá. E kondishonnan ei kisas ta asina grave ku nan lo no por drecha kompletamente den e sistema di kosnan aki. Sin embargo, si bo siña usa e órganonan di abla korektamente bo stèm por mehorá.
Promé ku tur kos ta importante pa bo komprondé ku karakterístikanan di stèm ta varia di un persona pa otro. Bo meta no mester ta pa desaroyá un stèm ku ta meskos ku di un otro hende, sino di probechá di e posibilidatnan di bo mes stèm, ku su kualidatnan úniko. Kiko por yuda bo logra esaki? Tin dos faktor básiko importante.
Hala Rosea Bon. Pa bo haña mihó resultado ora di usa bo stèm, bo tin mester di sufisiente aire i bo mester kontrolá bo halamentu di rosea bon. Si esei no ta e kaso, bo stèm por zona suak, i bo frasenan ta sali na pida-pida.
E parti mas hanchu di bo pulmonnan no ta te ariba den bo pechu—e área aki ta parse mas grandi debí na e wesunan di skouder. Mas bien, bo pulmonnan ta mas hanchu nèt riba bo diafragma (middenrif). Diafragma ta un múskulo pegá na e repchinan mas abou i ta separá bo pechu for di bo barika (buikholte).
Si bo yena solamente e parti ariba di bo pulmonnan ora bo hala rosea aden, bo ta pèrdè rosea lihé. Bo stèm ta sali suak i bo ta kansa fásilmente. Pa hala rosea bon, bo tin ku sinta òf para stret i manda bo skoudernan patras. Ora bo ta hala rosea aden pa papia, hasi un esfuerso konsiente pa no span solamente e parti ariba di bo pechu. Promé bo tin ku yena e parti abou di bo pulmon ku aire. Ora e parti aki yena, e parti abou di bo kashi di repchi lo span na banda. Na mesun tempu, bo diafragma lo hala bai abou, pushando bo stoma i e tripanan suavemente un banda, di tal manera ku bo ta sinti e preshon di bo faha òf otro paña ku bo tin na bo barika. Pero bo pulmonnan no ta eibou; nan ta den bo pechu. Pa tèst bo mes pa wak si bo ta hasié bon, pone un man na kada banda di e parti abou di bo kashi di repchi. Awor hala rosea profundo. Si bo ta halando rosea bon, bo barika no ta hala aden ni bo skoudernan no ta hisa, mas bien lo bo sinti bo repchinan move bai un tiki ariba i afó.
Awor konsentrá riba e aire ku bo ta saka afó. No malgast’é dor di lag’é sali di gòlpi. Sak’é pokopoko. No purba kontrolá e aire ku bo ta saka dor di sera bo garganta, pasobra bo stèm lo zona tenso òf apnormalmente haltu. Preshon di e múskulonan den barika i di esnan entre e repchinan ta pusha e aire afó, miéntras ku e diafragma ta kontrolá kon lihé e ta sali.
Meskos ku un koredó ta train pa un kareda, asina un oradó por siña hala rosea bon dor di hasi ehersisio. Para règt ku bo skoudernan mandá patras, i hala rosea aden di tal manera ku bo ta yena e parti abou di bo pulmonnan. Anto saka e rosea afó pokopoko miéntras ku lentamente bo ta konta na bos haltu te na e number mas haltu ku bo por yega den un solo rosea. Kaba train lesa na bos haltu miéntras bo ta hala rosea di e mesun manera.
Relahá Múskulonan Tenso. Esaki ta un otro faktor fundamental pa bon kalidat di stèm. Ta realmente asombroso kon bo por mehorá bo stèm si bo siña relahá ora bo ta papia. Tantu bo mente komo bo kurpa mester ta relahá, pasobra tenshon mental ta kousa tenshon di múskulo.
Aliviá bo tenshon mental dor di mira bo oyentenan for di e punto di bista korekto. Si ta hende ku bo ta topa den sirbishi di vèlt, kòrda ku asta si ta apénas bo tin un par di luna ta studia Beibel, bo tin un konosementu balioso tokante e propósito di Yehova ku bo por kompartí ku nan. Ademas, bo ta bishitando nan pasobra nan tin mester di yudansa, sea ku nan ta konsiente di esei òf no. Di otro banda, si bo ta papiando den un Salòn di Reino, mayoria hende presente ta sirbidó di Yehova. Nan ta bo amigu, i nan kier lo mihó pa bo. Ningun oradó na mundu tin un ouditorio asina amigabel i amoroso manera nos tin regularmente.
Relahá bo múskulonan di garganta dor di konsentrá riba nan i konsientemente hasi nan ménos tenso. Kòrda ku bo stèmbantnan ta vibra ora aire pasa riba nan. Bo tono di bos ta kambia segun ku e múskulonan di garganta ta bira tenso òf ta relahá, meskos ku e tono di un kuèrdè di guitara òf di violin ta kambia ora bo hasié mas steif òf mas lòs. Ora bo relahá bo stèmbantnan, bo tono di stèm ta baha i bira mas pisá. Relahando bo múskulonan di garganta tambe ta yuda tene bo nanishi habrí, i esei definitivamente tin un efekto riba e kalidat di bo stèm.
Relahá henter bo kurpa: bo rudianan, bo mannan, bo skoudernan, bo palu di garganta. Esaki lo laga bo stèm resoná mas i asina e ta penetrá mas leu. Henter bo kurpa ta yuda bo stèm resoná, pero tenshon ta stroba esei. E tono di bos, ku ta ser produsí den e korokoro, ta keda eko no solamente den e hòl di nanishi sino tambe kontra e wesunan den bo pechu, bo djentenan, bo shelu di boka i bo sínùsnan. Tur esaki por yuda bo stèm resoná mas. Si bo pone algu pisá riba barika di un guitara, bo ta mata e zonidu. E guitara mester por vibra libremente pa e resoná bon. Asina tambe nos stèm ta zona abou ora ku e wesunan di nos kurpa ta ser tené muchu steif dor di múskulo tenso. Si bo tin bon resonansia lo bo por varia bo stèm debidamente i ekspresá vários grado di sintimentu. Lo bo por papia ku un ouditorio grandi sin ku bo tin ku fòrsa bo stèm.