Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa
2-8 AVRIL
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MATAYO 26
“Gudivua nu Gudisha Gudi Mukatshi dia Wano wa Pake nu Guwunguluga Gufua gua Yesu”
(Matayo 26:17-20, NWT) Mu lusugu lua gudiangela lua wano wa Mapha Ashigo nu Levire, alandudi ajile gudi Yesu, amuhudile egi: ‘Fundo ditshi watshigina tugulondele wano wa Pake?’ 18 Muene waavutudile egi: “Ndjienu mu dimbo gudi yala mumoshi, mumuwambele egi, ‘Mulongeshi wazuela egi: “Tangua diami diasuena hehi, nguza mudia wano wa Pake monzo yaye nu alandudi ami.”’” 19 Alandudi atshitshile gifua muaawambelele Yesu, alondele wano wa Pake. 20 Hatagenele kumbi dia ngueze, Yesu wakhalele gu mesa nu alandudi 12.
nwtsty media
Gudia gua Wano wa Pake
Ima yakhalele nu funu ya gudiwa mu wano wa Pake yakhalele: mutumba wa gimeme (gishigo naye gukhala nu ginonga nga giaguboga) (1); mapha ashigo nu levire (2); nu mayiji alula (3). (Guz 12:5, 8; Lutang 9:11) Mukanda umoshi La Mishna udi muzuela egi, yajiya gukhala egi mayiji awa alula akhalele muwunguluisa enya Isalele lamba amuenene tangua akhalele mu uhiga gu Egypte. Yesu wazanguile dipha diakhalelego nu levire ha gumonesa muila wenji wakhalele watagana, ushigo nu gubola. (Mat 26:26) Luko, mupostolo Pholo watamegele Yesu egi “mutumba wa gimeme gietu gia wano wa Pake.” (1Kol 5:7, NWT) Mu siekle ya thomo, matombe (4) akhalele nji mukatshi dia ima yakhalele muhuiwa athu mu wano wa Pake. Yesu wazangudile matombe ha gumonesa mahatshi enji, akhalele naye gubunduga gifua mulambu.—Mat 26:27, 28.
(Matayo 26:26) Hakhalele ene mudia, Yesu wazanguile dipha, wahanele Nzambi mersi, wadibatuile, wadihanele alandudi enji, wawambelele egi: ‘Zulenu, dienu. Didi mumonesa muila wami.’
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 26:26
mumonesa: Mu zuelelo dia Greki, mbimbi éstin yakotelesa egi “idi.” Mu verse eyi mbimbi yene idi mukotelesa egi “gukotelesa; gufezegesa; gumonesa.” Apostolo akotelesele diago ndaga yene, handaga mu tangua dinyi Yesu wakhalele gutuama diawo nu muila wenji watagana. Ngenyi, muene wakhalele dipha dishigo nu levire diakhalele naye ene gudia. Hene, dipha diene diakhalelego diago muila wenji mu luholo lua giamatshidia. Mbimbi yene idi nji mu verse ya Mat 12:7. Ha gubalumuna mbimbi yene, abalumunyi avula a Biblia ana gukalegela mbimbi “gumonesa.”
(Matayo 26:27, 28, NWT) Hangima wazanguile khiopho, wahanele Nzambi mersi, waahanele nagio, wazuelele egi: Nuenu khungi yenu agasue, 28 Handaga gidi mukotelesa egi ‘mahatshi ami a gikotelo,’ anyi mbaabunduga mukunda nu gutotesa gubola gua athu avula.
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 26:28
mahatshi a gikotelo: Gikotelo gihe-gihe, giakotele Yehowa nu Aklisto ambiwe maji mu nyuma giakalegewe mu njila ya mulambu wa Yesu. (Heb 8:10) Mu verse eyi, Yesu wazuelele mbimbi jia luholo lumoshi nu mbimbi jiazuelele Moise tangua diakhalele muene mutageneshi wa gikotelo, nu diasendesele muene gikotelo gia Mukhuala gu Mulundu wa Sinayi. (Guz 24:8; Heb 9:19-21) Luholo mahatshi a ngombe nu a khombo akuatesele hagula Nzambi akote gikotelo gia Mukhuala nu enya Isalele, luholo lumoshi nji mahatshi a Yesu akuatesele hagula Yehowa akote gikotelo gihe-gihe nu Isalele ya mu nyuma. Gikotelo giene giasendele mudimo wenji mu Pantekote ya givo 33 gia tangua dietu.—Heb 9:14, 15.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Matayo 26:17, NWT) Mu lusugu lua thomo lua wano wa Mapha Ashigo nu Levire, alandudi ajile gudi Yesu, amuhudile egi: ‘Fundo ditshi watshigina tugulondele wano wa Pake?’
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 26:17
Mu lusugu lua thomo lua wano wa Mapha Ashigo nu Levire: Wano wa Mapha ashigo nu Levire wakhalele musendesa mu lusugu lua 15 Nisana, mu lusugu lua landudile wano wa Pake (wa 14 Nisana). Wano wene wakhalele mukalagala masugu sambadi. (Tala Appendice B15.) Uvi, mu tangua dia Yesu, wano wa Pake nu wano wa Mapha Ashigo nu Levire wakhalele mukalegewa mu masugu a gudilandula. Gula tuazangula lusugu lumoshi lua wano wa Pake nu masugu sambadi a wano wa mapha ashigo nu levire, yakhalele muzangula masugu nage. Matangua ako, akhalele mutamega sungi ya mawano wene egi “Wano wa Mapha Ashigo nu Levire.” (Luka 22:1, NWT) Mu verse eyi, mbimbi “Mu lusugu lua thomo lua” yajiya gubalumuiwa egi “Lusugu lumoshi gutuama.” (Ha gufuanesa nu Yone 1:15, 30, mu zuelelo dia Greki, mbimbi “thomo” [prôtos] yana gubalumuiwa egi “gutuama” mu guzuela guko yana gutamegewa egi, “wajingile gutuama [prôtos] diami.”) Hene, zuelelo dia Greki dikulu, nu mikhuala ya enya Yuda, yakhalele muhana njila egi alandudi ahule Yesu muhu mu lusugu lua 13 Nisana. Mu muanya wa lusugu lua 13 Nisana, alandudi adilondele ha gukalagala wano wa Pake. Wano wene wakhalele mukalegewa mu ngueze ‘gungima dia gushiwuga gua tangua,’ gu gisendeselo gia lusugu lua 14 Nisana.—Mako 14:16, 17.
(Matayo 26:39, NWT) Muene wasuenene ndambu gutuama, wadifulumigile phala mu mavu, wakalegele gisambu egi: “Tata, gula luholo ludi guene, katula khiopho egi gutuama diami. Uvi ikhadigo gifua mu ngatshigina ame, uvi ikhale gifua mu watshigina aye.”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 26:39
katula khiopho egi gutuama diami: Biblia yana gukalegela mbimbi “khiopho” mu luholo lua gifuanesa ha gumonesa gutshigina gua Nzambi, nga ndo ha gumonesa “khapho” ana guhana muthu. (Tala noti jia gulonguga jidi mu Mat 20:22.) Idi mumonega haphelo egi Yesu wakhalele gudisagesa muavula luholo mbagashiyiwa gifua mutshitshi wa ndaga jiabola, nu luholo gufua guenji mbagushingisa Nzambi. Ndaga yene yamutumine ha gutoga egi “khiopho” giene gikatuge gutuama dienji.
9-15 AVRIL
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MATAYO 27-28
“Ndjienu Mubuise Athu Alandudi—Mukunda Natshi, Fundo Ditshi, nu Luholo Lutshi?”
(Matayo 28:18) Yesu wasuenele, waawambelele egi: “Ngolo jiagasue mu dilu nu ha mavu jia nguhuwa gale.
w04-F 1/7 diyiji 8 par. 4
‘Ndjienu Mubuise Athu Alandudi’
4 Yesu udi nu ngolo jia gutuameza hungu. Luko sendese mu givo 1914 wakhala nu ngolo jia guhinyina mu Ufumu wa Nzambi. (Kolosai 1:13; Yatuwuwe 11:15) Yesu udi fumu wa anjelo; hene, wana gutuameza hunji dia anjelo avula adi mu dilu. (1 Tesalonike 4:16; 1 Phetelo 3:22; Yatuwuwe 19:14-16) Sh’enji wamuhanele ngolo jia gushiya ufumu wagasue, ngolo jiagasue nu uhinyinyi wagasue ushigo mutumagela mikhuala yatagana ya Nzambi. (1 Kolinto 15:24-26; Efeso 1:20-23) Ngolo jia Yesu jianago gusuga phamba gudi athu adi nu monyo. Wakhala nji “nzuji wa athu a monyo nu agufua.” Luko, Nzambi wamuhanele ngolo jia gufuzumuna athu agufua. (Makalegelo 10:42; Yone 5:26-28) Yadiago, tudi naye guzula nu ndando mukhuala wahanewe gudi muthu wago Nzambi wahanele ngolo jiavula. Hene, tudi naye gunemesa nu gutumagela nu mutshima umoshi mukhuala wa Klisto wa ‘guya mubuisa athu alandudi.’
(Matayo 28:19, NWT) Hene, ndjienu mubuise athu a ifutshi yagasue alandudi ami. Muabatize mu jina dia Tata nu dia Mona nu dia nyuma yabonga,
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 28:19
mubuise athu alandudi: Mu zuelelo dia Greki mbimbi ma·the·teuʹo yajiya gubalumuiwa egi “gulongesa” nu matangi a gubuisa athu ana a khalasa nga alandudi. (Fuanesa nu Mat 13:52. Mu verse eyi, ayibalumuna egi “walongesewa.”) Mbimbi eji “gubatiza” nu “gulongesa” jidi mumonesa ndaga jidi gututoga mukhuala wa “gubuisa athu alandudi.”
athu a ifutshi yagasue: Gula tuabalumuna mbimbi eji “athu a mu ifutshi yagasue,” jidi mukotelesa egi “ifutshi yagasue.” Uvi ndaga jidi muzuelewa gutuama nu gungima dia verse eyi jidi mumonesa egi adi muzuelela athu a mu ifutshi yagasue. Uvi, mu mbimbi ya Greki “Muabatize” idi mumonesa egi adi muzuelela athu, uvi “ifutshi” ndo. Mukhuala wa gulongesa “athu a mu ifutshi yagasue” wakhalele mukhuala uhe-uhe. Gutuama egi Yesu aze ha mavu ha gulongesa mbimbi ya Nzambi, Biblia idi mumonesa egi athu a ifutshi iko anyi akhalele muza ha gukombelela Yehowa, akhalele muyambewa muabonga mu Isalele. (1Maf 8:41-43) Uvi, tangua Yesu wahanele alandudi enji mukhuala wa guya mubuisa athu ako alandudi, wawambelele ha guya mulongesa uu nu gudi athu anyi akhalelego enya Yuda. Ngenyi, wamonesele egi mudimo wa Aklisto wa gubuisa athu alandudi mbawukalegewa ha mavu agasue.—Mat 10:1, 5-7; Yat 7:9; tala noti jia gulonguga jidi mu Mat 24:14.
(Matayo 28:20) mualongese ha gutumaga milonga yagasue ingamiwambelele. Tadienu! Ngudi n’enu masugu agasue uu nu gugisugishilo gia gindongo egi.”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 28:20
mualongese: Mbimbi jia zuelelo dia Greki adi mukalegela mu verse eyi ha guzuelela “gulongesa” jidi mumonesa egi guhana malongo, gukotelesela, gutshiginyisa, nu guhana ijiyishilo. (Tala noti jia gulonguga jidi mu Mat 3:1; 4:23.) Gulongesa athu ha gutumaga milonga yagasue yazuelele Yesu gudi mudimo udi naye gulandula gukalegewa. Yakotelesa egi gualongesa ndaga jia longesele Yesu, gukalegela malongo enji nu gulandula gifezegeselo gienji.—Yone 13:17; Ef 4:21; 1Phet 2:21.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Matayo 27:51, NWT) Tala! Rido yakhalele ya gukudiga mu fundo dia gijila yatawugile itshinyi iyadi, sendese gu songi uu nu gu shina, mavu adigitshile, maseso abudigile.
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 27:51
rido: Idi mulele umoshi wabonga wakhalele mukhaphumuna fundo Diabalega Gijila nu fundo dia Gijila mu tempelo. Mikanda ikulu ya enya Yuda idi mumonesa egi rido yene yakhalele ba metre 18 mu guleha, mu guhihia ba metre 9, mu gukoma yakhalele ba santimetre 7,4. Luholo Yehowa watawudile rido yene mu itshinyi mbadi, luamonesele khabu jienji mukunda nu athu anyi ashiyile mun’enji. Yakotelesele nji egi njila ya gungina mu dilu, yakangugile.—Heb 10:19, 20.
fundo dia gijila: Mu zuelelo dia Greki mbimbi naos akalegela mu verse eyi ha guzuelela fundo dia gijila, jidi mumonesa inzo yakoma idi nu fundo dienji dia Gijila nu fundo dia Balega Gijila.
(Matayo 28:7) Ndjienu muphushi, muwambele alandudi enji egi: Muene wafuzumuga gale gu gufua. Tadienu, udi muya gutuama dienu gu Galile, mbamumumona guene! Ndaga ngakhalele nayo ha gumiwambela yenyeyi.”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mat 28:7
muwambele alandudi enji egi: Muene wafuzumuga gale gu gufua: Akhetu awa akhalele alandudi a thomo avuile lumene lua gufuzumuga gua Yesu. Akhalele nji athu a thomo awambelewe ha guya mudijiga alandudi ako. (Mat 28:2, 5, 7) Mikhuala ya enya Yuda yakhalele muzuela egi uthemua wa mukhetu mungoshi wajiyilego gutshiginyiwa gutuama dia tribinale. Uvi, muanjelo wa Yehowa wahanele akhetu ene lutumbu luholo waahanele ginemo egi giabonga.
16-22 AVRIL
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MAKO 1-2
“Gubola guaye guatotesewa”
(Mako 2:3-5) Athu ajile gudi muene nu gubata muthu wakhalele nu misongo ya khonzo, wakhalele mubatewa gudi mala muwana. 4 Uvi ene akhalelego nu luholo lua gumuhetesa ha fundo diakhalele Yesu handaga athu akhalele aguzala monzo. Ene azuluile holu dia nzo ha giphala gia Yesu, abulumuishile muenya khonzo ha gitanda giakhalele muene mubanda. 5 Hamuenene Yesu gutshigina guawo, wawambelele muenya khonzo egi: “Mun’ami, gubola guaye guatotesewa.”
“Gubola guaye guatotesewa”
Hakhalele Yesu mulongesa mukatshi dia athu monzo, mala nguana ajile nu muenya khonzo mumoshi holu dia gitanda. Akhalele nu funu egi Yesu asage futa diawo. Uvi luholo athu akhalele avula, ene ahetelego luholo lua ‘gubata muthu muene gudi Yesu.’ (Mako 2:4) Tangiza luholo athu ene alebele muila. Anamatele holu dia inzo, amuangele yangi. Gungima, abulumuine gitanda giakhalele nu muenya khonzo uu nu moshi’a inzo.
Yesu wavile jikhabu luholo athu ene akalegele ngenyi ba? Ndo sha! Wayitugile diago muavula mukunda nu gutshigina guawo, hene wawambelele muenya khonzo egi: “Gubola guaye guatotesewa.” (Matayo 9:2) Uvi, Yesu wajiya diago gutotesela athu gubola guawo ba? Alongeshi a mikhuala nu Afalese azuelele mukunda nu ndaga yene egi: ‘Mukunda natshi muthu owu gadi muzuela ngenyi? Muene udi mushingana Nzambi. Muthu mutshi wajiya gutotesela athu gubola? Khuta Nzambi hakhenji!’—Mako 2:7.
Yesu wajiyile matangi awo, hene waadijigile egi: “Mukunda natshi mudi mudihula ngenyi mu mitshima yenu? Itshi idi yaleba, guwambela muenya khonzo egi, ‘Gubola guaye guatotesewa,’ nga gumuwambela egi ‘Zuga uzule gitanda giaye nda’?” (Mako 2:8, 9, NW) Yadiago, mu njila ya mulambu mbawuhana Yesu, wajiya gutotesela athu gubola guawo.
(Mako 2:6-12) Uvi alongeshi ako amikhuala akhalele guene, akhalele mudihula mu mitshima yawo egi: 7 ‘Mukunda natshi muthu owu udi muzuela ngenyi? Muene udi mushinga Nzambi! Muthu mutshi wajiya gutotesela athu gubola, gula Nzambi hakhenji ndo?’ 8 Yesu wakotelesele gatshididi gudihula guawo, wahudile egi: ‘Mukunda natshi mudi mudihudila ngenyi mu mitshima yenu? 9 Itshi idi yaleba, guwambela muenya khonzo egi: Gubola guaye guatotesewa, nga gumuwambela egi: Zuga, uzule gitanda giaye, nda? 10 Uvi ngatshigina mujiye egi, Mun’ a muthu udi nu jingolo hagidi muene ha mavu ha gutotesa gubola;’ wawambelele muenya khonzo egi: 11 “Ngudi muguwambela egi: Zuga uzule gitanda giaye nda gumbo diaye.” 12 Hugo diene diago muene wazugile, wazudile gitanda gienji, wazogele gu meso a athu agasue. Athu agasue ashimanene, atumbuishile Nzambi, azuelele gamba: ‘Khenji tumona gale ndaga ya ngenyi ndo.’
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 2:9
Itshi idi yaleba: Ishigo lamba ha guwambela muthu egi gubola guaye guatotesewa, handaga ishigo mutoga nga gijiyishilo gimoshi ha gutshiginyisa mbimbi jiene. Uvi guwambela muthu egi, Zuga . . . nda guakhalele mutoga egi Yesu akalagale ndaga ya gushimana yajiya gukuatesa athu agasue ha gukotelesa egi muene udi nu ngolo jia gutotesela athu gubola guawo. Lumene elu nu ndaga jidi mu mukanda wa Yeshaya 33:24 jidi mumonesa gudivua gudi mukatshi dia ukhashi nu gubola guetu.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Mako 1:11, NWT) Mbimbi yakatugile mu dilu gamba: “Aye udi Mun’ami, ngana guzumba muavula; ngagutshigina.”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 1:11
mbimbi yakatugile mu dilu: Didi hugo dia thomo mukatshi dia mahugo thathu adi mu evanjile, adi mumonesa luholo Yehowa hakhenji wakhalele muzuela nu athu.—Tala noti jia gulonguga jidi mu Mako 9:7; Yone 12:28.
Aye udi Mun’ami: Yesu wakhalele mun’a Nzambi nu muila wa mu nyuma mu dilu. (Yone 3:16) Tangua diavualewe muene gifua muthu, Yesu wakhalele “mun’a Nzambi” gifua muakhalele Adama muthu watagana. (Luka 1:35; 3:38) Uvi, idi diago mumonega egi mbimbi jiazuelele Nzambi mu verse eyi jishigo phamba mumonesa gula Yesu udi nani, uvi jidi mukotelesa ndaga jiko jiavula. Hazuelele Nzambi ngenyi, nyuma yenji yabulumugile mu tangua diene, ngenyi Nzambi wamonesele diago egi Yesu wavualewe gifua mun’enji wa mu nyuma, ‘wavualewe lua ngiadi’ nu felela dia guvutuga luko mu lujingu mu dilu, nu wambiwe maji mu nyuma ha gukhala Fumu nu Nganga-nzambi Wakoma.—Fuanesa nu Yone 3:3-6; 6:51; Luka 1:31-33; Heb 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3.
Ngagutshigina: nga ndo “ngana gusuanguluga naye; wana gungusuanguluisa.” Mbimbi ya luholo elu idi nji mu mukanda wa Mat 12:18, udi muzuelela ndaga jidi mu mukanda wa Yeshaya 42:1 jidi muzuelela Masiya watendelewe nga Klisto. Gubulumuga gua nyuma ya Nzambi holu dia muto wa Yesu, nu mbimbi jia zuelele Nzambi mukunda nu Mun’enji, jiamonesele diago egi Yesu wakhalele Masiya watendelewe.—Tala noti jia gulonguga jidi mu Mat 3:17; 12:18.
(Mako 2:27, 28) Gungima wazuelele egi: “Lusugu lua Guhuluguga lualondewe mukunda nu athu, athu alondewego mukunda nu Lusugu lua Guhuluguga. 28 Ngenyi mun’a muthu udi Fumu wa Lusugu lua Guhuluguga.”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 2:28
Fumu . . . wa Lusugu lua Guhuluguga: Yesu wazuelele mbimbi eji mukunda nu muene hakhenji (Mat 12:8; Luka 6:5), ha gumonesa egi Lusugu lua Guhuluguga luakhalele ha mago enji mukunda nu gukalagala mudimo wamuhanele Shi’enji wa mu dilu. (Fuanesa nu Yone 5:19; 10:37, 38.) Mu Lusugu lua Guhuluguga, Yesu wakalegele ndaga jiavula jia gushimana, gifua gusaga athu akhalele nu misongo. (Luka 13:10-13; Yone 5:5-9; 9:1-14) Ndaga eji jiakhalele mumonesa gubonga Yesu mbagabatela athu mu uhinyinyi wa Ufumu wenji, wago mbawukhala gifua Lusugu lua Guhuluguga.—Heb 10:1.
23-29 AVRIL
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MAKO 3-4
“Gusaga mu Lusugu lua Guhuluguga”
(Mako 3:1, 2) Wanginyine luyadi mu Sinagoga, muthu wakhalele guene nu koko dia gimigina. 2 Athu akhalele guene akhalele mubandemena ha gumona gula wajiya gumusaga mu Lusugu lua Guhuluguga, hagula amufunde.
Ndaga Itshi idi Naye Gukalagewa mu Lusugu lua Guhuluguga?
Mu lusugu luko lua Guhuluguga, Yesu wayile mu Sinagoga, yajiya gukhala gu Galile. Wasangele yala mumoshi guene; koko dienji dia madia diakhalele dia gimigina. (Luka 6:6) Alongeshi a mikhuala nu Afalese akhalele mutala Yesu muabonga diago. Mukunda natshi? Matangi awo amonegele haphelo tangua ahudile Yesu egi: ‘Mukhuala udi mutuhana njila ha gusaga muthu mu Lusugu lua Guhuluguga ba?’—Matayo 12:10.
Mafumu a mangumba a enya Yuda akhalele mujiya egi mukhuala ushigo muhana njila ha gusaga muthu mu Lusugu lua Guhuluguga; wajiya gusagewa phamba gula lujingu luenji ludi mu gingonza. Gula muthu wasaga gifuwa gia muthu udi wa gubogoga nga wakanda mulele ha phuta yenji mu Lusugu lua Guhuluguga, wakhalele mushiya mukhuala, handaga ndaga eji jia khalelego mumba lujingu lua muthu mu gingonza. Idi yadiago egi alongeshi a mikhuala nu Afalese ahudilego Yesu handaga akhalele muvua gikenene mukunda nu Yala munu wakhalele nu koko dia gumigina. Akhalele mukamba luholo lua gumushiya.
(Mako 3:3, 4) Wawambelele muthu wakhalele nu koko dia gimigina egi: “Zuga, magana mukhatshi.” 4 Hangima, muene wahudile athu akhalele mutala egi: “Mikhuala idi mutuhua njila ha gutshita muabonga nga muabola mu Lusugu lua Guhuluguga, ha guhuluisa munyo nga guwushiya?” Ene ahuenene tedie.
Ndaga Itshi idi Naye Gukalagewa mu Lusugu lua Guhuluguga?
Uvi, Yesu wajiyile matangi awo abola. Wakotelesele egi akhalele nu matangi abola, akhalelego gudivua nu mbimbi ya Nzambi mu ndaga yatadila gushiya mukhuala wakhalele mutunyisa gukalagala mudimo mu Lusugu lua Guhuluguga. (Guzoga 20:8-10) Watagenele gale luko nu umbalagaji wa luholo elu mukunda nu midimo yenji yabonga. Gungima, Yesu wazuelele ndaga ya tumine mbalagaji jienji ha gumumonesa luko lamba diavula. Wadijigile yala wakhalele nu koko dia gumigina egi: ‘Zuga, magana mukhatshi.’—Mako 3:3.
(Mako 3:5) Gungima Yesu waatalele nono nu khabu, mutshima wenji wakenene mukunda nu gukola gua mitshima yawo. Muene wawambelele muthu yonu egi: “Sununa koko diaye.” Muene wasunuine, koko dienji diakolele.
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 3:5
nu khabu, mutshima wenji wakenene: Phamba mulandudi Mako wasonegele luholo Yesu wadivuile tangua gamonele gukola gua mitshima gua mafumu a mangumba. (Mat 12:13; Luka 6:10) Handaga Phetelo wakhalele muenya khabu, yajiya gukhala muene wawambelele Mako lumene lua khabu jiavile Yesu.—Tala video “Ndaga Jidi mu Mukanda wa Mako.”
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Mako 3:29) Uvi muthu washingana nyuma yabonga gashigo muheta gutotesewa gua gubola, handaga muene watshitshile gubola gua ivo nu ivo.’
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 3:29
gushingana nyuma yabonga: Gushingana nyuma ya Nzambi guakotelesa egi gusegulula, guzuela mbimbi jiabola mukunda nu Nzambi nga mukunda nu ndaga jia gijila. Luholo nyuma yabonga yana gukatuga gudi Nzambi, guyituna nu mutshima umoshi nga gusegulula mudimo wenji guakotelesa egi tudi mushingana Nzambi. Luholo Mat 12:24, 28 nu Mako 3:22 idi guyimonesa, mafumu a mangumba a enya Yuda akhalele mumona luholo nyuma ya Nzambi yakuatesele Yesu ha gukalagala ndaga jia gushimana; uvi, ene akhalele muzuela egi ngolo jienji jiakhalele mukatuga gudi Satana Diabulu.
gubola gua ivo nu ivo: Guakotelesa egi gukalagala gubola nu mutshima wagasue. Ngenyi guajiya gubata malamba a mayilago. Gushigo nga nu gima gimoshi giajiya gufutshiwa ha gutotesa gubola guene.—Tala noti jia gulonguga jidi muzuelela gushingana nyuma yabonga mu verse nu noti jia gulonguga jidi mu Mat 12:31, jidi muzuelela nji ndaga yene.
(Mako 4:26-29) Yesu wazuelele luko egi: “Ufumu wa Nzambi udi gifua muthu udi mukuwa mbuto mu mavu. 27 Hangima udi mubanda mu phipha, udi muzuga mu muanya, mbuto jidi mudizogela—uvi muene gashigo mujiya luholo jidi mukula. 28 Mavu adi muzola mbuto hakhawo, gudiangela bimba dia mutshi, hangima gisusu, gungima dienji itshitshila yakola mu gisusu. 29 Uvi hangima hakola mbuto, muene udi muya mu dihia nu phogo ya gumunyina handaga sungi ya gumuna yatagana.”
w14-F 15/12 diyiji 12-13 par. 6-8
Udi “Mukotelesa” ba?
6 Itshi tuajiya gulonguga mu gifezegeselo egi? Thomo tudi naye gujiya egi, tushigo nu ngolo ha gukudisa muthu tudi mulongesa Biblia. Khadilo dia gudibulumuisa mbaditukuatesa hagula tutumigo nga ndo tushinjigago muthu tuana gulongesa Biblia ha gubatijiwa. Tuana gukalagala yagasue tuajiya gutshita ha gukuatesa muthu tuana gulongesa Biblia, uvi tudi naye gujiya nu gudibulumuisa guagasue egi muene hakhenji udi naye guzula desizio dia gudihana gudi Yehowa. Guzumba guenji mukunda nu Nzambi gudi naye gumutuma ha gudihana gudi Nzambi nu mutshima umoshi. Uvi gula wabatijiwa mukunda nu ndaga imoshi ngenyi, Yehowa gajiyilego gusuanguluga.—Ngi. 51:12; 54:6; 110:3.
7 Ya ngiadi, gula tuakotelesa longo didi mu gifezegeselo egi mbayitukuatesa hagula tulebigo muila gula mudimo wetu wa gulongesa ushigo muzola mbuto yawaha. Tudi naye gukhala ahuiminyina. (Yak. 5:7, 8) Ngatshima mudimo wetu ushigo muzola mbuto, gula tuakalagala yagasue ha gukuatesa muthu tuana gulongesa Biblia, tutangizago egi tuakalegelego mudimo wetu muabonga. Yehowa wana guhana njila egi khenyi jia giamatshidia jikule phamba mu mitshima ya athu agudibulumuisa, nu adi hehi ha gubalumuna khadilo diawo. (Mat. 13:23) Hene, ha gujiya gula mudimo wetu udi wabonga nga ndo, tushigo naye guwuthesa phamba nu mbuto tudi muzola. Yehowa ganago guzula mudimo wetu nu ndando phamba ha gutadila khadilo dia athu tuana gulongesa Biblia. Uvi, wana guzula nu ndando ngolo tuana gutshita mu mudimo wene ngatshima wazola mbuto itshi.—Tanga Luka 10:17-20; 1 Kolinto 3:8.
8 Ya thathu, tuanago gujiya luholo muthu tudi mulongesa Biblia wana gusombegesa makalegelo mukatshi dienji. Ha gufezegesa, yala mumoshi nu mukaji’enji akhalele mulonguga Biblia nu misionere mumoshi, amutogele ha gubua alongeshi adi khenji abatijiwa gale. Phangi muene waawambelele egi adi naye gutagenesa ndaga jiana gutogewa ha gubua mulongeshi, gifua gubemba gunua makaya. Uvi ndaga yayitugishile phangi muene idi egi, yala muene nu mukaji’enji amuwambelele egi abembele gale gunua makaya mbeji jiavula jiabalega gale. Mukunda natshi abembele? Akotelesele egi Yehowa wajiya guamona tangua adi munua makaya, nu muene wana gutuna khadilo dia mambo. Hene, mitshima yawo yaatumine ha guzula desizio—dia gunua makaya ha meso a misionere muene nga ndo dia gutuna guanua diago. Guzumba guawo akudishile mukunda nu Yehowa, guakuatesele ha guzula desizio diabonga. Akudile diago mu nyuma, ngatshima phangi wa misionere gakhalelego mumona luholo akhalele musombegesa khadilo diawo.
30 AVRIL-6 MAI
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MAKO 5-6
“Yesu udi nu Ngolo jia Gufuzumuna Aphangi’etu Tuakhalele Muzumba Anyi Afile Gale”
(Mako 5:38, NWT) Tangua diajile ene gu inzo ya mutuameji wa sinagoge, asangele kioji giakola, athu akhalele museguga nu gudila mangololo.
(Mako 5:39-41) Muene wanginyine monzo, waawambelele egi: “Mukunda natshi mudi mudila muavula? Mona gashigo wagufua, udi mubanda tulo.” 40 Ene amulelele tola. Uvi Yesu waazolele monzo mukuta wawo agasue, wazudile sh’a mona nu gin’a mona nu athu ajile nawo muene, wanginyine nawo monzo muakhalele mona. 41 muene wakuatele mona gu koko, wamuwambelele egi: “Talita kumi,” yakotelesa egi mona mukhetu ngudi guguwambela egi zuga!”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 5:39
gashigo wagufua, udi mubanda tulo: Biblia yana gufuanesa gufua nu tulo. (Ngi 13:3; Yone 11:11-14; Makal 7:60; 1Kol 7:39; 15:51; 1Tes 4:13) Yesu wakhalele mutshigina gufuzumuna mona mukhetu muene. Hene, wazuelele egi mona gashigo wagufua, udi mubanda tulo handaga wakhalele mutshigina gumonesa egi luholo athu ana guzuga gu tulo tuabala, ajiya nji gufuzumuga gu gufua. Ngolo jia kuatesele Yesu ha gufuzumuna mona mukhetu gu gufua jiakatugile gudi sh’enji, wago ‘udi muhua athu agufua monyo nu udi mutamega ima yana gukhalago gifua yakhala guene.’—Lomo 4:17.
(Mako 5:42) Mon’a mukhetu wazugile gatshididi, wawendele. (Muene wakhalele nu ivo 12.) Athu asuangulugile muavula.
Mona Mukhetu Wajingile Luko!
Hakhalele Yesu musaga athu, wakhalele guatunyisa ha guwambela athu ako ndaga yene; watunyishile nji mvuaji jia mona mukhetu ha guwambela athu. Uvi luholo mvuaji jiene nu athu ako akhalele nu gusuanguluga, amuangele lukuma lua ndaga yene “mu khanda inyi yagasue.” (Matayo 9:26) Gila wamona gufuzumuga gua muthu mumoshi wana guzumba, wajiyilego guyiwambela athu ako nu gusuanguluga guagasue ba? Lulu lumene lua ngiadi lua sonegewe, ludi mumonesa egi Yesu wafuzumuine muthu.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Mako 5:19, 20) Uvi, Yesu gatshiginyinego, wamuwambelele egi: “Nda gumbodiaye gudi akuaku’aye, waajiyise ndaga jia gutshitshila [Yehowa] nu khenda jiaguvuila muene.” 20 Muthu muene wayile, wasendele gujiyisa athu a mu khanda ya Dekhapholi ndaga jiakoma jia mutshitshile Yesu; athu agasue ashimanele.
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 5:19
waajiyise: Mahugo avula Yesu wakhelele mutunyisa athu ha guta lumene lua ndaga jia gushimana jiakhalele muene mutshita (Mako 1:44; 3:12; 7:36). Uvi gudi yala owu, wamuwambelele ha gutela enya fami yenji lumene lua ndaga ya kalegele Yesu. Yesu wamudijigile ngenyi handaga amuwambelele ha gukatuga mu distrike dia Dekhapholi, ngenyi mbagahetshigo okazio wa guwambela athu lukuma luabonga. Luko, lumene luenji luakangele athu njila ha guzuela ndaga jia mambo mukunda nu gutota gua ngulu.
(Mako 6:11) Fundo diagasue dinyi mbamiyambelego, nu mbatuna gumitegelela, hamuakatuga ha fundo diene, lugumunenu fuphi idi mu ikanzo yenu, ndaga eyi ikhale gifua gijiyishilo gudi ene.”
Noti jia gulonguga jia nwtsty jidi mu Mako 6:11
lugumunenu fuphi idi mu ikanzo yenu: Gukalagala ngenyi guakhalele mumonesa egi alandudi adikatula ginemo giagasue gia malamba Nzambi mbagahana athu abola. Tudi musanga mbimbi jia luholo elu mu Mat 10:14; Luka 9:5. Mako nu Luka alezelele mbimbi gijiyishilo gudi [nga ndo, “mukunda nu”] ene. Pholo nu Barnabas alanduile longo edi tangua akhalele gu dimbo dia Antioche de Pisidie (Makal 13:51). Mupostolo Pholo nji wakalegele ndaga ya luholo elu gu dimbo dia Kolinto. Tangua dialugumuine muene fuphi nu mulele wenji, wazuelele luko mbimbi eji ha gukotelesa egi: “Mahatshi enu akhale holu dia mito yenu. Ame ngudi ngaphelegeta.” (Makal 18:6, NWT) Khadilo dia gulugumuna fuphi diakhalele mujiyiwa muabonga gudi alandudi. Enya Yuda a giamatshidia gula abalegela mu membo a athu anyi akhalelego enya Yuda, akhalele gudivua gifua enya usala. Hene, akhalele mulugumuna fuphi gu saphata jiawo gutuama egi angine mu membo a enya Yuda. Uvi, Yesu gakhalelego mutangiza ngenyi tangua gahanele alandudi enji longo dia gulumuna fuphi.