Acuerdo Entre “e Tempel di Dios” i Idolonan na Grecia?
RIBA e dia di zomer masha cayente aki, solo ta kima e piedranan lombrante. Sin embargo, e calor extremo no ta parce di mengua e celo i determinacion firme di un multitud di peregrino deboto griego ortodox cu ta dirigiendo nan mes n’e kapel riba e top dje ceru.
Bo ta mira un machi agotá, cu a biaha bini for di e otro banda dje pais, luchando pa sigui cana aunke e ta cansá. Un tiki mas ariba, un homber entusiasmá ta sodando pisá segun cu ansiosamente e ta purba pasa dor dje multitud cu ta pusha i perta riba otro. I un hobencita, di ken ta bisto cu e ta yen di dolor i cu tin un expresion di desesperacion riba su cara, ta gatia riba su rudianan sangrando mashá. Nan meta? Yega na tempu, pa haci oracion dilanti e imágen dje famoso “santu” i, si ta posibel, pa mishi cuné i sunchi e.
Esenanan similar na esaki ta ser ripití na tur parti dje mundu na lugánan dedicá n’e veneracion di “santunan.” Aparentemente, tur e peregrinonan aki ta convencí cu den e manera aki nan ta siguiendo Dios su manera pa acerk’é, expresando asina nan debocion i fe. E buki Our Orthodox Christian Faith (Nos Fe Cristian Ortodox) ta declará: “Nos ta conmemorá [e “santunan”], i ta atribuí gloria i onor na nan personahenan santu . . . , i nos ta pidi nan haci oracion dilanti Dios na nos fabor huntu cu nan súplica i yudansa den e hopi necesidadnan di nos bida. . . . Nos ta recurí na Santunan cu ta haci milager . . . pa nos necesidadnan spiritual i corporal.” Tambe, segun e canonnan sinódico di Iglesia Católico Romano, “santunan” mester ser inbocá como intercesornan cerca Dios, i tantu e relikianan i e imágennan dje “santunan” mester ser venerá.
E interes primario di un cristian berdadero mester ta pa adorá Dios “cu spiritu i cu berdad.” (Juan 4:24) P’e motibu aki, laga nos considerá algun echo tocante e manera den cua e veneracion di “santunan” a ser introducí como parti dje prácticanan religioso di cristiandad. Un examinacion asina mester ta masha iluminador pa tur hende cu ta deseá di acercá Dios den un manera cu ta aceptabel p’E.
Con “Santunan” A Ser Adoptá
E Scritura Griego Cristian ta yama “esnan santu,” of “santunan” tur e cristiannan ei di promé cu a ser limpiá pa e sanger di Cristo i cu a ser apartá p’e sirbishi di Dios como co-heredero prospectivo cu Cristo. (Echonan 9:32; 2 Corintionan 1:1; 13:13)a Homber i muhernan, esnan prominente i esnan humilde den e congregacion, tur a ser describí como “esnan santu” miéntras cu nan a biba aki riba tera. Asta promé cu nan a muri nan a ser duná e reconocimentu como santu den e sentido bíblico.
Sin embargo, despues di siglo dos E.C., miéntras cu cristiandad apóstata tabata hañando forma, e tendencia tabata pa purba haci cristianismo popular, un religion cu lo a atraé hende pagano i cu lo ta mesora aceptabel pa nan. E paganonan aki a adorá un panteon di diosnan, i e religion nobo tabata estrictamente monoteista. Pues un compromiso lo tabata posibel dor di adoptá “santunan,” cu lo a tuma e lugá dje diosnan, semidiosnan i héroenan mítico di antigwedad. Comentando riba esaki, e buki Ekklisiastiki Istoria (Historia Eclesiástico) ta declará: “Pa esnan cu a ser combertí for di paganismo na cristianismo, tabata fácil pa reconocé nan héroenan bandoná den e persona dje mártirnan i pa cuminsá duna nan e onor cu nan anteriormente a duna na e héroenan di ántes. . . . Sin embargo, masha hopi bes, e rindimentu di tal onor n’e santunan a bira puru idolatria.”
Un otro obra di referencia ta splica con “santunan” a ser introducí den cristiandad: “Den e rindimentu di onor na e santunan dje Iglesia Griego Ortodox, nos ta haña rastronan bisto dje influencia fuerte cu religion pagano tabatin. Cualidadnan cu a ser atribuí n’e diosnan di Olimpia promé cu [hende] a ser combertí na cristianismo awor a ser atribuí n’e santunan. . . . For dje promé añanan dje religion nobo, nos ta mira su fielnan a reemplasá e dios-solo (Febo Apólos) cu e Profeta Elías, construyendo misanan riba, of banda di, e ruinanan di tempel of lugánan sagrado antiguo dje dios aki, mayoria biaha riba e top di ceritu i cerunan, na tur lugá unda e griegonan di antigwedad a onra e dunador di lus Febo Apólos. . . . Nan asta a identificá e diosa-Bírgen Atena cu e propio Bírgen Maria. Asina e bashí cu a ser creá ora e ídolo di Atena a ser deribá a ser eliminá den e alma dje idólatra combertí.”—Neoteron Enkyklopaidikon Lexikon (Diccionario Enciclopédico Nobo), Volúmen 1, página 270-1.
Examiná, por ehempel, e situacion cu a existí na Aténas te na cabamentu di siglo cuater E.C. Mayoria dje habitantenan dje stad ei ainda tabata pagano. Un di nan ritualnan mas sagrado tabata e ceremonianan secreto, esta misterionan eleusiniano, un suceso dòbel,b cu a ser tené anualmente den februari den e pueblo di Eleusis, 23 kilometer nortwest di Aténas. Pa asistí n’e misterionan aki, e ciudadanonan pagano di Aténas tabatin cu sigui e Caminda Sagrado (Hi·e·raʹ Ho·dosʹ). Tratando pa percurá un lugá alternativo di adoracion, e lidernan dje stad a resultá di ta bastante ingenioso. Riba e mésun caminda, rond di 10 kilometer for di Aténas, e monasterio di Dafne a ser construí pa atraé e paganonan i pa prevení nan di asistí n’e misterionan. E misa dje monasterio a ser construí riba e fundeshi dje tempel antiguo dedicá n’e dios griego Dafnaios, of Pitio Apólos.
Evidencia dje integracion di deidadnan pagano den e veneracion di “santunan” por ser hañá tambe riba e isla di Kitira, Grecia. Riba top di un dje cerunan dje isla, tin dos kapel bizantino chikitu—un di nan dedicá na “San” Jorge, e otro na Bírgen Maria. Cobamentunan a revelá cu esaki tabata e sitio di un lugá sagrado di cretensenan riba top di ceru cu a sirbi como un lugá di adoracion casi 3.500 aña pasá. Durante siglo seis of shete E.C., “cristiannan” a construí nan kapel pa “San” Jorge net n’e sitio dje lugá sagrado riba top di ceru. E maniobra aki tabata altamente simbólico; e centro avansá ei di religion cretense a dominá e rutanan riba laman den Laman Egeo. E dos misanan a ser construí ei pa garantisá e fabor di Nos Señora La Bírgen i “San” Jorge, e último aki siendo recordá riba e mésun dia cu e “potector di nabegantenan,” “San” Nicolas. Un corant cu a duna un reportahe riba e descubrimentu aki a bisa: “Awe e pastor [griego ortodox] lo subi e ceru, net manera e pastor cretense di antigwedad lo a haci,” pa por efectuá servicionan religioso!
Resumiendo e grado den cua cristianismo apóstata a ser influenciá dor di religion griego pagano, un investigador histórico ta señalá: “E fundeshi paganístico dje religion cristian hopi biaha ta keda intacto den creencianan popular, probando asina e caracter duradero di tradicion.”
‘Adorando Loke Nos Conocé’
Jesus a bisa e señora samaritano: “Nos ta adorá loke nos conocé. . . . E berdadero adoradornan lo adorá e Tata cu spiritu i cu berdad, pasobra, en realidad, e Tata ta busca hende asina pa ador’é.” (Juan 4:22, 23) Ripará cu adoracion basá riba e berdad ta indispensabel! P’esei ta imposibel pa adorá Dios di un manera aceptabel sin conocimentu exacto i un amor profundo pa e berdad. E berdadero religion cristian mester ta fundá riba e berdad, no riba tradicion i prácticanan fiá for di paganismo. Nos sa con Jehova ta sinti ora hende ta purba ador’é den e manera incorecto. Apostel Pablo a skirbi n’e cristiannan den e stad griego di antigwedad di Corinto: “Ki armonia tin entre Cristo i Belial? . . . Ki acuerdo e tempel di Dios tin cu ídolonan?” (2 Corintionan 6:15, 16) Cualkier intento pa armonisá e tempel di Dios cu ídolonan ta repugnante p’e.
Ademas, den un manera masha cla, e Scritura no ta permití e idea di haci oracion na “santunan” pa nan actua como intercesornan cerca Dios. Den su oracion modelo, Jesus a siña cu mester dirigí oracion solamente n’e Tata, ya cu el a manda su disipelnan: “Boso, anto, tin cu haci oracion asina aki: ‘Nos Tata cu ta den shelu, laga bo nomber sea santificá.’” (Mateo 6:9) Jesus a declará tambe: “Ami ta e caminda i e berdad i e bida. Ningun hende ta yega n’e Tata sino pa medio di mi. Si boso pidi algu den mi nomber, lo mi hacié.” I apostel Pablo a declará: “Tin un solo Dios, i un solo mediador entre Dios i hende, un hende, Cristo Jesus.”—Juan 14:6, 14; 1 Timoteo 2:5.
Si nos berdaderamente kier pa Dios tende nos oracionnan, ta esencial pa nos acerk’é den e manera cu su Palabra ta manda. Enfatisando e único manera válido pa acercá Jehova, Pablo a skirbi tambe: “Cristo Jesus ta esun cu a muri, sí, mas bien esun cu a ser lantá for di morto, cu ta n’e man drechi di Dios, cu tambe ta boga pa nos.” “E por salba completamente tambe esnan cu ta acercá Dios mediante dje, pasobra e semper ta bibu pa boga pa nan.”—Romanonan 8:34; Hebreonan 7:25.
‘Adorando cu Spiritu i cu Berdad’
Cristianismo apóstata no tabatin ni e fortalesa spiritual ni e sosten dje spiritu santu di Dios pa motivá e paganonan pa bandoná nan adoracion falsu i sigui e siñansanan berdadero di Jesucristo. El a absorbá creencia i prácticanan pagano den su búskeda pa hende combertí, pa poder i popularidad. P’e motibu aki el a producí, no cristiannan stabil, aceptabel pa Dios i Cristo, sino creyentenan falsu, “mal yerba” inapto p’e Reino.—Mateo 13:24-30.
Sin embargo, durante e tempu di fin aki, bou di direccion di Jehova tin un movementu importante den restoracion di adoracion berdadero. Jehova su pueblo rond mundu, sin importá nan antecedente cultural, social of religioso, ta purba armonisá nan bida i creencianan cu e normanan di Bijbel. Si bo kier siña mas tocante con pa adorá Dios “cu spiritu i cu berdad,” por fabor, tuma contacto cu Testigonan di Jehova caminda bo ta biba. Nan lo ta mas cu contentu pa yudá bo ofrecé un sirbishi sagrado aceptabel na Dios, basá riba bo facultad di razoná i un conocimentu exacto di su Palabra. Pablo a skirbi: “Mi ta suplicá boso p’e compasion di Dios, rumannan, pa presentá boso curpa como un sacrificio bibu, santu, i aceptabel na Dios, un sirbishi sagrado cu boso facultad di razoná. I stop di ser formá segun e sistema di cosnan aki, mas bien sea transformá dor di rehací boso mente, pa boso por proba pa boso mes loke ta e bon i aceptabel i perfecto boluntad di Dios.” I n’e colosensenan el a bisa: “Nos . . . , desde e dia cu nos a tende di dje, no a stop di haci oracion pa boso i di pidi pa boso por ser yená cu e conocimentu exacto di su boluntad den tur sabiduria i perspicacia spiritual, pa boso cana digno di Jehova afin di agrad’é plenamente miéntras cu boso ta sigui producí fruta den tur bon obra i aumentá den e conocimentu exacto di Dios.”—Romanonan 12:1, 2; Colosensenan 1:9, 10.
[Nota]
a Algun traduccion di Bijbel ta traducí e palabra griego haʹgi·os como “esun santu,” otronan como “santu.”
b E Eleusinia Mayor a ser tené tur aña den september na Aténas i Eleusis.
[Kuadro/Plachi na página 28]
Uso Inimaginabel di e Partenon
Emperador “cristian” Teodosio II, cu mandatonan perteneciendo n’e stad di Aténas (438 E.C.), a abolí e ritonan i misterionan pagano, a cera e tempelnan pagano. Despues di esei nan por a ser combertí den misanan cristian. E único rekisito pa combertimentu exitoso di un tempel tabata di purifik’é dor di instalá un crus den dje!
Un dje promé tempelnan pa ser combertí tabata e Partenon. Trabounan grandi di renobacion a tuma lugá pa por haci e Partenon apto pa usa como un tempel “cristian.” For di aña 869 E.C., el a sirbi como e catedral di Aténas. Incialmente el a ser onrá como e misa di “Sabiduria Santu.” Esaki por tabata un recordatorio significativo dje echo cu e “doño” original dje tempel, Atena, tabata e diosa di sabiduria. Despues el a ser dedicá na “Nos Señora e Ateno.” Despues di ocho siglo cu el a ser usá p’e ortodoxnan, e tempel a ser combertí den e misa católico di Santa Maria di Aténas. E “proceso di reciclahe” religioso ei di e Partenon a sigui ora, den siglo 15, e turconan ottoman a combirtié den un moské.
Awe miles di turista ta bishitá e Partenon, e tempel dórico di antigwedad di Atena Partenon (“Bírgen”), e diosa griego di sabiduria, como simplemente un obra maestro di arkitectura griego.
[Plachi na página 26]
Monasterio di Dafne—un lugá alternativo di adoracion p’e paganonan di Aténas di antigwedad