CAPITULO DIESDOS
Bo Por Vence Problemanan cu Ta Causa Daño na un Famia
1. Ki problemanan scondí ta existí den algun famia?
E AUTO bieu a caba di ser labá i di pólish. Pa hende cu ta pasando forbij e ta mustra briyante, casi nobo. Pero bou dje superficie, frusto a cuminsá come e curpa dje auto. Ta mescos cu algun famia. Aunke e aparencia externo ta mustra cu tur cos ta parce bon, caranan sonriente ta sconde miedu i dolor. Na cas, caminda esnan cu no ta dje famia no ta wak, elementonan destructivo ta comiendo e pas dje famia. Dos problema cu por tin e efecto aki ta alcoholismo i violencia.
E DAÑO CAUSA DOR DI ALCOHOLISMO
2. (a) Kico ta e punto di bista bíblico di uso di bebidanan alcohólico? (b) Kico ta alcoholismo?
2 Bijbel no ta condená e uso moderá di bebidanan alcohólico, pero sí e ta condená buracheria. (Proverbionan 23:20, 21; 1 Corintionan 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3) Sin embargo, alcoholismo ta mas cu buracheria; e ta un preocupacion crónico cu bebidanan alcohólico i un pérdida di control debí na nan uso. Alcohóliconan por ta adultonan. Lamentablemente, nan por ta hóbennan tambe.
3, 4. Describí e efectonan di alcoholismo riba e casá dje alcohólico i riba e yunan.
3 Hopi tempu pasá Bijbel a indicá cu mal uso di alcohol por kibra e pas di famia. (Deuteronomio 21:18-21) Henter e famia ta sinti e efectonan destructivo di alcoholismo. E casá por bira completamente enbolbí den esfuersonan pa stop e alcohólico su bebementu of pa trata cu su comportacion imprevisto. E esposaa ta purba sconde e bebida, tir’é afó, sconde su cen, i haci un apelacion riba su amor pa famia, pa bida, asta pa Dios—pero e alcohólico ta bebe tog. Segun cu su esfuerso pa controlá su esposo su bebementu fracasá bes tras bes, e esposa ta sintié frustrá i inadecuá. E por cuminsá sufri di miedu, rabia, culpa, nerviosidad, ansiedad i falta di respet propio.
4 Yunan no ta scapa dje efectonan di un mayor su alcoholismo. Algun ta ser agredí físicamente. Otronan ta ser abusá sexualmente. Nan por asta culpa nan mes cu un mayor ta alcohólico. Frecuentemente nan abilidad pa confia otro hende ta ser destruí dor dje alcohólico su comportacion inconsistente. Pa motibu cu nan no por papia confortablemente tocante loke ta sosodiendo na cas, e yunan kisas ta siña wanta nan sintimentunan aden, hopi bes cu consecuencianan físico perhudicial. (Proverbionan 17:22) Yunan asina por carga e falta di confiansa of respet propio aki te na hende grandi.
KICO E FAMIA POR HACI?
5. Con por trata cu alcoholismo, i pakico esaki ta difícil?
5 Aunke hopi autoridad ta bisa cu no por cura alcoholismo, mayoria ta bai di acuerdo cu ta posibel pa logra un midí di recuperacion cu un programa di abstinencia total. (Compará cu Mateo 5:29.) Sin embargo, pa logra pa un alcohólico aceptá yudansa ta mas fácil pa bisa cu pa haci, siendo cu generalmente e ta nenga cu e tin un problema. No obstante, ora miembronan di famia dal paso pa trata cu e manera cu e alcoholismo a afectá nan, e alcohólico por cuminsá realisá cu e tin un problema. Un dokter cu experencia den yuda alcohóliconan i nan famia a bisa: “Mi ta kere cu e cos di mas importante ta p’e famia simplemente continuá cu nan actividadnan di tur dia den e forma mas beneficioso cu nan por. E alcohólico mas i mas ta hañ’é confrontá cu ki grandi e contraste ta entre e i e resto dje famia.”
6. Cua ta e mihó fuente di conseho pa famianan cu un miembro alcohólico?
6 Si tin un alcohólico den bo famia, conseho inspirá di Bijbel por yudá bo biba e manera mas beneficioso posibel. (Isaías 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17) Considerá algun principio cu a yuda famianan pa trata exitosamente cu alcoholismo.
7. Si un miembro di famia ta un alcohólico, ken ta responsabel?
7 Stop di tuma tur e culpa. Bijbel ta bisa: “Cada un lo hiba su mes carga di responsabilidad,” i, “cada un di nos lo rindi cuenta di su mes na Dios.” (Galationan 6:5; Romanonan 14:12) E alcohólico tal bes ta trata na insinuá cu e miembronan di famia ta responsabel. Por ehempel, e por bisa: “Si boso tabata tratá mi mihó, lo mi no tabata bebe.” Si otronan demostrá cu nan ta di acuerdo cuné, nan ta animand’e pa sigui bebe. Pero asta si nos ta víctima di circunstancianan of di otro hende, nos tur—incluyendo alcohóliconan—ta responsabel pa loke nos ta haci.—Compará cu Filipensenan 2:12.
8. Cua ta algun manera cu e alcohólico por ser yudá pa enfrentá e consecuencianan di su problema?
8 No sinti cu semper bo mester protehá e alcohólico for dje consecuencianan di su bebementu. Un proverbio bíblico tocante un persona den un atake di furia por ta aplicabel di igual manera n’e alcohólico: “Si bo libr’é, tambe lo bo keda hacié bes tras bes.” (Proverbionan 19:19) Laga e alcohólico sinti e efectonan di su bebementu. Laga e mes limpia e sushedad cu el a haci of laga e mes yama su doño di trabou cu un splicacion e mainta despues di un episodio di bebementu.
Ancianonan cristian por ta un gran fuente di yudansa den resolvé problemanan di famia
9, 10. Pakico e famianan di alcohóliconan mester aceptá yudansa, i ken su yudansa en particular nan mester busca?
9 Aceptá yudansa for di otronan. Proverbionan 17:17 ta bisa: “Un berdadero compañero ta stima na tur tempu, i ta un ruman cu ta nací pa ora tin angustia.” Ora tin un alcohólico den bo famia, tin angustia. Bo tin mester di yudansa. No vacilá pa dependé riba ‘berdadero compañeronan’ pa apoyo. (Proverbionan 18:24) Papiando cu otronan cu ta comprendé e problema of cu a confrontá un situacion similar por duná bo sugerencianan práctico riba kico pa haci i kico pa no haci. Pero sea balansá. Papia cu esnan cu bo ta confia, esnan cu lo protehá bo “papiamentu confidencial.”—Proverbionan 11:13.
10 Siña confia e ancianonan cristian. E ancianonan den e congregacion cristian por ta un gran fuente di yudansa. E hombernan maduro aki ta ábil den e Palabra di Dios i experenciá den e aplicacion di su principionan. Nan por resultá di ta “manera un refugio for di bientu i un lugá di sconde for di e tempestad di yobida, manera coriente di awa den un tera secu, manera e sombra di un baranca grandi den un tera agotá.” (Isaías 32:2) Ancianonan cristian no solamente ta protehá e congregacion den su totalidad for di influencianan perhudicial sino tambe nan ta consolá, refrescá i mustra un interes personal den individuonan cu tin problema. Haci pleno uso di nan yudansa.
11, 12. Ken ta percurá e mayor yudansa pa famianan di alcohóliconan, i con e apoyo ei ta ser duná?
11 Ariba tur cos, derivá fortalesa for di Jehova. Bijbel calurosamente ta sigurá nos: “Jehova ta cerca di esnan cu ta kibrá di curason; i esnan cu ta aplastá den spiritu e ta salba.” (Salmo 34:18) Si bo ta sintí bo kibrá di curason of aplastá den spiritu debí n’e presionnan di biba cu un miembro di famia alcohólico, sabi cu “Jehova ta cerca.” E ta comprendé con difícil bo situacion di famia ta.—1 Pedro 5:6, 7.
12 Dor di kere loke Jehova ta bisa den su Palabra por yudá bo trata cu ansiedad. (Salmo 130:3, 4; Mateo 6:25-34; 1 Juan 3:19, 20) Studiando e Palabra di Dios i bibando segun su principionan ta haci posibel pa bo ricibí e yudansa dje spiritu santu di Dios, cu por ekipá bo cu “poder mas ayá di loke ta normal” pa enfrentá cu éxito cada dia.—2 Corintionan 4:7.b
13. Cua ta un di dos problema cu ta causa daño na hopi famia?
13 Abusu di alcohol por hiba na un otro problema cu ta perhudicá hopi famia—violencia doméstico.
DAÑO CAUSÁ DOR DI VIOLENCIA DOMESTICO
14. Na ki tempu violencia doméstico a cuminsá, i kico ta e situacion awe?
14 E promé acto violento den historia humano tabata un incidente di violencia doméstico cu a enbolbé dos ruman homber, Cain i Abel. (Génesis 4:8) Desde e tempu ei, humanidad a ser plagá cu tur sorto di violencia doméstico. Tin esposonan cu ta bati nan esposanan, esposanan cu ta atacá esposonan, mayornan cu cruelmente ta bati nan yunan chikitu, i e yunan adulto cu ta abusá di nan mayornan di mas edad.
15. Con miembronan di famia ta ser afectá emocionalmente dor di violencia doméstico?
15 E daño causá dor di violencia doméstico ta bai hopi mas ayá cu marcanan físico. Un esposa cu a ser batí a bisa: “Bo tin cu trata cu hopi sintimentu di culpa i bergwensa. Mayoria mainta, bo kier djis keda drumi, sperando cu esei tabata djis un mal soño.” Yunan cu ta observá of ta experenciá violencia doméstico por ta violento ora nan crece i tin nan mes famia.
16, 17. Kico ta abusu emocional, i con miembronan di famia ta ser afectá dor di dje?
16 Violencia doméstico no ta limitá na abusu físico. Hopi bes e agresion ta verbal. Proverbionan 12:18 ta bisa: “Ta existí esun cu ta papia sin pensa manera hincánan di un spada.” E “hincánan” aki cu ta caracterisá violencia doméstico ta incluí yamamentu di nombernan ofensivo i gritamentu, como tambe crítica constante, insultonan degradante i menasanan di violencia físico. E heridanan di violencia emocional ta invisibel i hopi bes otronan no ta ripará.
17 Specialmente tristu ta e golpiamentu emocional di un yu—e crítica i menosprecio constante di un yu su abilidadnan, inteligencia, of balor como un persona. Tal abusu verbal por destruí e confiansa propio di un yu. Ta cierto cu tur yu tin mester di disiplina. Pero Bijbel ta instruí tatanan: “No iritá boso yunan, pa nan no bira desanimá.”—Colosensenan 3:21.
CON PA EVITA VIOLENCIA DOMESTICO
Casánan cristian cu ta stima i respetá otro lo actua lihé pa resolvé problemanan
18. Na unda violencia doméstico ta cuminsá, i kico e Bijbel ta mustra ta e manera pa par’é?
18 Violencia doméstico ta cuminsá den e curason i mente; e manera cu nos ta actua ta cuminsá cu con nos ta pensa. (Santiago 1:14, 15) Pa para e violencia, e abusador mester transformá su manera di pensa. (Romanonan 12:2) Esei ta posibel? Sí. E Palabra di Dios tin e poder pa cambia hende. E por saca cu rais i tur asta puntonan di bista destructivo “fuertemente fortalecí.” (2 Corintionan 10:4; Hebreonan 4:12) Conocimentu exacto dje Bijbel por yuda producí un cambio asina completo den hende, cu ta ser bisá cu nan ta bisti un personalidad nobo.—Efesionan 4:22-24; Colosensenan 3:8-10.
19. Con un cristian mester mira i trata su casá?
19 Punto di bista pa cu bo casá. E Palabra di Dios ta bisa: “Esposonan mester stima nan esposa mescos cu nan mes curpa. Esun cu ta stima su esposa ta stima su mes.” (Efesionan 5:28) Bijbel ta bisa tambe cu un esposo mester asigná na su esposa “onor manera na un baso mas débil.” (1 Pedro 3:7) Esposanan ta ser amonestá “pa stima nan esposo” i pa tin “respet profundo” pa nan. (Tito 2:4; Efesionan 5:33) Siguramente ningun esposo temeroso di Dios por bisa berdaderamente cu e realmente ta onra su esposa si e ta atak’é físicamente of verbalmente. I ningun esposa cu ta grita su esposo, ta dirigí su mes na dje sarcásticamente of constantemente ta zundr’é por bisa cu e berdaderamente ta stima i respetá su esposo.
20. Dilanti ken mayornan ta responsabel pa nan yunan, i pakico mayornan no mester tin expectativa irealístico di nan yunan?
20 Punto di bista corecto pa cu yunan. Yunan ta merecé, sí, tin mester di amor i atencion for di nan mayornan. E Palabra di Dios ta yama yunan “un herencia for di Jehova” i “un recompensa.” (Salmo 127:3) Mayornan ta responsabel dilanti Jehova pa cuida e herencia ei. Bijbel ta papia di “e cualidadnan di un baby” i e “bobedad” di hubentud. (1 Corintionan 13:11; Proverbionan 22:15) Mayornan no mester keda sorprendí si nan topa cu bobedad den nan yunan. Hóbennan no ta adultonan. Mayornan no mester exigí mas di loke ta apropiado pa e yu su edad, antecedente familiar, i abilidad.—Mira Génesis 33:12-14.
21. Cua ta e manera piadoso pa mira mayornan di edad avansá i trata cu nan?
21 Punto di bista pa cu mayornan di edad. Levítico 19:32 ta bisa: “Bo tin cu lanta dilanti cabei blancu, i bo mester mustra consideracion p’e persona di un homber bieu.” Asina Dios su Ley a fomentá respet i un aprecio haltu pa esnan di edad. Esaki por ta un desafio ora un mayor di edad ta parce demasiado exigente of ta enfermo i kisas no ta move of pensa lihé. Tog, yunan ta ser recordá pa “sigui paga e debido compensacion na nan mayornan.” (1 Timoteo 5:4) Esaki lo nificá trata nan cu dignidad i respet, kisas asta percurá pa nan financieramente. Maltratando mayornan di edad avansá físicamente of di otro manera ta absolutamente contradictorio n’e manera cu Bijbel ta bisa nos pa actua.
22. Cua ta un cualidad clave pa vence violencia doméstico, i con e por ser ehercé?
22 Cultivá dominio propio. Proverbionan 29:11 ta bisa: “Hende estúpido ta saca tur su spiritu, pero esun sabí ta keda calmu te na último.” Con bo por controlá bo spiritu? En bes di laga frustracion desaroyá paden, actua lihé pa resolvé dificultadnan cu presentá. (Efesionan 4:26, 27) Bandoná e esena si bo ta sinti cu bo ta perdiendo control. Pidi den oracion pa Dios su spiritu santu producí dominio propio den bo. (Galationan 5:22, 23) Bai cana of haci algun ehercisio físico por yudá bo controlá bo emocionnan. (Proverbionan 17:14, 27) Haci esfuerso pa ser “slow pa rabia.”—Proverbionan 14:29.
SEPARA OF KEDA HUNTU?
23. Kico por sosodé si un miembro dje congregacion cristian repetidamente i sin repentí ta sucumbí na atakenan violento di rabia, kisas incluyendo abusu físico di su famia?
23 Bijbel ta pone entre e obranan condená pa Dios “enemistad, pleitu, . . . atake di rabia” i ta declará cu “esnan cu ta practicá cosnan asina lo no heredá e Reino di Dios.” (Galationan 5:19-21) P’esei, cualkier persona afirmando di ta un cristian cu repetidamente i sin repentí ta sucumbí na atakenan di rabia violento, kisas incluyendo abusu físico di casá of yunan, por ser scomulgá for dje congregacion cristian. (Compará cu 2 Juan 9, 10.) Den e manera aki e congregacion ta ser mantené limpi di personanan abusador.—1 Corintionan 5:6, 7; Galationan 5:9.
24. (a) Con casánan cu ta ser abusá por scoge pa actua? (b) Con amigunan i ancianonan preocupá por apoyá un casá abusá, pero kico nan no mester haci?
24 Kico di cristiannan cu actualmente ta ser batí dor di un casá abusador cu no ta demostrá ningun señal di cambio? Algun a scoge pa keda cu e casá abusador pa un motibu of otro. Otronan a scoge pa bai, sintiendo cu nan salú físico, mental i spiritual—kisas asta nan bida—ta na peliger. Loke un víctima di violencia doméstico scoge pa haci den e circunstancianan aki ta un decision personal dilanti Jehova. (1 Corintionan 7:10, 11) Amigu i famianan cu bon intencion of ancianonan cristian tal bes ta deseá na ofrecé yudansa i conseho, pero nan no mester pone presion riba un víctima pa tuma un cierto curso di accion. Esei ta su propio decision pa tuma.—Romanonan 14:4; Galationan 6:5.
FIN NA PROBLEMANAN PERHUDICIAL
25. Kico ta Jehova su propósito p’e famia?
25 Ora Jehova a uni Adam i Eva den matrimonio, nunca tabata su propósito pa famianan ser ruiná dor di problemanan perhudicial tal como alcoholismo of violencia. (Efesionan 3:14, 15) Famia mester tabata un lugá unda amor i pas lo a florecé i cada miembro su necesidadnan mental, emocional i spiritual lo a ser percurá. Sin embargo, cu e introduccion di picá, bida di famia a deteriorá lihé.—Compará cu Eclesiástes 8:9.
26. Ki futuro ta spera esnan cu purba di biba na armonia cu Jehova su rekisitonan?
26 Felismente, Jehova no a bandoná su propósito p’e famia. E ta primintí di introducí un mundu nobo pacífico den cua hende “realmente lo biba den siguridad, cu ningun hende pa pone nan tembla.” (Ezekiel 34:28) N’e tempu ei, alcoholismo, violencia doméstico i tur e otro problemanan cu ta causa daño na famianan awe lo ta cosnan di pasado. Hende lo sonreí, no pa sconde miedu i dolor, sino debí cu nan ta hañando “goso exkisito den e abundancia di pas.”—Salmo 37:11.
a Aunke nos ta referí n’e alcohólico como un hende homber, e principionan aki den ta aplicá mescos ora e alcohólico ta un hende muher.
b Den algun pais, tin centronan di tratamentu, hospitalnan i programanan di recuperacion cu ta specialisá den yuda alcohóliconan i nan famia. Si mester busca yudansa asina of no ta un decision personal. E Sociedad Watch Tower no ta respaldá ningun tratamentu en particular. Sin embargo, mester tene cuidou cu, den busca yudansa, un persona no ta bira enbolbí den actividadnan cu ta comprometé principionan dje Scritura.