Kon Guera i Konflikto Ta Afektá Nos Tur?
“Desde Segundo Guera Mundial, mundu ta enfrentá mas tantu guera i konflikto armá ku nunka promé. Dos mil mion hende na mundu, esta, un di kada kuater hende, ta biba na lugá ku ta ser afektá pa e gueranan ei.”
Visesekretario General Amina J. Mohammed di Nashonnan Uní, 26 di yanüari 2023.
Guera por kuminsá di un ora pa otro asta na lugá kaminda tin pas aktualmente. I asta hende ku no ta biba kaminda tin guera por ser afektá. I despues ku un guera stòp, tòg e efektonan ta keda pa hopi tempu. Ban wak algun ehèmpel:
Skarsedat di kuminda. Segun e Programa Mundial di Alimentashon, “guera ta e motibu prinsipal ku hende ta sufri di hamber. Setenta porshento di hende ku ta sufri di hamber ta biba den área ku tin guera.”
Problema di salú mental i físiko. Hende ku ta biba den área kaminda un ora pa otro por tin guera ta sufri di strès i ansiedat. Anto hende ku ta biba den área kaminda tin guera tin mas chèns di sufri daño físiko i di haña problema mental. Ta tristu pa bisa ku hopi biaha ta difísil pa nan haña atenshon médiko.
Hende mester bandoná nan lugá di biba. Segun e Alto Komisario di Nashonnan Uní pa Refugiado, te ku sèptèmber 2023, mas ku 114 mion hende rònt mundu a haña nan obligá di bandoná nan hogar. Kiko ta e kousa prinsipal? Guera i konflikto.
Problema ekonómiko grandi. Guera ta kousa problema ekonómiko. Por ehèmpel, kos ta bira mas karu. Gobièrnu ta hinka hopi plaka den operashon militar en bes di usa esaki pa edukashon i salú. I ta kosta hopi plaka pa drecha tur e dañonan ku guera ta kousa.
Problema di medio ambiente. Hende ta sufri ora e rekursonan natural ku nan tin mester ta ser destruí. Awa, aire i suela kontaminá por kousa problema di salú króniko. I asta despues di guera, tin e peliger di mina den tera ku por eksplotá i mata hende òf laga nan desabilitá.
No tin duda, guera ta kousa hopi destrukshon i daño.