Study Namba 3—Markem Taem wea Olketa Samting Happen Long Olketa Year wea Go Pas
Wei for markem taem long taem bilong Bible and story abaotem wanem taem nao olketa important samting hem happen long Hebrew and Greek Scripture.
TAEM Jehovah givim Daniel datfala vision abaotem “king bilong north” and “king bilong south,” planti taem angel bilong Jehovah iusim datfala toktok “taem wea set finis.” (Dan. 11:6, 27, 29, 35) Planti nara scripture tu showimaot hao Jehovah hem barava followim taem, and fulfillim purpose bilong hem long barava taem. (Luke 21:24; 1 Thess. 5:1, 2) Insaed Word bilong hem, Bible, hem putim planti samting for helpem iumi markem taem wea olketa important samting happen. Distaem iumi minim long wei wea moa klia, taem wea olketa samting insaed Bible happen. Research wea olketa man wea studyim olketa barava old samting and wea olketa narawan duim hem go ahed for helpem iumi markem taem wea olketa samting insaed Bible happen.—Prov. 4:18.
2 Olketa Ordinal and Cardinal Namba. Long last study, (paragraf 24 and 25), iumi lanem hao olketa cardinal and ordinal namba no semsem. Iumi mas tingim diswan evritaem taem iumi markem taem wea olketa samting hem happen long Bible witim olketa niu wei distaem for markem olketa date. Olsem example, long scripture wea storyim “mek-thirti seven year wea Jehoichin, king bilong Judah hem stap olsem prisoner long Babylon,” datfala namba “mek-thirti seven” hem wanfala ordinal namba. Diswan minim 36 full year witim samfala day, week, or month (wea hem depend long haomas taem go pas from end bilong mek-36 year).—Jer. 52:31.
3 Olketa Regnal and Accession Year. Bible storyim olketa record bilong gavman bilong Judah and Israel, and tu, olketa samting saed long gavman bilong Babylon and Persia. Fofala kingdom hia savve markem date followim olketa year wea olketa king rul, and Bible duim sem samting. Planti taem Bible talem nem bilong buk wea wanfala toktok hem kam from, olsem example, “buk wea storyim olketa samting wea Solomon duim.” (1 Ki. 11:41) Sekson bilong taem wea wanfala king hem rul bae part bilong wanfala accession year, and then full namba bilong olketa regnal year kam bihaen. Olketa regnal year nao olketa year wea king rul and olketa kaontem from Nisan go kasem nextfala Nisan, wea hem spring season go kasem spring season. Taem wanfala king start for rul, olketa kolem olketa month go kasem next spring month bilong Nisan, accession year bilong hem, wea endim last regnal year bilong rul bilong king wea hem changem. Bat, olketa regnal year bilong rul bilong hem start long next Nisan 1.
4 Olsem example, luk olsem Solomon start for rul bifor Nisan bilong 1037 B.C.E., taem David laef yet. No longtaem bihaen, David hem dae. (1 Ki. 1:39, 40; 2:10) Nomata olsem, last regnal year bilong David go ahed go kasem spring season bilong 1037 B.C.E., wea hem still insaed 40-year rul bilong hem. Datfala part bilong year, from taem Solomon start for rul go kasem spring bilong 1037 B.C.E., hem accession year bilong Solomon, and iumi no savve kaontem datwan olsem regnal year for hem, bikos hem still go ahed for finisim full namba bilong olketa year wea dadi bilong hem rul. So, first full regnal year bilong Solomon hem start long Nisan bilong 1037 B.C.E. (1 Ki. 2:12) Gogo, Solomon garem 40 full regnal year olsem king. (1 Ki. 11:42) Wei for keepim olketa regnal year separate from olketa accession year mekem iumi fit for savve long olketa date insaed Bible.a
KAONT GO BAK KASEM TAEM GOD CREATIM ADAM
5 Start From Wanfala Main Date. Datfala main date for kaontem olketa year go bak long creation bilong Adam, hem date wea Cyrus hem winim Babylon, 539 B.C.E.b Insaed first year bilong hem, bifor spring bilong 537 B.C.E., Cyrus announcem wei wea hem mekem olketa Jew kamap free. Ezra 3:1 talem hao olketa son bilong Israel stap moa long Jerusalem bifor end bilong mek-seven month, Tishri, wea hem end bilong September and start bilong October. So olketa markem autumn season bilong 537 B.C.E. olsem date wea olketa start for worshipim Jehovah moa long Jerusalem.
6 Wei wea olketa start worshipim Jehovah moa long autumn bilong 537 B.C.E. hem markem end bilong wanfala sekson bilong taem saed long profesi. Wanem sekson bilong taem? Datfala “seventi year” wea Promis Land “mas kamap ples wea distroe evribit” and wea Jehovah sei olsem abaotem datwan, “For fitim wei for fulfillim seventi year long Babylon, mi bae tingim iufala moa, and mi bae duim samting for iufala followim gudfala toktok bilong mi for tekem iufala kam bak long disfala ples.” (Jer. 25:11, 12; 29:10) Daniel, wea savve gud long disfala profesi, duim samting fitim datwan taem datfala “seventi year” hem klosap finis. (Dan. 9:1-3) So datfala “seventi year” wea finis long autumn bilong year 537 B.C.E., start long autumn bilong 607 B.C.E. Olketa pruv stap for diswan. Jeremiah chapter 52 storyim olketa nogud samting wea happen taem olketa bilong Babylon raonem Jerusalem, go insaed, and kasholem King Zedekiah long 607 B.C.E. Then, olsem verse 12 talem, “long mek-faev month, long mek-ten day,” wea hem mek-ten day bilong Ab (wea hem end bilong July and start bilong August), olketa bilong Babylon bonem datfala temple and taon. Bat, diswan no start bilong datfala “seventi year.” Rul bilong Jew go ahed yet from king bilong Babylon markem Gedaliah olsem governor (bigman) bilong olketa Jew wea stap yet. “Long mek-seven month,” olketa killim dae Gedaliah and samfala moa, wea mekem olketa Jew fraet and ranawe go long Egypt. Long datfala taem, start long samting olsem October 1, 607 B.C.E., datfala land hem barava “stap emti . . . for fulfillim datfala seventi year.”—2 Ki. 25:22-26; 2 Chron. 36:20, 21.
7 From 607 B.C.E. Go Kasem 997 B.C.E. Samfala problem kamap saed long wei for kaontem olketa year go bak from taem Jerusalem hem finis go kasem taem olketa divaedem kingdom bilong Solomon bihaen hem dae. Nomata olsem, wei for markem rul bilong olketa king bilong Israel witim olketa king bilong Judah wea stap long First and Second Kings hem showimaot hao diswan hem 390 year. Profesi long Ezekiel 4:1-13 hem barava pruvim diswan hem stret hem. Disfala profesi showim hao hem point go long taem wea Jerusalem bae distroe and olketa Jew bae kamap prisoner bilong olketa nation, wea happen long 607 B.C.E. So datfala 40 year saed long Judah hem finis taem Jerusalem hem distroe. Datfala 390 year wea join witim Israel no end taem Samaria hem distroe, from datwan hem happen longtaem finis taem Ezekiel talem profesi, and datfala profesi hem talem klia hao hem point go long taem wea army raonem and distroem Jerusalem. So, “mistek bilong Israel,” tu, hem finis long 607 B.C.E. Sapos iumi kaont go bak from disfala date, iumi lukim hao datfala 390 year hem start long 997 B.C.E. Long datfala year, bihaen Solomon dae, Jeroboam go separate from laen bilong David and “pullim Israel awe from Jehovah, and hem mekem olketa for sin long bigfala wei.”—2 Ki. 17:21.
8 From 997 B.C.E. Go Kasem 1513 B.C.E. From last year bilong 40 full regnal year bilong Solomon hem end long spring bilong 997 B.C.E., luk olsem first regnal year bilong hem start long spring season bilong 1037 B.C.E. (1 Ki. 11:42) Long 1 Kings 6:1, Bible talem hao Solomon start for buildim haos bilong Jehovah long Jerusalem long mek-tu month bilong mek-foa year long rul bilong hem. Diswan minim hem rul for thrifala full year and wanfala full month finis, wea markem April-May bilong 1034 B.C.E. olsem taem wea olketa start for buildim temple. Bat, sem scripture talem hao diswan hem “mek-foa handred and eiti year bihaen olketa son bilong Israel kamaot from Egypt.” Mek-480 hem ordinal namba, wea stand for 479 full year. So, 479 plus 1034 hem markem 1513 B.C.E. olsem year wea Israel kamaot from Egypt. Paragraf 19 bilong Study 2 explainim hao start long year 1513 B.C.E., Abib (Nisan) hem “firstfala month bilong year” for Israel (Ex. 12:2) and hao long taem bifor, autumn month bilong Tishri nao start bilong year. The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, 1957, Vol. 12, page 474, sei: “Wei for kaontem olketa regnal year bilong olketa king hem start witim year wea start long spring, and hem sem wei for kaontem olketa year wea olketa long Babylon followim.” Saed long wei for markem olketa sekson bilong taem insaed Bible, evritaem wea olketa changem start bilong year from autumn go long spring, diswan bae addim go or aotem sixfala month.
9 From 1513 B.C.E. Go Kasem 1943 B.C.E. Long Exodus 12:40, 41, Moses talem hao “olketa year wea olketa son bilong Israel bin stap long Egypt, hem foa handred and thirti year.” From wei wea olketa raetem datwan, hem showaot hao olketa no “stap” long Egypt for datfala full taem. Disfala sekson bilong taem hem start long taem wea Abraham akrosim Euphrates for go long Canaan, wea hem nao taem wea covenant bilong Jehovah witim Abraham hem start. First 215 year wea olketa “stap” hem long Canaan, and then for nara 215 year olketa stap long Egypt, go kasem taem wea Israel barava kamap independent from Egypt long 1513 B.C.E.c New World Translation footnote long Exodus 12:40 showim hao Greek Septuagint, wea hem kam from Hebrew scripture wea moa old winim Masoretic scripture, addim go narafala toktok bihaen datfala word for “Egypt,” wea sei “and long land bilong Canaan.” Datfala Samaritan Pentateuch duim sem samting. Galatians 3:17, wea storyim tu datfala 430 year, strongim hao disfala sekson bilong taem hem start long taem wea covenant bilong Abraham hem start, long taem wea Abraham akrosim Euphrates and go for Canaan. So datwan hem long 1943 B.C.E., taem Abraham hem 75 year.—Gen. 12:4.
10 Nara samting pruvim datwan: Long Acts 7:6 hem storyim hao seed bilong Abraham kasem hard taem for 400 year. From Jehovah aotem datfala hard living wea Egypt putim long olketa long 1513 B.C.E., luk olsem datfala hard living hem start long 1913 B.C.E. Diswan hem faevfala year bihaen Isaac hem born and hem join witim wei wea Ishmael hem “mekfani” long Isaac taem hem smol yet.—Gen. 15:13; 21:8, 9.
11 From 1943 B.C.E. Go Kasem 2370 B.C.E. Iumi lukim finis hao Abraham hem 75 year taem hem go insaed Canaan long 1943 B.C.E. Bat iumi savve markem olketa year go bak long taem bilong Noah. Iumi savve duim diswan thru long wei for iusim olketa sekson bilong taem wea showaot long Genesis 11:10 go kasem 12:4. Wei for kaont olsem wea hem givim total bilong 427 year, kamaot from diswan:
From start bilong Flood go kasem
taem Arpachshad hem born 2 year
Then go kasem taem Shelah
hem born 35 “
Go kasem taem Eber born 30 “
Go kasem taem Peleg born 34 “
Go kasem taem Reu born 30 “
Go kasem taem Serug born 32 “
Go kasem taem Nahor born 30 “
Go kasem taem Terah born 29 “
Go kasem taem Terah dae,
taem Abraham hem 75 year 205 “
Total 427 year
Taem iumi addim 427 year long 1943 B.C.E. iumi kasem date 2370 B.C.E. So olketa samting wea happen insaed Bible showim hao Flood long taem bilong Noah hem start long 2370 B.C.E.
12 From 2370 B.C.E. Go Kasem 4026 B.C.E. Bible markem tu sekson bilong taem from Flood go bak kasem taem God creatim Adam. Iumi savve markem diswan from Genesis 5:3-29 and 7:6, 11. Wei for kaontem taem hem olsem:
From taem God creatim Adam
go kasem taem Seth born 130 year
Then go kasem Enosh born 105 “
Go kasem Kenan born 90 “
Go kasem Mahalalel born 70 “
Go kasem Jared born 65 “
Go kasem Enoch born 162 “
Go kasem taem Methuselah born 65 “
Go kasem taem Lamech born 187 “
Go kasem Noah born 182 “
Go kasem Flood 600 “
Total 1,656 year
Taem iumi addim go 1,656 year long datfala date 2370 B.C.E. , iumi kasem 4026 B.C.E. olsem date wea God creatim Adam, maet long autumn season, from klosap evri oldfala kalenda startim year long autumn.
13 Hao nao datwan important distaem? First edition bilong disfala buk wea olketa pablisim long 1963, hem sei: “Waswe, diswan minim hao long 1963 hem 5,988 year insaed datfala ‘day’ wea Jehovah ‘hem rest from evri waka bilong hem’? (Gen. 2:3) Nomoa, bikos datfala taem wea God creatim Adam hem no semsem witim start bilong day bilong Jehovah for rest. Bihaen God creatim Adam, bat still insaed mek-six day bilong creation, luk olsem Jehovah go ahed for wakem olketa animal and bird. And tu, hem talem Adam for nemem olketa animal, wea bae tek longtaem, and hem creatim Eve. (Gen. 2:18-22; lukim tu NW, 1953 Ed., footnote long vs. 19) For savve long haomas year from start bilong mek-seven day go kasem [1963], iumi mas aotem from datfala 5,988 year olketa year midolwan taem God creatim Adam and end bilong ‘mek-six day.’ Wei for iusim olketa date long Bible no savve helpem man markem date for olketa samting wea bae happen long future.—Matt. 24:36.”d
14 Waswe long samting olketa scientist talem hao man stap long disfala earth for planti handred thousand or maet million year finis? No eni raeting stap from taem bifor kam for pruvim datwan. Olketa date wea olketa talem for “prehistoric man” hem followim tingting bilong olketa seleva, bat no eni pruv for datwan. For tok stret, history bilong man and olketa date wea iumi fit for trustim hem insaed tu-thri thousand year wea go pas nomoa. Earth hem change planti taem, olsem long taem bilong Flood, wea barava changem graon and olketa rok, so iumi hard for trustim eni date wea olketa scientist talem for samting wea happen bifor long Flood.e Long wei wea difren from olketa idea and tingting bilong man, Bible story klia and long wei wea mek sense abaotem start bilong olketa man and givim staka information abaotem history bilong pipol wea God chusim.
15 Wei for studyim Bible and for ting raonem olketa samting wea Jehovah God, Nambawan Man for Markem Taem, hem wakem, shud mekem iumi barava feel hambol. Tru nao, iumi olketa man barava smol sapos iumi markem iumiseleva witim God, wea Bible sei olsem abaotem barava maeti waka for creatim evri samting planti million year bifor: “Long firstaem, God creatim skae and earth.”—Gen. 1:1.
TAEM JESUS STAP LONG EARTH
16 Luk olsem fofala buk wea storyim laef bilong Jesus long earth hem olsem: Matthew (c. 41 C.E.), Luke (c. 56-58 C.E.), Mark (c. 60-65 C.E.), and John (c. 98 C.E.). Olsem chapter bifor diswan hem storyim, taem iumi iusim information long Luke 3:1-3 witim datfala date 14 C.E. for start bilong rul bilong Tiberius Caesar, hem givim iumi 29 C.E. olsem date for start bilong nambawan ministry bilong Jesus long earth. Olketa samting wea happen long Matthew no evritaem followim barava taem wea olketa samting happen, bat planti taem luk olsem thrifala nara buk storyim evri samting followim barava taem wea olketa happen. Iu savve lukim diswan long chart. Bae iu lukim hao long buk bilong John, wea hem raetem winim 30 year bihaen last wan bilong nara thrifala buk, hem givim olketa important information abaotem datfala history wea olketa narawan no givim. Interesting example bilong datwan nao, hem wei wea John storyim fofala Passover long ministry bilong Jesus long earth, wea pruvim hao ministry bilong Jesus hem thri and haf year, wea end long 33 C.E.f—John 2:13; 5:1; 6:4; 12:1; and 13:1.
17 Olketa narafala pruv stap for wei wea Jesus hem dae long 33 C.E. Law Bilong Moses evritaem markem Nisan 15 olsem spesol Sabbath nomata wanem day datwan kamap. Sapos hem kamap long day bilong wanfala normal sabbath, olketa kolem datwan wanfala “bigfala” Sabbath, and John 19:31 showim hao kaen Sabbath olsem kamap long day bihaen Jesus hem dae, wea minim datwan hem Friday. And mek-fotin day bilong Nisan hem kamap long Friday no long year 31 or 32 bat only long 33 C.E. So diswan showimaot hao Jesus hem dae long Nisan 14, 33 C.E.g
18 Mek-70 “Week,” 29-36 C.E. Daniel 9:24-27 storyim tu samfala sekson bilong taem saed long ministry bilong Jesus from hem storyim 69 week bilong olketa year (483 year) “from taem wea toktok go aot for buildim moa Jerusalem go kasem Messiah datfala Leader.” Olsem Nehemiah 2:1-8, talem, datfala toktok go aot “long mek-20 year bilong Artaxerxes,” king bilong Persia. Wanem taem nao Artaxerxes start for rul? Dadi bilong hem Xerxes wea rul tu, hem dae long last part bilong 475 B.C.E. So accession year bilong Artaxerxes start long 475 B.C.E., wea olketa raeting bilong Greece, Persia, and Babylon pruvim datwan tu. Olsem example, man for raetem history long Greece Thucydides (wea staka pipol savve long hem bikos information hem raetem hem stret evritaem) hem raet abaotem wei wea datfala bigman bilong Greece Themistocles ranawe go long Persia “no longtaem bihaen [Artaxerxes] start for rul.” Narafala man for raetem history long first century B.C.E., Diodorus Siculus, helpem iumi for savve hao date wea Themistocles dae hem 471/470 B.C.E. Bihaen hem ranawe from kantri bilong hem, Themistocles askem Artaxerxes for letem hem studyim languis bilong Persia for wanfala year bifor hem kam front long hem, and hem letem. So, year wea Ataxerxes letem Themistocles for stap long Persia hem no winim 472 B.C.E., and luk olsem hem arrive long 473 B.C.E. Datwan hem “no longtaem bihaen [Artaxerxes] start for rul.”h
19 So, “mek-twenti year bilong Artaxerxes” hem 455 B.C.E. Taem iumi kaontem 483 year (69 “week”) from diswan, and remember hao no eni year zero taem iumi kam insaed Common Era, hem markem 29 C.E.olsem year wea “Messiah datfala Leader” hem kam. Jesus kamap Messiah taem hem baptaes and holy spirit anointim hem long autumn bilong datfala year. Datfala profesi showimaot tu hao “long haf bilong [mek-seventi] week hem bae mekem sakrifaes and gift offering for finis.” Diswan happen taem olketa sakrifaes bilong olketa Jew no garem eni mining from Jesus sakrifaesim hemseleva finis. “Haf” bilong disfala “week” bilong olketa year wea hem thri and haf year hem kasem spring bilong 33 C.E., wea hem taem olketa killim dae Jesus. Bat, “hem mas keepim datfala covenant open for planti pipol” for datfala full mek-70 week. Diswan showim hao olketa Jew go ahed for enjoyim spesol wei wea God favorim olketa from 29 C.E. go kasem 36 C.E. Long datfala taem nao, chance hem stap for olketa Gentile kamap olketa spiritual Israelite, wea showaot taem Cornelius kamap Christian long 36 C.E.i—Acts 10:30-33, 44-48; 11:1.
KAONTEM OLKETA YEAR LONG TAEM BILONG OLKETA APOSOL
20 Midolwan 33 C.E. and 49 C.E. Year 44 C.E. hem maet gudfala date for iusim taem iumi lukluk long disfala sekson bilong taem. Olsem Josephus talem (Jewish Antiquities, XIX, 351 [viii, 2]), Herod Agrippa I hem rul for thrifala year bihaen Emperor Claudius bilong Rome start for rul (long 41 C.E.). History showimaot hao Herod hem dae long 44 C.E.j Bible showimaot hao no longtaem bifor Herod hem dae, Agabus talem profesi “thru long spirit” abaotem bigfala hangre wea bae kam, olketa killim dae aposol James witim sword, and olketa putim Peter long prison (long taem bilong Passover) and then hem aot from prison long mirakol wei. Evri samting hia happen long 44 C.E.—Acts 11:27, 28; 12:1-11, 20-23.
21 Datfala hangre hem kamap long samting olsem 46 C.E. So luk olsem long datfala taem nao Paul and Barnabas “duim datfala relief waka long Jerusalem.” (Acts 12:25) Bihaen olketa go bak long Syrian Antioch, holy spirit markem olketa for go long first missionary gogo bilong olketa, wea insaed diswan hem Cyprus and planti taon and distrik bilong Asia Minor.k Luk olsem diswan hem from spring bilong 47 C.E. go kasem autumn bilong 48 C.E., witim wanfala winter season long Asia Minor. Luk olsem long winter season bilong year bihaen datwan, Paul stap bak long Syrian Antioch, wea diswan mekem iumi kasem spring bilong 49 C.E.—Acts 13:1–14:28.
22 Story long Galatians chapter 1 and 2 hem agree witim olketa date hia. Long hia, Paul story abaotem tufala nara spesol visit long Jerusalem bihaen hem kamap Christian. Wanfala hem “thrifala year bihaen” and narawan “bihaen fotin year hem go pas.” (Gal. 1:17, 18; 2:1) Sapos tufala sekson bilong taem hia hem olketa ordinal, wea hem nao wei wea olketa followim long datfala taem, and sapos taem wea Paul kamap Christian hem long early part bilong taem bilong olketa aposol, wea hem nao wanem olketa record showimaot, hem minim 3-fala year hia hem from 34 go kasem 36 C.E. and 14-fala year hem from 36 go kasem 49 C.E.
23 Luk olsem mek-tu visit bilong Paul long Jerusalem wea Galatians storyim hem saed long datfala kwestin abaotem wei for circumcise, from nomata Titus tu, wea go witim Paul, olketa no talem hem for circumcise. Sapos disfala visit hem for kasem disison abaotem wei for circumcise wea Acts 15:1-35 storyim, diswan hem showimaot hao 49 C.E. hem midolwan first and mek-tu missionary gogo bilong Paul. And tu, olsem Galatians 2:1-10 talem, Paul iusim datfala visit for storyim long ‘olketa man wea nambawan’ long Jerusalem kongregeson gud nius wea hem preachim, ‘from hem fraet nogud waka bilong hem iusles.’ Iumi savve hao hem stret for hem report go long olketa bihaen long firstfala missionary gogo bilong hem. Paul go long Jerusalem ‘bikos long wanfala samting wea showaot long hem.’
24 Mek-tu Missionary Gogo Bilong Paul, c. 49-52 C.E. Bihaen Paul kam bak from Jerusalem, hem spendem taem long Syrian Antioch; so, luk olsem hem lusim there for go long mek-tu gogo bilong hem klosap long end bilong summer season bilong 49 C.E. (Acts 15:35, 36) Disfala gogo hem moa big winim first wan and hem bae need for stap long Asia Minor for datfala winter season. Luk olsem hem ansarem invitation from man bilong Macedonia for go long Europe long spring season bilong 50 C.E. Then hem preach and organizem olketa niu kongregeson long Philippi, Thessalonica, Beroea, and Athens. Diswan bae mekem hem kasem Corinth, long province bilong Achaia, long autumn bilong 50 C.E. Disfala gogo hem 2,090 kilometer and klosap full gogo hia hem duim baeleg. (Acts 16:9, 11, 12; 17:1, 2, 10, 11, 15, 16; 18:1) Olsem Acts 18:11 talem, Paul stap long there for 18-fala month, wea diswan kasem firstfala part bilong 52 C.E. From winter season hem finis, Paul savve sail go long Caesarea, thru long Ephesus. Bihaen hem go ap for meetim kongregeson, wea luk olsem hem long Jerusalem, hem kasem bak hom bilong hem long Syrian Antioch, maet long summer season bilong 52 C.E.l—Acts 18:12-22.
25 Wanfala old samting olketa faendem hem sapotim 50-52 C.E. olsem olketa date for first taem wea Paul visitim Corinth. Diswan hem wanfala raeting wea Emperor Claudius Caesar raetem for olketa Delphian bilong Greece, wea sei: “[Lucius Ju]nius, Gallio, . . . proconsul (bigman).” Olketa savveman saed long history agree hao namba 26, wea hem insaed datfala raeting tu, hem saed long wei wea olketa talemaot Claudius hem emperor for mek-26 taem. Olketa nara raeting showimaot hao olketa talemaot Claudius hem emperor for mek-27 taem bifor August 1, 52 C.E. Rul bilong wanfala proconsul hem for wanfala year, start long start bilong summer season. So luk olsem, year wea Gallio hem proconsul bilong Achaia hem from summer season bilong 51 C.E. go kasem summer season bilong 52 C.E. “Taem Gallia hem proconsul bilong Achaia, olketa Jew againstim Paul and leadim hem go ap long ples for givim judgment.” Bihaen Gallio sei Paul no guilty, hem go ahed for stap “longtaem lelebet,” and then hem sail go long Syria. (Acts 18:11, 12, 17, 18) Evri samting hia point go long spring bilong 52 C.E. olsem end bilong 18-fala month wea Paul stap long Corinth. Nara samting for markem taem hem long datfala toktok wea sei taem Paul arrive long Corinth, hem “faendem wanfala Jew wea garem nem Aquila, wea hem from Pontus and wea no longtaem bifor hem stap kam long Italy, witim waef bilong hem Priscilla, from Claudius givim komand for evri Jew go aot from Rome.” (Acts 18:2) Olsem man for raetem history, Paulus Orosius wea stap long first part bilong mek-faev century talem, disfala komand for olketa Jew go aot hem kamap long mek-9 year bilong rul bilong Claudius, wea datwan hem 49 C.E. or firstfala part bilong 50 C.E. So, maet Aquila and Priscilla savve kasem Corinth bifor autumn bilong datfala year, wea minim maet Paul stap long there long autumn bilong 50 C.E. go kasem spring bilong 52 C.E.a
26 Mek-thri Missionary Gogo, c. 52-56 C.E. Bihaen hem stap “longtaem lelebet” long Syrian Antioch, Paul gogo for Asia Minor moa, and luk olsem hem kasem Ephesus long winter season bilong 52-53 C.E. (Acts 18:23; 19:1) Paul teach long Ephesus for “thrifala month” and then “tufala year,” and bihaen diswan hem lusim there for go long Macedonia. (Acts 19:8-10) Bihaen, hem remindim olketa overseer from Ephesus hao hem serve witim olketa “for thrifala year,” bat maet hem no barava thrifala year. (Acts 20:31) Luk olsem Paul lusim Ephesus bihaen “festival bilong Pentecost” long firstfala part bilong 55 C.E., and hem go kasem Corinth, Greece, and stap long there for thrifala month bilong winter season. Then hem go bak long north go kasem Philippi wea hem kasem there long Passover bilong 56 C.E. From there hem sail go thru long Troas and Miletus go kasem Caesarea and then go kasem Jerusalem, and arrive long Pentecost bilong 56 C.E.b—1 Cor. 16:5-8; Acts 20:1-3, 6, 15, 16; 21:8, 15-17.
27 Olketa Last Year, 56-100 C.E. No longtaem bihaen hem arrive long Jerusalem olketa arrestim Paul. Olketa tekem hem go long Caesarea and olketa keepim hem long there for tufala year, go kasem taem wea Festus changem Felix olsem governor (ruler). (Acts 21:33; 23:23-35; 24:27) Luk olsem date wea Festus arrive and Paul hem lusim there for go long Rome hem 58 C.E.c Bihaen Paul hem shipwreck and stap long Malta for full winter season datfala gogo bilong hem finis long samting olsem 59 C.E., and Bible showimaot hao olketa keepim hem long Rome olsem prisoner wea hem preach and teach for tufala year, or maet kasem samting olsem 61 C.E.—Acts 27:1; 28:1, 11, 16, 30, 31.
28 History long buk bilong Acts no givim eni moa information, bat hem klia hao olketa releasem Paul olsem prisoner and hem go ahed long missionary waka bilong hem long Crete, Greece, and Macedonia. Iumi no savve sapos hem kasem Spain. Luk olsem Paul dae—bikos long biliv bilong hem—from komand bilong Nero, no longtaem bihaen lastfala taem wea hem stap long Rome olsem prisoner long samting olsem 65 C.E. History givim date 64 C.E. olsem date for datfala bigfala fire long Rome, wea bihaen datwan nao Nero start for persecutim olketa Christian. Wei wea Paul stap long prison long “olketa chain” and then olketa killim hem dae hem insaed disfala sekson bilong taem.—2 Tim. 1:16; 4:6, 7.
29 Aposol John raetem faevfala buk bilong hem long end bilong persecution wea Emperor Domitian startim. Olketa sei hem act olsem krangge man long last thrifala year wea hem rul, from 81 go kasem 96 C.E. John raetem datfala Revelation taem hem stap olsem prisoner long island bilong Patmos, long samting olsem 96 C.E.d Hem raetem Gospel and thrifala leta bilong hem long Ephesus or samwea klosap bihaen hem aot from prison, and hem last wan long olketa aposol wea dae, long samting olsem 100 C.E.
30 So, taem iumi markem olketa samting wea happen long history witim olketa date and profesi insaed Bible, diswan helpem iumi for lukim klia wanem taem nao olketa samting insaed Bible happen. Wei wea olketa date long Bible agree witim each other, hem strongim trust wea iumi garem hao Olketa Holy Scripture hem Word bilong God.
[Olketa Footnote]
a Taem iu studyim disfala chapter maet hem help for lukim tu Insight on the Scriptures, Vol. 1, page 458-67.
b Study 2, paragraf 28, 29.
c From taem Abraham akrosim Eurphrates go kasem taem Isaac born hem 25 year; then go kasem Jacob hem born, 60 year; Jacob hem 130 year taem hem go long Egypt.—Gen. 12:4; 21:5; 25:26; 47:9.
d Long 2004, disfala sekson bilong taem wea go pas finis mas aot from 6,029 year.
e Awake!, September 22, 1986, page 17-27; April 8, 1972, page 5-20.
f Insight on the Scriptures, Vol. 2, page 57-8.
g The Watchtower, 1976, page 247; 1959, page 489-92.
h Insight on the Scriptures, Vol. 2, page 614-16.
i Insight on the Scriptures, Vol. 2, page 899-904.
j The New Encyclopædia Britannica, 1987, Vol. 5, page 880.
k Insight on the Scriptures, Vol. 2, page 747.
l Insight on the Scriptures, Vol. 2, page 747.
a Insight on the Scriptures, Vol. 1, page 476, 886.
b Insight on the Scriptures, Vol. 2, page 747.
c Young’s Analytical Concordance to the Bible, page 342, anda “Festus.”
d Notes on the Book of Revelation, 1852, by Albert Barnes, page xxix, xxx.
[Chart long page 8-12]
CHART BILONG OLKETA IMPORTANT DATE LONG HISTORY
Olketa mark: a. for “bihaen”; b. for “bifor”; c. for “klosap.”
Date Samting wea Happen Pruv
4026 B.C.E. Jehovah God creatim Adam Gen. 2:7
a. 4026 B.C.E. God mekem Eden covenant, Gen. 3:15
first profesi
b. 3896 B.C.E. Cain killim dae Abel Gen. 4:8
3896 B.C.E. Seth hem born Gen. 5:3
3404 B.C.E. Raeteous man Enoch hem born Gen. 5:18
3339 B.C.E. Methuselah hem born Gen. 5:21
3152 B.C.E. Lamech hem born Gen. 5:25
3096 B.C.E. Adam hem dae Gen. 5:5
3039 B.C.E. God tekem Enoch; end long taem Gen. 5:23, 24;
bilong hemfor profesi Jude 14
2970 B.C.E. Noah hem born Gen. 5:28, 29
2490 B.C.E. God talem toktok abaotem olketa man Gen. 6:3
2470 B.C.E. Japheth hem born Gen. 5:32; 9:24; 10:21
2468 B.C.E. Shem hem born Gen. 7:11; 11:10
2369 B.C.E. God mekem covenant bihaen Flood Gen. 8:13; 9:16
2368 B.C.E. Arpachsad hem born Gen. 11:10
a. 2269 B.C.E. Buildim Taoa Bilong Babel Gen. 11:4
2020 B.C.E. Noah hem dae Gen. 9:28, 29
2018 B.C.E. Abraham hem born Gen. 11:26, 32; 12:4
1943 B.C.E. Abraham akrosim Euphrates river Gen. 12:4, 7;
for go long Canaan; Ex. 12:40;
start bilong Abraham covenant; Gal. 3:17
start bilong 430-year wea
go kasem Law covenant
b. 1933 B.C.E. Abraham sevem Lot; visitim Melchizedek Gen. 14:16, 18; 16:3
1932 B.C.E. Ishmael hem born Gen. 16:15, 16
1919 B.C.E. God mekem circumcision covenant Gen. 17:1, 10, 24
Judgment bilong Sodom and
Gomorrah Gen. 19:24
1918 B.C.E. Isaac hem born, tru wan for kasem promis; Gen. 21:2, 5;
start bilong ‘450 year’ Acts 13:17-20
1913 B.C.E. Isaac finis susu; Gen. 21:8; 15:13;
Abraham sendem Ishmael go; Acts 7:6
start bilong 400-year for safa
1881 B.C.E. Sarah hem dae Gen. 17:17; 23:1
1878 B.C.E. Marit bilong Isaac and Rebekah Gen. 25:20
1868 B.C.E. Shem hem dae Gen. 11:11
1858 B.C.E. Esau and Jacob born Gen. 25:26
1843 B.C.E. Abraham hem dae Gen. 25:7
1818 B.C.E. Esau maritim tufala woman Gen. 26:34
1795 B.C.E. Ishmael hem dae Gen. 25:17
1781 B.C.E. Jacob ranawe go long Haran; lukim vision long Bethel Gen. 28:2, 13, 19
1774 B.C.E. Jacob maritim Leah and Rachel Gen. 29:23-30
1767 B.C.E. Joseph hem born Gen. 30:23, 24
1761 B.C.E. Jacob go bak long Canaan from Haran Gen. 31:18, 41
c. 1761 B.C.E. Jacob stragol witim angel; kasem nem Israel Gen. 32:24-28
1750 B.C.E. Olketa brata bilong Joseph sellim hem olsem slave Gen. 37:2, 28
1738 B.C.E. Isaac hem dae Gen. 35:28, 29
1737 B.C.E. Joseph kamap prime minister bilong Egypt Gen. 41:40, 46
1728 B.C.E. Jacob and full famili muv go long Egypt Gen. 45:6; 46:26; 47:9
1711 B.C.E. Jacob hem dae Gen. 47:28
1657 B.C.E. Joseph hem dae Gen. 50:26
b. 1613 B.C.E. Test bilong Job Job 1:8; 42:16
a. 1600 B.C.E. Egypt kasem bigfala nem olsem first world paoa Ex. 1:8
1593 B.C.E. Moses hem born Ex. 2:2, 10
1553 B.C.E. Moses givim hemseleva olsem man for sevem Ex. 2:11, 14, 15;
pipol; ranawe go long Midian Acts 7:23
c. 1514 B.C.E. Moses long ples wea fire bonem smol tree Ex. 3:2
1513 B.C.E. Passover; olketa Israelite lusim Egypt; Ex. 12:12;
sev long Red Sea; Ex 14:27, 29, 30;
Egypt lus evribit; Gen. 15:13, 14
end bilong 400-year for safa
God mekem Law covenant Ex. 24:6-8
long Maunt Sinai (Horeb)
1512 B.C.E. Finis for buildim tabernacle Ex. 40:17
Aaron and olketa son bilong hem
kamap olketa priest Lev. 8:34-36
Moses finis for raetem Exodus and
Leviticus Lev. 27:34; Num. 1:1
c. 1473 B.C.E. Moses finis for raetem buk bilong Job Job 42:16, 17
1473 B.C.E. Moses finis for raetem Numbers Num. 35:1; 36:13
long Flat Ples Bilong Moab
Jehovah mekem covenant witim Israel long Moab Deut. 29:1
Moses raetem Deuteronomy Deut. 1:1, 3
Moses dae long Maunt Nebo long Moab Deut. 34:1, 5, 7
Joshua leadim Israel go insaed Canaan Josh. 4:19
1467 B.C.E. Win ovarem datfala land; Josh. 11:23; 14:7,
end bilong ‘450 year’ long Jos 14:10-15
c. 1450 B.C.E. Finis for raetem buk bilong Joshua Josh. 1:1; 24:26
Joshua hem dae Josh. 24:29
1117 B.C.E. Samuel anointim Saul olsem king bilong Israel 1 Sam. 10:24; Acts 13:21
1107 B.C.E. David born long Bethlehem 1 Sam. 16:1
c. 1100 B.C.E. Samuel finis for raetem buk bilong Judges Judg. 21:25
c. 1090 B.C.E. Samuel finis for raetem buk bilong Ruth Ruth 4:18-22
c. 1078 B.C.E. Finis for raetem buk bilong 1 Samuel 1 Sam. 31:6
1077 B.C.E. David kamap king bilong Judah long Hebron 2 Sam. 2:4
1070 B.C.E. David kamap king ovarem full Israel; 2 Sam. 5:3-7
Jerusalem kamap kapitol taon
a. 1070 B.C.E. Tekem Ark go long Jerusalem; 2 Sam. 6:15; 7:12-16
God mekem kingdom
covenant witim David
c. 1040 B.C.E. Gad and Nathan finis for raetem 2 Sam. 24:18
2 Samuel
1037 B.C.E. Solomon kamap king bilong 1 Ki. 1:39; 2:12
Israel bihaen long David
1034 B.C.E. Solomon start for buildim temple 1 Ki. 6:1
1027 B.C.E. Finis for buildim temple long Jerusalem 1 Ki. 6:38
c. 1020 B.C.E. Solomon finis for raetem Song of Solomon Song of Sol. 1:1
b. 1000 B.C.E. Solomon finis for raetem buk Eccl. 1:1
bilong Ecclesiastes
997 B.C.E. Rehoboam kamap king bihaen long Solomon; 1 Ki. 11:43;
kingdom hem divaed; Jeroboam 1Ki 12:19, 20
startim rul olsem king bilong
Israel
993 B.C.E. Shishak attakim Judah and
tekem olketa richfala samting from temple 1 Ki. 14:25, 26
980 B.C.E. Abijam (Abijah) kamap king bilong Judah 1 Ki. 15:1, 2
bihaen long Rehoboam
977 B.C.E. Asa kamap king bilong Judah bihaen long Abijam 1 Ki. 15:9, 10
c. 976 B.C.E. Nadab kamap king bilong Israel bihaen long Jeroboam 1 Ki. 14:20
c. 975 B.C.E. Baasha kamap king bilong Israel bihaen long Nadab 1 Ki. 15:33
c. 952 B.C.E. Elah kamap king bilong Israel bihaen long Baasha 1 Ki. 16:8
c. 951 B.C.E. Zimri kamap king bilong Israel 1 Ki. 16:15
bihaen long Elah
Omri and Tibni kamap olketa king bilong Israel 1 Ki. 16:21
bihaen long Zimri
c. 947 B.C.E. Omri rul seleva olsem king bilong Israel 1 Ki. 16:22, 23
c. 940 B.C.E. Ahab kamap king bilong Israel bihaen long Omri 1 Ki. 16:29
936 B.C.E. Jehoshaphat kamap king bilong Judah bihaen long Asa 1 Ki. 22:41, 42
c. 919 B.C.E. Ahaziah kamap king seleva bilong Israel 1 Ki. 22:51, 52
bihaen long Ahab
c. 917 B.C.E. Jehoram kamap king seleva bilong Israel 2 Ki. 3:1
bihaen long Ahaziah
913 B.C.E. Jehoram bilong Judah ‘kamap king,’ witim Jehoshaphat 2 Ki. 8:16, 17
c. 906 B.C.E. Ahaziah kamap king bilong Judah bihaen long Jehoram 2 Ki. 8:25, 26
c. 905 B.C.E. Long wei wea no stret Queen Athaliah tekovarem 2 Ki. 11:1-3
rul bilong king bilong Judah
Jehu kamap king bilong Israel 2 Ki. 9:24, 27;
bihaen long Jehoram 2Ki 10:36
898 B.C.E. Jehoash kamap king bilong Judah bihaen long Ahaziah 2 Ki. 12:1
876 B.C.E. Jehoahaz kamap king bilong Israel bihaen long Jehu 2 Ki. 13:1
c. 859 B.C.E. Jehoash kamap king seleva bilong Israel 2 Ki. 13:10
bihaen long Jehoahaz
858 B.C.E. Amaziah kamap king bilong Judah bihaen long Jehoash 2 Ki. 14:1, 2
c. 844 B.C.E. Jeroboam II kamap king bilong Israel 2 Ki. 14:23
bihaen long Jehoash
Jonah finis for raetem buk bilong Jonah Jonah 1:1, 2
829 B.C.E. Uzziah (Azariah) kamap king bilong Judah 2 Ki. 15:1, 2
bihaen long Amaziah
c. 820 B.C.E. Maet raetem buk bilong Joel Joel 1:1
c. 804 B.C.E. Amos finis for raetem buk bilong Amos Amos 1:1
c. 792 B.C.E. Zechariah rul olsem king bilong Israel (for 6-fala month) 2 Ki. 15:8
c. 791 B.C.E. Shallum kamap king bilong Israel bihaen long Zechariah 2 Ki. 15:13, 17
Menahem kamap king bilong Israel
bihaen long Shallum
c. 780 B.C.E. Pekahiah kamap king bilong Israel 2 Ki. 15:23
bihaen long Menahem
c. 778 B.C.E. Pekah kamap king bilong Israel bihaen long Pekahiah 2 Ki. 15:27
c. 778 B.C.E. Isaiah start for profesi Isa. 1:1; 6:1
777 B.C.E. Jotham kamap king bilong Judah bihaen 2 Ki. 15:32, 33
long Uzziah (Azariah)
c. 761 B.C.E. Ahaz kamap king bilong Judah bihaen long Jotham 2 Ki. 16:1, 2
c. 758 B.C.E. Hoshea ‘start for rul’ olsem king bilong Israel 2 Ki. 15:30
745 B.C.E. Hezekiah kamap king bilong Judah bihaen long Ahaz 2 Ki. 18:1, 2
a. 745 B.C.E. Hosea finis for raetem buk bilong Hosea Hos. 1:1
740 B.C.E. Assyria tekovarem Israel, distroem Samaria 2 Ki. 17:6, 13, 18
732 B.C.E. Sennacherib attakim Judah 2 Ki. 18:13
a. 732 B.C.E. Isaiah finis for raetem buk bilong Isaiah Isa. 1:1
b. 717 B.C.E. Micah finis for raetem buk bilong Micah Mic. 1:1
c. 717 B.C.E. Finis for putim tugeta Proverbs Prov. 25:1
716 B.C.E. Manasseh kamap king bilong Judah 2 Ki. 21:1
bihaen long Hezekiah
661 B.C.E. Amon kamap king bilong Judah bihaen long Manasseh 2 Ki. 21:19
659 B.C.E. Josiah kamap king bilong Judah bihaen long Amon 2 Ki. 22:1
b. 648 B.C.E. Zephaniah finis for raetem buk bilong Zephaniah Zeph. 1:1
647 B.C.E. Jeremiah kamap profet Jer. 1:1, 2, 9, 10
b. 632 B.C.E. Nahum finis for raetem buk bilong Nahum Nah. 1:1
632 B.C.E. Pipol long Chaldea and Media spoelem Nineveh Nah. 3:7
Babylon next wan for kamap mek-thri world paoa
628 B.C.E. Jehoahaz, wea changem Josiah, rul olsem 2 Ki. 23:31
king bilong Judah
Jehoiakim kamap king bilong Judah 2 Ki. 23:36
bihaen long Jehoahaz
c. 628 B.C.E. Habakkuk finis for raetem buk bilong Habakkuk Hab. 1:1
625 B.C.E. Nebuchadnezzar (II) kamap king bilong Babylon; Jer. 25:1
first year rul bilong hem start long Nisan 624 B.C.E.
620 B.C.E. Nebuchadnezzar mekem Jehoiakim kamap king 2 Ki. 24:1
anda long hem
618 B.C.E. Jehoiachin kamap king bilong Juda 2 Ki. 24:6, 8
bihaen long Jehoiakim
617 B.C.E. Nebuchadnezzar tekem olketa firstfala Jew prisoner Dan. 1:1-4;
go long Babylon
Zedekiah kamap king bilong Judah 2 Ki. 24:12-18
613 B.C.E. Ezekiel start for profesi Ezek. 1:1-3
609 B.C.E. Nebuchadnezzar againstim Judah for mek-thri taem;
start attakim Jerusalem 2 Ki. 25:1, 2
607 B.C.E. Mek-faev month (Ab), temple and Jerusalem 2 Ki. 25:8-10;
distroe evribit 2 Ki. 25:8-10; Jer. 52:12-14
Mek-seven month, olketa Jew lusim Judah; start 2 Ki. 25:25, 26;
kaontem “taem bilong olketa nation” 2 Ki. 25:25, 26; Luke 21:24
Jeremiah raetem Lamentations Lam. introduction, LXX
c. 607 B.C.E. Obadiah raetem buk bilong Obadiah Obad. 1
c. 591 B.C.E. Ezekiel finis for raetem buk bilong Ezekiel Ezek. 40:1; 29:17
580 B.C.E. Finis raetem 1 and 2 Kings and Jeremiah Jer. 52:31; 2 Ki. 25:27
539 B.C.E. Media and Persia winim Babylon; Medo-Persia
kamap mek-foa world paoa Dan. 5:30, 31
537 B.C.E. Law bilong Cyrus from Persia wea letem olketa Jew for 2 Chron. 36:22, 23;
go bak long Jerusalem hem start; end long 70-year Jer. 25:12; 29:10
wea Jerusalem stap emti evribit 2 Chron. 36:22, 23;
c. 536 B.C.E. Daniel finis for raetem buk bilong Daniel Dan. 10:1
536 B.C.E. Zerubbabel putim faondeson bilong temple Ezra 3:8-10
522 B.C.E. Tambuim waka for buildim temple Ezra 4:23, 24
520 B.C.E. Haggai finis for raetem buk bilong Haggai Hag. 1:1
518 B.C.E. Zechariah finis for raetem buk bilong Zechariah Zech. 1:1
515 B.C.E. Zerubbabel finis for buildim mek-tu temple Ezra 6:14, 15
c. 475 B.C.E. Mordecai finis for raetem buk bilong Esther Esther 3:7; 9:32
468 B.C.E. Ezra and olketa priest go bak long Jerusalem Ezra 7:7
c. 460 B.C.E. Ezra finis for raetem 1 and 2 Chronicles and Ezra; Ezra 1:1;
finis for putim tugeta full buk bilong Psalms 2 Chron. 36:22
a. 443 B.C.E. Nehemiah finis for raetem buk bilong Nehemiah Neh. 5:14
Malachi finis for raetem
buk bilong Malachi Mal. 1:1
406 B.C.E. Finis for buildim bak Jerusalem Dan. 9:25
332 B.C.E. Greece, mek-faev world paoa, rulim Judea Dan. 8:21
c. 280 B.C.E. Start bilong Greek Septuagint
165 B.C.E. Dedicatem bak moa temple bihaen olketa Greek mekem John 10:22
hem kamap dirty long wei for worshipim idol;
Festival Bilong Dedication
63 B.C.E. Rome, mek-six world paoa, rulim Jerusalem John 19:15; Rev. 17:10
c. 37 B.C.E. Herod (king wea gavman bilong Rome appointim)
attakim Jerusalem long raf wei
2 B.C.E. John Baptaesa and Jesus born Luke 1:60; 2:7
29C.E. John and Jesus startim ministry Luke 3:1, 2, 23
33 C.E. Nisan 14: Jesus kamap wanfala sakrifaes wea provaedem
faondeson for niu covenant; Jesus hem dae Luke 22:20; 23:33
Nisan 16: Jesus resurrect Matt. 28:1-10
Sivan 6, Pentecost: spirit kapsaet; Peter openem wei for Acts 2:1-17, 38
olketa Jew long Christian kongregeson
36 C.E. End long 70 week bilong olketa year; Peter visitim Dan. 9:24-27;
Cornelius, first wan long pipol wea no circumcise bilong Acts 10:1, 45
olketa nation go insaed Christian kongregeson
c. 41 C.E. Matthew raetem Gospel wea garem nem “Matthew”
c. 47-48 C.E. Paul startim first missionary tour Acts 13:1–14:28
c. 49 C.E. Governing body mekem disison for no circumcisem Acts 15:28, 29
pipol wea biliv from olketa nation
c. 49-52 C.E. Mek-tu missionary tour bilong Paul Acts 15:36–18:22
c. 50 C.E. Paul raetem 1 Thessalonians long Corinth 1 Thess. 1:1
c. 51 C.E. Paul raetem 2 Thessalonians long Corinth 2 Thess. 1:1
c. 50-52 C.E. Paul raetem leta for olketa long Galatia from Corinth Gal. 1:1
or Syria Antioch
c. 52-56 C.E. Mek-thri missionary tour bilong Paul Acts 18:23–21:19
c. 55 C.E. Paul raetem 1 Corinthians long Ephesus and 1 Cor. 15:32;
2 Corinthians long Macedonia 2 Cor. 2:12, 13
c. 56 C.E. Paul raetem leta for olketa long Rome from Corinth Rom. 16:1
c. 56-58 C.E. Luke raetem Gospel wea garem nem “Luke” Luke 1:1, 2
c. 60-61 C.E. Long Rome Paul raetem:
Ephesians Eph. 3:1
Philippians Phil. 4:22
Colossians Col. 4:18
Philemon Philem. 1
c. 61 C.E. Paul raetem leta for olketa long Hebrew from Rome Heb. 13:24; 10:34
Luke finis for raetem buk bilong Acts long Rome
b. 62 C.E. James, brata bilong Jesus, raetem leta wea garem nem
“James” long Jerusalem Jas. 1:1
c. 60-65 C.E. Mark raetem Gospel wea garem nem “Mark”
c. 61-64 C.E. Paul raetem 1 Timothy long Macedonia 1 Tim. 1:3
Paul raetem Titus long Macedonia (?) Titus 1:5
c. 62-64 C.E. Peter raetem 1 Peter long Babylon 1 Pet. 1:1; 5:13
c. 64 C.E. Peter raetem 2 Peter long Babylon (?) 2 Pet. 1:1
c. 65 C.E. Paul raetem 2 Timothy long Rome 2 Tim. 4:16-18
Jude, brata bilong Jesus, raetem “Jude” Jude 1, 17, 18
c. 96 C.E. John raetem Revelation long Patmos Rev. 1:9
c. 98 C.E. John raetem Gospel wea garem
nem “John” and olketa
leta 1, 2, and 3 John;
Finis for raetem full Bible John 21:22, 23
c. 100 C.E. John, lastfala aposol hem dae 2 Thess. 2:7
NOTE: Man shud tingim hao nomata planti date hia stret evribit, samfala nara date garem date wea klosap,wea kam from samfala pruv wea stap. Purpose bilong disfala chart hem no for putim olketa date wea no savve change for each samting wea happen bat for helpem olketa Bible student faendem olketa samting wea happen long datfala taem and lukim hao olketa join tugeta.
[Chart long page 13-16]
OLKETA MAIN SAMTING WEA HAPPEN LONG JESUS LONG EARTH—Fofala Gospel Stap Followim Order wea Olketa Samting Happen
Olketa mark: a. for “bihaen”; c. for “klosap.”
Time Ples Samting wea happen
Gogo for Ministry Bilong Jesus
c. 2 B.C.E. Nazareth; Mary visitim Elizabeth, kasem message
Judea abaotem hao Jesus bae born
2 B.C.E. Hill area Taem wea John Baptaesa born; bihaen,
bilong laef bilong hem long desert
Judea Lu 1:57-80
2 B.C.E., Bethlehem Jesus born (Word, wea start bilong
c. Oct. 1 creation) from laen bilong Abraham and
bilong David Mt 1:1-25
Bethlehem; Jesus circumcise (mek-8 day),
Jerusalem tekem kam long temple (bihaen mek-40 day)
1 B.C.E. Jerusalem; Olketa man wea studyim star; ranawe
or 1 C.E. Bethlehem; long Egypt; killim dae olketa baby; Mt 2:1-23
Nazareth kakam bak bilong Jesus Lu 2:39, 40
12 C.E. Jerusalem Long Passover Jesus hem twelv-year;
go bak hom Lu 2:41-52
29, spring season Wilderness, Ministry bilong John Baptaesa
Start Bilong Ministry Bilong Jesus
29, autumn Jordan River Baptism and anointing bilong Jesus, born
olsem man long famili laen bilong David
bat hem Son bilong God
Antap part bilong Olketa first disaepol bilong Jesus
Jordan Valley Joh 1:35-51
Cana long Galilee; First mirakol/Jesus; visitim Capernaum
Capernaum Joh 2:1-12
30, Passover Jerusalem Passover celebration; ronem olketa
bisnisman from temple
Jerusalem Jesus story witim Nicodemus
Judea; Aenon Jesus/disaepol/baptaes; bilong John/daon
Tiberias John kamap prisoner; Jesus go for Galilee
Nambawan Ministry Bilong Jesus Long Galilee
Galilee First samting hem talemaot, “kingdom
bilong heven hem kam klosap”
Nazareth; Healim boy; talemaot assignment;
Cana; rejectim hem; muv long Capernaum
Capernaum Mt 4:13-16 Lu 4:16-31
Sea/Galilee, klos Kolem Simon and Andrew, James
long Capernaum and John Mt 4:18-22
Capernaum Healim man wea demon spoelem, witim
mami-in-law bilong Peter and narawan
Capernaum Healim paralyze man Mt 9:1-8
Judea Preach long synagogue long Judea
31, Passover Jerusalem Attendim feast; healim man; tok strong
long olketa Pharisee Joh 5:1-47
Galilee; Healim hand long Sabbath; go rest long
Sea Bilong saedsea; duim healing Mt 12:9-21
Maunten klosap Chusim 12-fala olsem aposol
Capernaum Mr 3:13-19 Lu 6:12-16
Klosap Capernaum Sermon Long Maunten
Nain Resurrectim son bilong widow woman Lu 7:11-17
Galilee John/prison sendem disaepol long Jesus
Galilee Mek tu preaching tour long Galilee, witim
12-fala aposol Lu 8:1-3
Galilee Olketa Scribe and Pharisee luk for saen
Sea Bilong Tokpiksa: man for plantim seed, rabis
Galilee grass, samfala moa; and mining Mt 13:1-53
Gadara, SE Tufala man garem demon kasem healing;
long Sea demon go insaed olketa pigpig Mt 8:28-34
Galilee Mr 5:1-20 Lu 8:26-39
Maet long Dota bilong Jairus kasem resurrection;
Capernaum woman kasem healing Mt 9:18-26 Mr 5:21-43
Capernaum (?) Healim tufala blind man and man garem
demon wea no savve toktok Mt 9:27-34
Galilee Mek-thri tour/Galilee, preaching kamap
moa big taem Jesus sendem olketa aposol Mt 9:35–11:1
32, klosap Capernaum (?); Olketa aposol kam bak from preaching
Passover NE saed long Sea tour; feedim 5,000 Mt 14:13-21
(John 6:4) Bilong Galilee Mr 6:30-44 Lu 9:10-17
NE saed long Sea Trae for mekem Jesus kamap king; hem
Bilong Galilee; wakabaot antap long sea; duim healing Mt 14:22-36
Gennesaret Mr 6:45-56 Joh 6:14-21
Capernaum “Bred bilong laef” showaot klia; planti
disaepol lusim Jesus Joh 6:22-71
32, bihaen Maet long Olketa kastom wea mekem Word bilong
Passover Capernaum God olsem emti samting
Phoenicia; Klosap long Tyre, Sidon; then long
Decapolis Decapolis; feedim 4,000 Mt 15:21-38
Magadan Olketa Sadducee and Pharisee luk
moa for wanfala saen Mt 15:39–16:4 Mr 8:10-12
NE saed long Sea Warning for keakea long yeast bilong
Bilong Galilee; Pharisee; blind man kasem healing
Bethsaida Mt 16:5-12 Mr 8:13-26
Caesarea Jesus datfala Messiah; tok abaotem dae,
Philippi resurrection bilong hem
Maet long Change and kasem glory front long Peter,
Mt. Hermon James, and John
Caesarea Jesus aotem demon from man wea
Philippi disaepol no savve duim Mt 17:14-20
Capernaum Olketa kasem selen for peim tax/mirakol
Capernaum Hu Nambawan insaed Kingdom; stretem
olketa wik point; mercy Mt 18:1-35
Galilee; Lusim Galilee/Festival Bilong Olketa Smol
Samaria Leaf Haos; redyim evriting for waka
Ministry Bilong Jesus Long Judea Bihaen
32, Festival Jerusalem Jesus teach long pablik long Festival
Leaf Haos Bilong Olketa Smol Leaf Haos Joh 7:11-52
Jerusalem Teach bihaen Festival; healim blind man
Maet long Sendem 70 for preach; kakam bak bilong
Judea olketa, report Lu 10:1-24
Judea; Storyim gudfala Samaritan; long haos
Bethany bilong Martha, Mary Lu 10:25-42
Maet long Long tebol bilong olketa Pharisee,
Judea Jesus accusim olketa hypocrite Lu 11:37-54
Maet long Story abaot wei wea God hem kea; faithful
Judea wakman Lu 12:1-59
32, Festival Jerusalem Jesus stap long Festival Bilong Dedication;
Bilong Gudfala Shepherd Joh 10:1-39
Dedication
Ministry Bilong Jesus, East Saed Long Jordan
Narasaed long Planti putim faith long Jesus
Jordan Joh 10:40-42
Perea (narasaed Teach long olketa taon, vilij, gogo
long Jordan) for Jerusalem Lu 13:22
Maet long Hambol fasin; tokpiksa bilong barava
Perea nambawan evening kaikai Lu 14:1-24
Maet long Ting raonem gud wei for kamap disaepo
Perea Lu 14:25-35
Maet long Olketa tokpiksa: sheep wea lus,
Perea coin wea lus, olobaot son Lu 15:1-32
Maet long Olketa tokpiksa: wakman wea no raeteous,
Perea rich man and Lazarus Lu 16:1-31
Bethany Jesus resurrectim Lazarus from dae
Jerusalem; Kaonsel bilong Caiaphas againstim Jesus;
Ephraim Jesus lusim ples Joh 11:47-54
Samaria or Olketa tokpiksa: widow wea nating givap,
Galilee Pharisee and man for kolektem tax
Perea Richfala young man; tokpiksa bilong
olketa wakman long grape plantation
Maet long Mek-thri taem Jesus tok abaotem dae and
Perea resurrection bilong hem
Jericho Go thru long Jericho, healim tufala blind
man; visitim Zacchaeus; tokpiksa bilong
tenfala mina
Last Ministry Bilong Jesus Long Jerusalem
Nisan 8, 33 Bethany Kasem Bethany six day bifor Passover
Nisan 9 Bethany Feast long haos bilong Simon leprosy man;
Mary rabem oil long Jesus; olketa Jew
kam for lukim Jesus and Lazarus
Bethany- Christ kasem honor taem hem go insaed
Jerusalem Jerusalem
Nisan 10 Bethany- Cursim fig tree wea no garem frut; klinim
Jerusalem temple mek-tu taem Mt 21:18, 19, 12, 13
Jerusalem Story/olketa Greek/olketa Jew no biliv
Nisan 11 Bethany- Datfala fig tree wea no garem frut
Jerusalem hem dae Mt 21:19-22 Mr 11:20-25
Jerusalem, Olketa kwestinim paoa bilong Christ;
temple tokpiksa bilong tufala son
Jerusalem, Olketa tokpiksa bilong wicked wakman,
temple marit feast Mt 21:33–22:14
Jerusalem, Olketa kwestin abaotem tax for trapim
temple hem, resurrection, komandment Mt 22:15-40
Jerusalem, Jesus mekem olketa wea ask abaotem laen
temple bilong Messiah stap kwaet
Jerusalem, Barava tok againstim olketa scribe and
temple Pharisee Mt 23:1-39
Jerusalem, Widow woman givim lelebet selen
temple Mr 12:41-44 Lu 21:1-4
Maunten Talemaot wei wea Jerusalem distroe, taem
bilong Olives Jesus bae stap moa, end bilong system
Maunten Olketa tokpiksa: tenfala young girl, olketa
bilong Olives talent, olketa sheep and goat Mt 25:1-46
Jerusalem Judas mekem agreement witim olketa
priest for givim Jesus long enemy Mt 26:14-16
Nisan 13 Klosap and long Olketa arrangement for Passover
(Thursday Jerusalem Mt 26:17-19 Mr 14:12-16
aftanun) Lu 22:7-13
Jerusalem Jesus wasim leg bilong olketa aposol
Jerusalem Luksavve long Judas olsem man wea bae
givim go Jesus and hem go aot
Jerusalem Startim Memorial Evening Kaikai witim
11-fala aposol
Jerusalem Jesus talemaot hao Peter bae denyim hem
olketa aposol ranawe
Gethsemane Kasem bigfala pain long garden; olketa
arrestim and givim go Jesus long
Jerusalem Questioned by Annas; trial by
Annas kwestinim hem; Caiaphas kotem
hem, Sanhedrin; Peter denyim hem
Jerusalem Givim go for dae, bihaen Pilate trae for
mekem hem kamap free
(c. 3:00 p.m.,
Friday) Golgotha, Jesus dae long wanfala torture-stake, and
Jerusalem olketa samting wea happen dat taem
Jerusalem Aotem body bilong Jesus from torture
stake and olketa berem hem
Nisan 15 Jerusalem Olketa priest and Pharisee tekem olketa
gard for gardim grev Mt 27:62-66
Nisan 16 Jerusalem Jesus hem resurrect and samting wea
and olketa ples happen long datfala day Mt 28:1-15
raonem Mr 16:1-8 Lu 24:1-49
a. Nisan 16 Jerusalem; Olketa taem wea Jesus Christ showaot
Galilee moa bihaen Mt 28:16-20
Iyyar 25 Maunten bilong esus go ap long heven, mek-40 day
Olives, klosap bihaen hem resurrect [Acts 1:9-12]
Bethany Lu 24:50-53