CHAPTER WAN
Eni Secret Stap for Kasem Hapi Famili?
1. Why nao olketa famili wea strong they important insaed living bilong olketa man?
FAMILI hem firstfela organization long disfela earth, and hem garem barava important work insaed living bilong olketa man. Insaed long history, olketa famili wea strong they strongim way wea pipol stap gud tugeta. Famili nao hem best arrangement for pikinini grow ap insaed for kamap full-grown man wea mature.
2-5. (a) Story abaotem safe feeling wea pikinini garem taem hem stap insaed hapi famili. (b) Wanem nao olketa problem wea kamap insaed samfela famili?
2 Wanfela hapi famili hem wanfela safe ples. Ting raonem famili laef wea nambawan. Taem they kaikai long evening, loving dadi and mami sidaon withim olketa pikinini bilong them and story abaotem olketa samting wea happen long datfela day. Olketa pikinini hapi for story and talem dadi and mami abaotem olketa samting wea happen long skul. Disfela hapi taem tugeta hem strongim evriwan for face-im narafela day long world aotsaed.
3 Insaed long wanfela hapi famili, pikinini hem savvy dadi and mami bilong hem bae luk aftarem hem taem hem sik, maet tufela wekap withim hem long naet tu. Hem savvy hem free for go long mami or dadi bilong hem withim olketa problem long young laef bilong hem and bae they givim advice and supportim hem. Yes, datfela pikinini hem feel safe nomata world aotsaed hem barava fulap withim trabel.
4 Taem olketa pikinini grow ap, they tu marit and garem famili bilong olketa seleva. Wanfela toktok hem say: “Taem man garem pikinini bilong hemseleva, then bae hem luksavvy long bigfela kaon wea hem garem long dadi and mami bilong hem.” Withim way for barava ting hae and love, olketa pikinini wea full-grown finis trae for mekem famili bilong themseleva hapi, and they care tu for dadi and mami bilong them wea go-go for olo, and wea hapi tumas for kampani withim olketa granpikinini bilong them.
5 Maet distaem, iu ting olsem: ‘Yes, mi love-im famili bilong mi, but famili laef bilong mi hem no olsem datwan wea iumi just story abaot. Mi and partner bilong mi garem different schedule long work and planti taem mi tufela no lukim each other. Klosap evritaem, mi tufela story abaotem olketa problem long saed bilong shilling.’ Or waswe, iu say, ‘Olketa pikinini and granpikinini bilong mi stap long narafela taon, and mi nating savvy lukim them’? Yes, planti pipol garem famili laef wea no mas gud from planti reason wea they kanduit for change-im. Nomata olsem, samfela pipol garem hapi famili laef. Hao nao olsem? Waswe, eni secret stap for kasem hapi famili? Ansa hem yes. But bifor iumi story abaotem datwan, iumi mas ansarem wanfela important kwestin.
WANEM NAO WANFELA FAMILI?
6. Wanem kaen famili nao disfela buk bae story abaot?
6 Long samfela kantri, olketa insaed wanfala famili they dadi, mami, and olketa pikinini. Olketa grani maet stap long haos bilong themseleva sapos hem fitim olketa. Nomata they savvy story withim and lukim olketa otherfela relative, they no savvy duim planti samting for them. Diskaen famili nao disfela buk bae story abaot. But, long olketa year wea just go past, otherfela kaen famili tu kamap—famili wea garem mami or dadi nomoa, stepfamili, and famili wea dadi and mami no stap tugeta from samfela reason.
7. Wanem nao famili laen?
7 Long samfela kastom, famili laen hem bigfela samting. Insaed disfela arrangement, olketa pikinini nao luk aftarem olketa grani, and they klos and duim samting for olketa otherfela relative. For example, olketa famili member maet help for supportim, feedim, and peim skul fee for olketa niece, nephew, or otherfela relative bilong them. Olketa principle wea disfela buk story abaot hem fitim tu olketa famili olsem.
TAEM FAMILI KASEM HEVI
8, 9. Wanem nao olketa problem long samfela kantri wea show aot famili laef hem go ahed for change?
8 Distaem famili laef hem change—sorry tumas, hem no change for kamap beta. Wanfela example hem long India, wea wanfela waef maet stap withim famili bilong hasband bilong hem and work long haos under long olketa in-law bilong hem. But distaem, planti waef long India lukaotem work for shilling. But they mas still duim work bilong them long haos. So kwestin wea kamap long planti kantri distaem hem, Haomas work nao woman wea garem work for shilling mas duim long haos, and haomas work nao olketa otherfela member bilong famili mas duim?
9 Long olketa kantri long East, they garem strongfela kastom long saed bilong famili laen. But, from fasin bilong otherfela kantri affectim them and hevi wea kamap long saed bilong shilling, famili laen hem start for weak daon. So, planti they ting long way for luk aftarem olketa famili member wea olo olsem wanfela hevi and no wanfela privilege. Samfela pipol spoelem olketa dadi and mami wea olo. Yes, way for spoelem and rejectim olketa olo hem kamap big long planti kantri distaem.
10, 11. Wanem nao olketa samting wea really happen wea showim aot famili laef long olketa kantri long Europe hem change?
10 Divorce hem kamap big tumas distaem. Long Spain, start long olketa year bilong 1990, long evri 8-fela marit, 1-fela nao divorce—diswan hem big tumas bikos 25 year bifor, long evri 100 marit, 1-fela hem divorce. Long Britain, wea namba bilong olketa wea divorce hem hae winim evri otherfela kantri long Europe (long evri 10-fela marit, 4-fela brek daon), namba bilong olketa famili wea garem mami or dadi nomoa hem kamap moa big.
11 Planti pipol long Germany no followim nao way for stap tugeta olsem famili. Long olketa year bilong 1990, 35 percent bilong evri famili long Germany garem dadi nomoa or mami nomoa and 31 percent they hasband and waef nomoa. Olketa pipol long France tu no marit planti taem, and olketa wea marit they divorce kwiktaem winim bifor. Staka pipol laek for stap tugeta but no laekem olketa responsibility bilong marit. Sem samting olsem hem happen evriwea long world.
12. Hao nao olketa pikinini suffer taem famili laef distaem hem change?
12 Waswe long olketa pikinini? Long United States and planti otherfela kantri, planti pikinini garem mami and dadi wea no marit, samfela they born long olketa teenager. Planti teenage girl garem olketa pikinini from olketa different man. Olketa report wea kam from planti ples raonem world story abaotem olketa pikinini wea no garem hom wea stap long street; planti ranawe from haos from pipol spoelem them, or famili raosem them from they no savvy supportim them moa.
13. Wanem nao olketa problem wea kamap evriwea long world wea mekem olketa famili no hapi?
13 Yes, famili hem insaed bigfela trabel. For join withim samting wea iumi story abaot finis, way wea olketa teenager no obey, fasin for spoelem pikinini, raf fasin midlwan long hasband and waef, fasin for drink olawe, and olketa otherfela no gud problem mekem planti famili no hapi. For planti pikinini and full-grown man tu, famili hem no wanfela safe ples.
14. (a) Wanem nao samfela pipol say hem mekem trabel kamap insaed famili? (b) Hao nao wanfela lawyer wea stap long first century story abaotem world distaem, and way wea toktok bilong hem fulfill affectim famili laef long wanem way?
14 Why nao famili kasem bigfela trabel? Samfela say trabel long famili hem kamap bikos olketa woman work for shilling. Otherfela pipol say hem from fasin bilong pipol hem go-go daon distaem. And they talem tu samfela different reason. Klosap tu thousand year bifor, wanfela lawyer wea planti pipol savvy long hem talem profesi abaotem hao planti hevi bae kasem famili, taem hem say: “Insaed long olketa last day hardfela taem bae kamap. From olketa man bae love-im themseleva nomoa, love-im shilling, mek hae long themseleva, praod tumas, tok spoelem nem bilong samwan, no obey long dadi and mami bilong them, no savvy say thankiu, no show aot loyal fasin, no garem love, no willing for agree long eni samting, tok no gud abaot otherfela pipol, no savvy bossim themseleva, raf tumas, no love-im gudfela fasin, giamanim otherfela pipol, followim mind bilong themseleva nomoa, bighed tumas, love-im hapitaem winim way for love-im God.” (2 Timothy 3:1-4) Hu nao bae daotem way wea olketa toktok hia fulfill distaem? Long world wea garem olketa fasin hia, waswe, iumi sapraes from planti famili kasem trabel?
SECRET FOR KASEM HAPI FAMILI
15-17. Wea nao disfela buk encouragim iumi for faendem secret for kasem hapi famili?
15 Kaonsel for kasem hapi insaed famili hem stap evriwea. Long samfela kantri, planti buk and magasin stap wea givim advice and talem man wanem hem savvy duim for kasem diswan. But problem nao hem hao olketa kaonsel wea man givim they againstim each other, and kaonsel wea pipol followim tuday maet different tomorrow.
16 So, wea nao iumi savvy luk for kasem gudfela kaonsel abaotem famili? Waswe, iu willing for luk long wanfela buk wea they raetem 1,900 year bifor? Or waswe, bae iu say buk olsem barava no fitim distaem? For tok stret, really secret for kasem hapi famili hem stap insaed wanfela buk olsem.
17 Datfela buk hem Bible. Evri proof show aot diswan hem kam from God seleva. Bible hem garem disfela toktok: “Evri Scripture kam from God and hem gud for teach, for givim kaonsel, for stretem evri samting, for discipline long raeteous fasin.” (2 Timothy 3:16) Insaed disfela buk, mifela bae encouragim iu for lukluk long way wea Bible savvy helpem iu for “stretem evri samting” taem iu deal withim olketa hevi and problem wea kasem olketa famili distaem.
18. Why nao hem stret for acceptim Bible olsem buk wea givim kaonsel long saed bilong marit?
18 Sapos iu garem feeling for ting say Bible no savvy help for mekem olketa famili hapi, tingim diswan: Dat Wan wea raetem Bible nao hem Man Wea Startim marit arrangement. (Genesis 2:18-25) Bible say nem bilong hem Jehovah. (Psalm 83:18) Hem nao Creator and “Father, wea givim nem long evri famili.” (Ephesians 3:14, 15) Jehovah hem lukluk long famili laef from taem wea olketa man just start. Hem savvy long olketa problem wea savvy kamap and hem givim kaonsel finis for stretem them. Insaed long history, pipol wea really followim olketa Bible principle insaed famili laef bilong them kasem bigfela hapi.
19-21. Wanem nao olketa experience bilong distaem showim aot abaotem paoa bilong Bible for stretem olketa problem bilong marit?
19 For example, wanfela haoswaef long Indonesia savvy play kura evritaem. For planti year hem no luk aftarem gud threefela pikinini bilong hem and hem raoa evritaem withim hasband. Then hem start for studyim Bible. Go-go datfela woman start for believim samting wea Bible talem. Taem hem followim kaonsel insaed, hem kamap wanfela beta waef. Samting wea hem duim, wea kam from olketa Bible principle, bringim hapi long full famili bilong hem.
20 Wanfela haoswaef long Spain say: “Mifela marit for wan year taem mifela start for garem olketa bigfela problem.” Hem and hasband bilong hem no interest long olketa sem kaen samting, and they no story tugeta evritaem but only long taem wea they raoa. Nomata they garem wanfela small girl, they decide for separate. But bifor datwan, they kasem encouragement for luk insaed long Bible. They studyim kaonsel bilong hem for olketa man and woman wea marit and start for followim. No longtaem bihaen, they savvy story gud tugeta and small famili bilong them kasem wan mind and hapi.
21 Bible hem helpem olketa olo tu. For example, tingim experience bilong wanfela hasband and waef from Japan. Hasband hem man wea savvy kros kwiktaem and samfela taem hem raf. Firstaem, tufela dota bilong them nao start for studyim Bible, nomata tufela stopem them. Then hasband join withim tufela dota bilong hem for study, but waef go ahed for againstim them. But bihaen samfela year, hem lukim gudfela way wea olketa Bible principle affectim famili bilong hem. Tufela dota bilong hem luk aftarem hem gud, and hasband bilong hem lusim way for raf. Olketa change hia muvim datfela woman for lukluk seleva insaed long Bible, and diswan affectim hem long gudfela way tu. Disfela olo woman say olsem evritaem: “Mi tufela kamap really hasband and waef.”
22, 23. Hao nao Bible helpem pipol wea kam from evri nation for faendem hapi insaed famili bilong olketa?
22 Olketa hia they samfela nomoa long planti pipol wea learnim secret for kasem hapi famili. They acceptim kaonsel bilong Bible and followim. Hem tru, they stap insaed sem world wea raf, fulap withim dirty fasin, and problem long saed bilong shilling. And they no perfect tu, but they kasem hapi taem they trae for duim will bilong Man Wea Startim famili arrangement. Olsem Bible talem, Jehovah God hem “dat Wan wea teachim iufela for kasem gudfela samting, dat Wan wea mekem iufela followim road wea iufela mas wakabaot followim.”—Isaiah 48:17.
23 Nomata olketa finis for raetem Bible klosap tu thousand year bifor, kaonsel bilong hem barava fitim distaem. And tu, olketa raetem for evri pipol. Bible hem no wanfela buk from America or olketa bigfela kantri. Jehovah “mekem evri man from wanfela man,” and Hem savvy long fasin bilong olketa man evriwea. (Acts 17:26) Olketa Bible principle fitim evriwan. Sapos iu followim them, iu tu bae savvy long secret for kasem hapi famili.