BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • w95 15/9 pág. 26-29
  • Ken Tabata e Masoretanan?

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Ken Tabata e Masoretanan?
  • E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1995
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Famia Ben Aser
  • A Rekerí un Memoria Fenomenal
  • Kico Nan A Kere?
  • Beneficiando di Nan Trabou
  • Kico Ta e Texto Masorético?
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1995
  • Beibel A Sobrebibí e Intentonan pa Kambia Su Mensahe
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova (Edishon pa Públiko) 2016
  • Kiko Bo Por Siña for di Nan?
    Nos Bida i Sirbishi Kristian—Material i Tarea pa Reunion (2019)
  • Con e Buki A Sobrebibi?
    Un Buki pa Tur Hende
Mas Artíkulo
E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1995
w95 15/9 pág. 26-29

Ken Tabata e Masoretanan?

JEHOVA, “e Dios di e berdad,” a conserbá su Palabra, e Bijbel. (Salmo 31:5) Pero siendo cu Satanas, e enemigu dje berdad, a trata na corumpié i destruy’é, con e Bijbel a yega cerca nos esencialmente manera el a ser skirbí?—Mira Mateo 13:39.

Parti dje contesta por ser hañá den un comentario di Profesor Robert Gordis: “E logro di [e] escribanan hebreo, yamá masoretanan of ‘conserbadornan di tradicion,’ no a ser apreciá suficientemente. E escribanan anónimo aki a copia e Buki Sagrado cu interes amoroso i meticuloso.” Aunke e mayoria dje copistanan aki ta keda anónimo pa nos awe, e nomber di un famia di masoretanan a ser registrá claramente—Ben Aser. Kico nos sa dje famia Ben Aser aki i di nan compañeronan masoreta?

E Famia Ben Aser

E parti di Bijbel skirbí originalmente na hebreo, hopi bes yamá e Testament Bieu, a ser copiá fielmente dor di escribanan hudiu. For di siglo seis te cu siglo dies E.C., e copistanan aki a ser yamá masoretanan. Kico nan trabou a enbolbé?

Pa siglonan hebreo a ser skirbí solamente cu consonantenan, e vocalnan tabata ser suministrá dor dje lector. Sin embargo, pa e tempu dje masoretanan, e pronunciacion hebreo corecto tabata bayendo perdí debí cu hopi hudiu no tabata vlot mas den e idioma ei. Gruponan di masoreta na Babilonia i Israel a inventá símbolonan pa pone rond dje consonantenan pa indicá accent i pronunciacion corecto di vocalnan. Por lo ménos tres diferente sistema a ser desaroyá, pero esun cu a resultá di tin mas influencia tabata esun dje masoretanan na Tiberio, cerca dje Laman di Galilea, e ciudad natal di e famia Ben Aser.

Fuentenan ta mencioná cincu generacion di masoreta for dje famia único aki, cuminsando cu Aser e Anciano di siglo ocho E.C. E otronan tabata Nehemías Ben Aser, Aser Ben Nehemías, Moises Ben Aser, i, finalmente, Aron Ben Moises Ben Aser di siglo dies E.C.a E hombernan aki tabata den e vanguardia di esnan perfeccionando e símbolonan cu lo a expresá mihó loke nan a comprendé di ta e pronunciacion corecto dje texto bíblico hebreo. Pa desaroyá e símbolonan aki, nan mester a determiná e base dje sistema di gramática hebreo. Ningun sistema definí di reglanan pa gramática hebreo hamas a ser registrá. P’esei, bo por bisa cu e masoretanan aki tabata entre e promé gramáticonan hebreo.

Aron, e último masoreta dje tradicion di e famia Ben Aser, tabata e promé cu a registrá i editá e informacion aki. El a haci esei den un obra titulá “Sefer Dikdukei ha-Te‘amim,” e promé buki di reglanan di gramática hebreo. E buki aki a bira e base pa e obra di otro gramáticonan hebreo p’e siglonan binidero. Pero esaki tabata solamente un resultado secundario dje obra mas importante dje masoretanan. Cua esei tabata?

A Rekerí un Memoria Fenomenal

E interes principal dje masoretanan tabata e transmision exacto di cada palabra, asta cada letter, dje texto bíblico. Pa sigurá exactitud, e masoretanan a utilisá e márgennan na banda di cada página pa registrá informacion cu lo a indicá cualkier posibel cambio dje texto hací sea inconcientemente of deliberadamente dor di copistanan anterior. Den e notanan marginal aki, tambe e masoretanan a haci anotacion di formanan i combinacionnan straño di palabra, marcando cu cuantu frecuencia esakinan a presentá den un buki of den henter e Scritura Hebreo. E comentarionan aki tabata ser registrá den un código sumamente abreviá, ya cu espacio tabata limitá. Como un sistema adicional di verificacion, nan a marca cua ta e palabra i letter cu ta na mitar di cierto bukinan. Nan a bai asina leu di asta conta tur letter di e Bijbel afin di sigurá copiamentu exacto.

Den e márgennan parti ariba i parti abou dje página, e masoretanan a registrá comentarionan mas extenso relacioná cu algun dje notanan abreviá den e márgennan na banda.b Esakinan tabata útil pa verificá nan trabou. Siendo cu e tempu ei e versículonan no tabata numerá i no tabatin concordancianan di Bijbel, con e masoretanan a referí na otro partinan di Bijbel pa haci e verificacion aki? Den e márgennan parti ariba i parti abou, nan a skirbi parti di un versículo paralelo pa recordá nan na unda e palabra of palabranan indicá a ser hañá na otro parti dje Bijbel. Debí na espacio limitá, hopi bes nan tabata skirbi simplemente un palabra clave pa recordá nan di cada versículo paralelo. Pa e notanan den márgen aki ser útil, e copistanan aki casi mester a sa henter e Bijbel Hebreo fo’i cabes.

Nan a move listanan cu tabata muchu largu pa e márgennan na un otro seccion dje manuscrito. Por ehempel, e nota masorético den e márgen na banda di Génesis 18:3 ta mustra tres letter hebreo, קלד. Esaki ta e ekivalente hebreo dje number 134. Den un otro seccion dje manuscrito, un lista ta aparecé indicando 134 lugá caminda copistanan pre-masorético deliberadamente a kita e nomber Jehova for dje texto hebreo, reemplasand’e cu e palabra “Señor.”c Aunke sabiendo di e cambionan aki, e masoretanan no a tuma e libertad di cambia e textonan cu a ser transmití na nan. En bes di esei, nan a indicá e cambionan aki den nan notanan marginal. Pero pakico e masoretanan a tuma asina un cautela extremo pa no cambia e texto ora cu copistanan anterior a cambié? Nan forma di creencia hudiu tabata distinto for di esun di nan predesesornan?

Kico Nan A Kere?

Durante e periodo aki di avanse masorético, hudaismo tabata enbolbí den un bataya ideológico cu raisnan profundo. Desde e promé siglo E.C., hudaismo rabínico a bin ta aumentá su dominio. Cu e skirbimentu dje Talmud i interpretacionnan dje rabinan, e texto bíblico tabata bayendo na di dos lugá, despues di interpretacion rabínico dje ley oral.d P’esei, e conserbacion cuidadoso dje texto bíblico lo por a perde su importancia.

Den siglo ocho, un grupo conocí como e karaítanan a rebelá contra e tendencia aki. Pa enfatisá e importancia di studio personal di Bijbel, nan a rechasá e autoridad i interpretacionnan dje rabinan i dje Talmud. Nan a aceptá solamente e texto bíblico como nan autoridad. Esaki a aumentá e necesidad pa transmision exacto dje texto bíblico ei, i estudionan masorético a haña un estímulo renobá.

Te na ki grado creencia rabínico of di karaíta a influenciá e masoretanan? M. H. Goshen-Gottstein, un experto riba manuscritonan di Bijbel Hebreo, ta declará: “E masoretanan tabata convencí . . . cu nan tabata manteniendo un tradicion antiguo, i interfiriendo cuné deliberadamente lo tabata pa nan e pió crímen posibel.”

E masoretanan a considerá copiamentu corecto dje texto bíblico como un tarea sagrado. Aunke nan personalmente kisas a ser motivá mashá dor di otro consideracionnan religioso, ta parce cu e trabou masorético mes no a ser influenciá dor di e cuestionnan ei. E notanan marginal sumamente breve a laga poco lugá pa debate teológico. E texto bíblico mes tabata e preocupacion di nan bida; nan lo no a konkel cuné.

Beneficiando di Nan Trabou

Aunke Israel natural no tabata Dios su pueblo scogí mas, e copistanan hudiu aki tabata completamente dedicá na e conserbacion exacto dje Palabra di Dios. (Mateo 21:42-44; 23:37, 38) E logronan dje famia Ben Aser i di e otro masoretanan ta ser aptamente resumí dor di Robert Gordis, kende a skirbi: “E trahadornan humilde pero indominabel ei . . . a efectuá sin fama nan tarea gigantesco di protehá e Texto Bíblico contra pérdida of variacion.” (The Biblical Text in the Making) Como resultado, ora reformadornan di siglo 16 manera Luther i Tyndale a desafiá e autoridad di iglesia i a cuminsá traducí e Bijbel na idioma comun pa tur hende lesa, nan tabatin un texto hebreo bon conserbá pa usa como base pa nan obra.

E trabou dje masoretanan ta sigui beneficiá nos awe. Nan textonan hebreo ta forma e base pa e Scritura Hebreo dje Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras. E traduccion aki ta sigui ser traducí den hopi lenga cu e mésun spiritu di dedicacion i interes pa exactitud cu a ser demostrá dor dje masoretanan di antigwedad. Nos lo mester demostrá un spiritu similar den presta atencion na e Palabra di Jehova Dios.—2 Pedro 1:19.

[Notanan]

a Na hebreo “ben” ta nificá “yu homber.” P’esei Ben Aser kier men “e yu homber di Aser.”

b E notanan masorético den e márgennan na banda ta ser yamá e Masora Chikitu. E notanan den e márgen parti ariba i parti abou ta ser yamá e Masora Grandi. Listanan poné na otro partinan den e manuscrito ta ser yamá e Masora Final.

c Mira Apéndix 1B den e Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras Con Referencias.

d Pa mas informacion tocante e ley oral i hudaismo rabínico, mira página 8-11 dje foyeto Hamas Lo Yega di Tin un Mundu Sin Guera?, publicá dor di Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

[Kuadro/Plachi na página 28]

E Sistema pa Pronunciacion Hebreo

E BUSKEDA pa e mihó método di registrá símbolonan di vocal i marcanan di accent a dura pa siglonan entre e masoretanan. Pues, no ta sorprendente pa haña desaroyo continuo cu cada generacion dje famia Ben Aser. Manuscritonan cu ta existí awe ta representá e estilo i métodonan di solamente e dos último masoretanan dje famia Ben Aser, Moises i Aron.e Un estudio pa compará e manuscritonan aki ta mustra cu Aron a desaroyá reglanan riba cierto puntonan menor di pronunciacion i notacion cu ta diferenciá for di esnan di su tata, Moises.

Ben Náftali tabata un contemporáneo di Aron Ben Aser. E Codex di Cairo di Moises Ben Aser ta contené hopi interpretacion cu ta ser atribuí na Ben Náftali. P’esei, sea Ben Náftali mes a studia bou di Moises Ben Aser of nan tur dos a conserbá un tradicion comun mas antiguo. Hopi escolástico ta papia di e diferencianan entre e sistemanan di Ben Aser i di Ben Náftali, pero M. H. Goshen-Gottstein ta skirbi: “Lo no ta masha leu dje berdad di papia di dos subsistema dentro dje famia Ben Aser i di yama e contraste di interpretacion: Ben Aser versus Ben Aser.” Pues lo ta inexacto pa papia di un solo método di Ben Aser. No tabata como resultado di superioridad inherente cu Aron Ben Aser su métodonan a bira finalmente e forma aceptá. Tabata solamente debí cu e escolástico talmúdico di siglo 12 Moises Maimonides a elogiá un texto di Aron Ben Aser, cu preferencia a ser duná na dje.

[Artwork—Hebrew characters]

Parti di Exodo 6:2 cu i sin puntonan di vocal i marcanan di accent.

[Notanan]

e E Codex di Cairo (895 E.C.), locual ta contené solamente e promé i último profetanan, ta proveé un ehempel dje métodonan di Moises. E codexnan di Aleppo (c. 930 E.C.) i Leningrad (1008 E.C.) ta ser considerá como ehempelnan dje métodonan di Aron Ben Aser.

[Plachi na página 26]

Tiberio, e centro di actividad masorético for di siglo ocho te cu siglo dies

[Credit line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí