Di Con Bo Mester Ta Interesá den e Rolnan di Laman Morto?
Promé cu a descubrí e Rolnan di Laman Morto, e manuscritonan di mas bieu di e Scritura Hebreo tabata for di mas o ménos siglo 9 i 10 E.C. En berdad nos por confia cu e manuscritonan aki a transmití e Palabra di Dios fielmente, ya cu a completá skirbimentu dje Scritura Hebreo sigur mas cu mil aña promé? Profesor Julio Trebolle Barrera, un miembro di e tim internacional di editornan di e Rolnan di Laman Morto, a bisa: “E Rol di Isaías [di Qumran] ta duna prueba irefutabel cu transmision di e manuscrito bíblico durante un periodo di mas cu mil aña na man di e copistanan hudiu tabata masha confiabel i exacto.”
E ROL cu Barrera ta referí na dje ta contené henter e buki di Isaías. Te n’e dia djawe, entre e mas cu 200 manuscritonan bíblico hañá na Qumran, nan a identificá porcionnan di tur buki di e Scritura Hebreo cu excepcion di e buki di Ester. Distinto for di e Rol di Isaías, mayoria buki di e Scritura Hebreo ta consistí solamente di fragmentonan, cu ta contené ménos di un décimo di cualkier buki specificá. E bukinan bíblico cu tabata mas popular na Qumran tabata Salmo (36 ehemplar), Deuteronomio (29 ehemplar) i Isaías (21 ehemplar). Esakinan ta tambe e bukinan mas citá den e Scritura Griego Cristian.
Maske e rolnan ta mustra cu Bijbel no a experenciá cambionan fundamental, nan ta revelá tambe cu te na cierto grado tabatin diferente version di manuscrito bíblico na hebreo usá dor di hudiu den e periodo di Segundo Tempel, cada un cu su mes variacion. Pa loke ta ortografia of uso di palabra, no ta tur e rolnan ta idéntico na e texto masorético. Algun rol ta mas cerca di e Septuaginta na griego. Anteriormente, eruditonan tabata pensa cu e diferencianan cu tin den e Septuaginta por ta resultado di foutnan of asta inventonan conciente dje traductor. Awor e rolnan ta revelá cu mayoria di e diferencianan aki ta en realidad debí na variacionnan den e manuscrito hebreo. Esaki kisas ta splica di con cristiannan di promé den algun caso tabata cita textonan di e Scritura Hebreo usando palabranan distinto for di e texto masorético.—Éxodo 1:5; Echonan 7:14.
Pues, e cueba di tesoro cu nan a descubrí cu e rolnan i fragmentonan bíblico ta proveé un excelente fundeshi pa studia e transmisionnan di e texto bíblico hebreo. E Rolnan di Laman Morto a confirmá e balor di tantu e Septuaginta como e Pentateuco samaritano pa haci comparacion textual. Nan ta proveé un fuente adicional pa traductornan di Bijbel considerá pa posibel mehoracion textual di e texto masorético. Den un cantidad di caso, nan ta confirmá decisionnan cu e Comité di Traduccion di Bijbel di Mundu Nobo a tuma pa restorá e nomber di Jehova na e lugánan caminda nan a kit’é for di e texto masorético.
E rolnan cu ta describí regla i creencianan di e secta di Qumran ta mustra masha cla cu den tempu di Jesus no ta un forma di hudaismo so tabatin. E secta di Qumran tabatin tradicionnan diferente for di esnan di e fariseo i saduceonan. E diferencianan aki probablemente a pone cu e secta a bai biba den desierto. Nan a kere ekibocadamente cu Isaías 40:3, tocante un bos den desierto cu ta haci e caminda di Jehova stret, a cumpli riba nan. Vários fragmento dje rolnan ta referí na e Mesías, kende su binimentu e autornan a mira como inminente. Esaki ta di interes special en bista di Lucas su comentario cu “e pueblo tabata den expectativa” di e binimentu dje Mesías.—Lucas 3:15.
Te na cierto grado e Rolnan di Laman Morto ta yuda nos comprendé con bida hudiu tabata durante e tempu cu Jesus a predicá. Nan ta proveé informacion cu por ser usá pa haci comparacion ora di studia hebreo antiguo i e texto di Bijbel. Pero ainda nan mester haci un análisis mas profundo dje texto di hopi Rol di Laman Morto. P’esei, ainda hende lo por haña mas comprendimentu penetrante. Sí, e descubrimentu arkeológico di mas grandi di siglo 20 ta sigui fasiná tantu eruditonan como studiantenan di Bijbel segun cu nos ta avansá den siglo 21.
[Rekonosementu pa Potrèt na página 7]
Cobamentu na Qumran: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; manuscrito: Cortesia di Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem