Naḥmanides—El A Refutá Cristianismo?
EDAD Medio. Kico e ta trece na mente? Crusadanan? Inkisicionnan? Tortura? Aunke e no ta un periodo generalmente asociá cu discusion religioso abierto, durante e tempu ei, na aña 1263, un dje debatenan entre hudiu i cristian mas único den historia europeo a tuma lugá. Ken tabata enbolbí? Cua cuestionnan a ser plantiá? Con e debate por yuda nos awe identificá e religion berdadero?
Kico A Incitá e Debate?
Atrabes di Edad Medio, e Iglesia Católico Romano a presentá su mes como e religion berdadero. Sin embargo, e pueblo hudiu nunca a renunciá nan afirmacion di ta e pueblo scogí di Dios. E inabilidad dje iglesia pa convencé e hudiunan cu nan mester a combertí a causa frustracion p’e iglesia i a hiba cu frecuencia na violencia i persecucion. Durante e Crusadanan dies di miles di hudiu a ser masacrá of kimá na staca ora a duna nan e opcion entre bautismo of morto. Den hopi pais antisemitismo inspirá dor di iglesia tabata prevalecé.
Sin embargo, un actitud distinto a prevalecé na Spaña católico dje siglonan 12 i 13. Ei a permití hudiunan libertad religioso—tanten cu nan no a atacá e fe cristian—i asta a duna nan posicionnan importante den e palacio dje rey. Pero despues di mas o ménos un siglo di tal fabor, pastornan dje órden dominicano a tuma pasonan pa mengua e influencia hudiu den sociedad i pa combertí e hudiunan na catolicismo. Rey Jaime I di Aragon a ser presioná dor dje dominicanonan pa areglá un debate oficial, cua su propósito tabata pa proba e inferioridad dje religion hudiu i e necesidad pa tur hudiu combertí.
Esaki no tabata e promé debate entre hudiu i cristian. Na aña 1240, un disputa oficial a ser tené na Paris, Francia. Su propósito principal tabata pa husga e Talmud, un buki sagrado p’e hudiunan. Sin embargo, a permití e participantenan hudiu masha poco libertad di papia. Despues cu e iglesia a declará su victoria den e disputa aki, copianan dje Talmud a ser kimá en masa den e plasanan público di Paris.
Pero e spiritu mas tolerante di Rey Jaime I di Aragon no a permití un huicio falsu asina. Realisando esaki, e dominicanonan a purba un método diferente. Manera Hyam Maccoby a describié den su buki Judaism on Trial, e dominicanonan a invitá e hudiunan na un debate “bou dje pretexto di cortesia i persuasion, mas bien cu di denunciacion manera na Paris.” E dominicanonan a nombra como nan representante principal Pablo Christiani, un hudiu cu a combertí na catolicismo i a bira un pastor dominicano. Dor di usa Pablo Christiani su conocimentu dje skirbimentunan talmúdico i rabínico, e dominicanonan a sinti sigur cu nan lo por a proba cu Jesus tabata e Mesías.
Pakico A Scoge Naḥmanides?
Solamente un personahe na Spaña tabatin e estatura spiritual pa representá e banda hudiu dje debate—Moises ben Naḥman, of Naḥmanides.a Nací rond di 1194 den e stad di Gerona, Naḥmanides, pa ora e tabatin 16 aña, ya caba a distinguí su mes como un erudito bíblico i talmúdico. Pa ora e tabatin 30 aña di edad, el a skirbi comentarionan riba mayor parti dje Talmud, i djis despues e tabata un bocero principal pa intermediá den e controversia over dje skirbimentunan di Maimonides cu a menasá di dividí e comunidad hudiu.b Naḥmanides ta ser considerá e erudito hudiu bíblico i talmúdico mas importante di su generacion i ta clasificá kisas na di dos lugá solamente despues di Maimonides den su influencia riba hudaismo durante e periodo ei.
Naḥmanides a ehercé influencia extenso riba e comunidad hudiu na Catalonia, i asta Rey Jaime I a consult’é riba vários asuntu di Estado. Su abilidad di pensa penetrante a ser respetá tantu dor di hudiu como gentil. E dominicanonan a realisá cu pa por humiyá e hudiunan eficasmente, Naḥmanides, nan rabi principal, lo mester ta esun p’e debate.
Naḥmanides no kier a bai di acuerdo cu e debate, realisando cu e dominicanonan no tabatin ningun intencion di tin un intercambio imparcial. E lo mester a contestá preguntanan pero no tabata por a haci ningun pregunta. Sin embargo, el a accedé n’e peticion dje rey, pidiendo pa dun’é permiso pa papia libremente ora di duna contesta. Rey Jaime I a bai di acuerdo cu esaki. Permitiendo un libertad di papia relativamente grandi asina tabata sin precedente i no a ser ripití mas atrabes di henter e Edad Medio, un evidencia cla dje rey su alto estima pa Naḥmanides. Tog, Naḥmanides tabatin un poco temor. Si nan a consider’é demasiado antagonista den e debate, esei lo tabatin consecuencianan desastroso pa tantu e como e comunidad hudiu. Violencia lo por a estayá na cualkier momento.
Naḥmanides Debatiendo Contra Pablo Christiani
E esenario principal pa e debate tabata e palacio dje rey na Barcelona. A tene cuater sesion—20, 23, 26 i 27 di juli, 1263. E rey personalmente a presidí cada sesion, caminda tambe a asistí vários dignatario di Iglesia i Estado, i tambe hudiunan dje comunidad local.
E iglesia ningun momento so no a duda dje resultado dje debate. Den nan relato oficial, e dominicanonan a declará cu e propósito dje debate tabata ‘no pa pone e fe den disputa como si fuera e tabata un asuntu di duda, sino afin di destruí e erornan dje hudiunan i eliminá e fe confiá di hopi hudiu.’
Aunke casi 70 aña di edad, Naḥmanides a mustra su abilidad di pensa penetrante dor di trata na limitá e discusion na cuestionnan fundamental so. El a cuminsá cu bisa: “Disputanan [anterior] entre gentil i hudiu a trata hopi faceta di celebracionnan religioso riba cua e principio fundamental di fe no ta dependé. Sin embargo, den e corte real aki, mi ta deseá di debatí solamente tocante asuntunan riba cua henter e controversia ta dependé.” E ora ei a ser acordá cu e tópiconan lo ta limitá na si e Mesías a bini caba, si e tabata Dios of hende, i si ta hudiu of cristian ta poseé e berdadero ley.
Den su argumento di introduccion, Pablo Christiani a declará cu lo e proba for dje Talmud cu e Mesías a bini caba. Naḥmanides a replicá cu si esaki tabata e caso, pakico e rabinan cu a aceptá e Talmud no a aceptá Jesus? En bes di enfocá su argumentonan riba razonamentu bíblico cla, Christiani a referí bes tras bes na pasashinan rabínico complicá pa establecé su argumentonan. Punto pa punto Naḥmanides a refutá esakinan dor di mustra cu e pasashinan ei tabata ser citá for di contexto. Tabata lógico cu Naḥmanides por a distinguí su mes como mas competente den debatí e skirbimentunan aki na cua el a dedicá henter su bida na studia. Asta ora Christiani a referí n’e Scritura, su argumentacion a resaltá puntonan cu tabata fácil pa refutá.
Aunke e tabata limitá na duna contesta so, tabata posibel pa Naḥmanides presentá argumentacion poderoso cu a mustra pakico e posicion dje Iglesia Católico tabata inaceptabel tantu pa hudiu como pa otro hende pensador. Relacioná cu e doctrina di Trinidad, el a declará: “E mente di cualkier hudiu of di cualkier hende lo no permitié kere cu e Creador di shelu i tera . . . lo a pasa dor dje matris di un muher hudiu . . . i despues [lo a ser] entregá den man di su enemigunan, kendenan . . . a mat’é.” Naḥmanides a declará den poco palabra pero fuerte: “Loke boso ta kere—i esei ta e fundeshi di boso fe—no ta aceptabel pa e mente [racional].”
Resaltando un inconsistencia cu te n’e dia djawe a prevení hopi hudiu di asta considerá e posibilidad di cu Jesus ta e Mesías, Naḥmanides a enfatisá e culpa di sanger extremo dje iglesia. El a bisa: “E profeta ta declará cu den e tempu dje Mesías, . . . nan lo bati nan spada na ploeg, i nan lansa na skèr di corta mata; nacion lo no hisa spada contra nacion, ni nan lo no siña mas di guera. Desde e dianan dje Nazareno te cu awor, henter e mundu tabata yen di violencia i ladronicia. [Realmente], e cristiannan a drama mas sanger cu e resto dje nacionnan, i tambe nan ta hiba bidanan inmoral. Ki difícil lo ta pa abo, mi señor rey, i pa esakinan, bo cabayeronan, si nan lo no siña mas di guera!”—Isaías 2:4.
Despues dje di cuater sesion, e rey a para e debate. El a bisa Naḥmanides: “Nunca mi a mira un homber cu tabata ekibocá, argumentá asina bon manera abo a haci.” Cumpliendo cu su promesa, garantisando libertad di papia i proteccion pa Naḥmanides, Rey Jaime I di Aragon a mand’é cas, huntu cu un regalo di 300 dinar. Riba peticion dje obispu di Gerona, Naḥmanides a haci un registro skirbí dje debate.
Maske e dominicanonan a declará un victoria decisivo, nan tabata claramente molestiá. Despues nan a trece cargonan contra Naḥmanides di a papia blasfemia contra e iglesia, usando su registro skirbí dje debate como prueba. Malcontentu cu e trato faborabel dje rey pa cu Naḥmanides, e dominicanonan a apelá na Papa Clemente IV. Aunke mas di 70 aña bieu, Naḥmanides a ser expulsá for di Spaña.c
Unda Por Haña e Berdad?
E argumento di un dje bandanan a yuda identificá e religion berdadero? Miéntras cu cada un a resaltá e erornan dje otro banda, ningun di dos a presentá un mensahe cla tocante e berdad. Loke Naḥmanides a refutá asina ábilmente no tabata cristianismo berdadero, sino, mas bien, doctrina trahá pa hende, manera e siñansa di Trinidad, inventá dor di cristiandad den e siglonan despues di Jesus. Cristiandad su conducta inmoral i dramamentu di sanger pa loco, resaltá cu asina curashi dor di Naḥmanides, tambe ta asuntunan indisputabel di historia registrá.
No ta difícil pa comprendé pakico, bou dje circunstancianan aki, Naḥmanides i otro hudiunan no por a ser impresioná dor dje argumentonan na fabor di cristianismo. Ademas, Pablo Christiani su argumentonan tabata basá, no riba razonamentu cla for dje Scritura Hebreo, sino riba mal aplicacion di scrituranan rabínico.
En realidad, Naḥmanides no a refutá cristianismo. Pa den su tempu e berdadero lus dje siñansanan di Jesus i pruebanan di cu e ta e Mesías a bira scondí dor di representacion falsu. E aparicion di tal siñansa apóstata en realidad a ser profetisá dor di Jesus i e apostelnan.—Mateo 7:21-23; 13:24-30, 37-43; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1, 2.
Sin embargo, e religion berdadero por ser identificá claramente awe. Jesus a bisa en cuanto su siguidornan berdadero: “Na nan frutanan boso lo reconocé nan. . . . Di igual manera tur bon palu ta producí fruta excelente, pero tur palu putrí ta producí fruta sin balor.” (Mateo 7:16, 17) Nos ta invitá bo pa identificá e religion berdadero. Laga Testigonan di Jehova yudá bo haci un investigacion obhetivo dje pruebanan bíblico. Dje manera ei lo bo siña e berdadero nificacion di tur e promesanan di Dios relacioná cu e Mesías i su gobernacion.
[Nota]
a Hopi hudiu ta referí na Naḥmanides como “Ramban,” un acrónimo hebreo formá for dje letternan inicial dje palabranan “Rabi Moises Ben Naḥman.”
b Mira e artículo “Maimonides—E Homber Cu A Redefiní Hudaismo” den E Toren di Vigilancia di 1 di mart, 1995, página 20-3.
c Na 1267, Naḥmanides a yega n’e tera conocí awor como Israel. Su último añanan di bida tabata yen di logro. El a reestablecé e presencia hudiu i un centro pa estudio na Jerusalem. Tambe el a completá su comentario riba e Tora, e promé cincu bukinan di Bijbel, i a bira e cabes spiritual di e comunidad hudiu den e stad norteño cantu di costa, Acre, caminda el a muri na 1270.
[Plachi na página 20]
Naḥmanides a argumentá su caso na Barcelona
[Plachi Rekonosementu na página 19]
Plachinan na página 19-20: Reproducí for di Illustrirte Pracht - Bibel/Heilige Schrift des Alten und Neuen Testaments, nach der deutschen Uebersetzung D. Martin Luther’s