Kto i dlaczego popada w uzależnienie?

PROWADZISZ samochód i słyszysz dziwny stukot dochodzący z silnika. Jak reagujesz? Zaglądasz pod maskę, żeby ustalić przyczynę hałasu? A może po prostu nastawiasz głośniej radio, by go zagłuszyć?

Odpowiedź wydaje się oczywista, a jednak uzależnieni raz za razem podejmują błędne decyzje — nie w odniesieniu do pojazdów, lecz do własnego życia. Niejeden zamiast się uporać z dręczącymi go problemami, woli je „zagłuszać”: szuka ucieczki w narkomanii, alkoholizmie czy nawet jedzeniu.

Jak rozpoznać, czy ktoś jest uzależniony? Pewien lekarz twierdzi: „W zasadzie możesz się uznać za uzależnionego wtedy, gdy zażywanie środków chemicznych lub zajmowanie się czymś utrudnia ci życie, a ty mimo wszystko dalej to robisz”.

Wobec tego żeby się pozbyć nałogu, trzeba niejako „zajrzeć pod maskę”, czyli zbadać jego głębsze przyczyny.

Narkotyki i alkohol

Co bywa przyczyną narkomanii i alkoholizmu? Niemałą rolę, zwłaszcza wśród młodzieży, odgrywa presja rówieśników i ciekawość. Bardzo wielu ulega nałogowi na skutek przebywania w złym towarzystwie, czyli wśród nadużywających alkoholu i środków odurzających (1 Koryntian 15:33, Kowalski). Pozwala to zrozumieć, dlaczego sondaż przeprowadzony w USA wykazał, że 41 procent uczniów starszych klas szkół średnich co dwa tygodnie bierze udział w libacjach.

Istnieje jednak różnica między nadużywaniem a uzależnieniem. Wiele ludzi nadużywających pewnych substancji nie uzależniło się od nich.a Mogą przestać je zażywać i nie muszą do nich powracać. Natomiast uzależnieni przekonują się, iż nie potrafią się na to zdobyć. Co więcej, zamiast pierwotnej euforii pojawia się męka. W książce Addictions (Uzależnienia) wyjaśniono: „Dla osób uzależnionych typowe jest to, że w końcu zaczynają nienawidzić samych siebie — straszliwie udręczeni zgubnym przyzwyczajeniem, które ich zniewala”.

Wielu uzależnionych ucieka się do alkoholu lub narkotyków w chwilach załamania. Obecnie przygnębienie ogarnia ludzi wyjątkowo często. I nie powinno nas to dziwić, skoro dobę dzisiejszą nazwano w Biblii „dniami ostatnimi” teraźniejszego systemu rzeczy, „krytycznymi czasami trudnymi do zniesienia”. Przepowiedziano też, że ludzie mieli być „rozmiłowani w pieniądzach”, „wyniośli”, „nielojalni”, „zajadli”; ponadto nazwano ich „zdrajcami” i „nadętymi pychą” (2 Tymoteusza 3:1-4, NW). Środowisko, w którym dominują takie cechy, sprzyja popadaniu w uzależnienie.

Susan cierpiała na zaburzenia emocjonalne będące następstwem złego traktowania w przeszłości. W końcu sięgnęła po kokainę. „Pod jej wpływem wydawało mi się, że panuję nad sobą i jestem coś warta” — mówi. „Czerpałam z niej poczucie siły, którego na co dzień mi brakowało”.

Kiedy zbadano grupę uzależnionych chłopców w wieku kilkunastu lat, okazało się, że ponad jedna trzecia padła w dzieciństwie ofiarą nadużyć fizycznych. A po przebadaniu 178 alkoholiczek wyszło na jaw, że 88 procent było kiedyś maltretowanych i w różny sposób krzywdzonych. W biblijnej Księdze Koheleta [Kaznodziei] 7:7 czytamy: „Ucisk przywodzi mądrego do głupoty” (Biblia poznańska). Jeśli ktoś ma za sobą ciężkie przeżycia i związane z nimi cierpienia emocjonalne, może wbrew rozsądkowi szukać ulgi w narkotykach lub alkoholu.

Ale narkomania i alkoholizm to nie jedyne uzależnienia.

Zaburzenia apetytu

Koncentrowanie się na zaburzeniach apetytu (traktowanych przez pewnych specjalistów jak uzależnienie) może odwrócić uwagę od przygnębiających myśli. Niektórzy na przykład przypisują różne osobiste niepowodzenia nadwadze, czyniąc z niej niejako kozła ofiarnego. Jennie mówi: „Czasem wydaje mi się, że nie chudnę właśnie dlatego, by odpowiedzialność za wszelkie niepomyślne wydarzenia móc zrzucić na otyłość. Jeśli na przykład ktoś mnie nie lubi, zawsze mogę winić za to moją tuszę”.

Innym odżywianie się zapewnia fałszywe poczucie kontroli nad sobą.b Ktoś może myśleć, że jest to jedyna dziedzina, nad którą ma jakąkolwiek władzę. Osoby z zaburzeniami apetytu często się uważają za ludzi gorszej kategorii. Starają się zapanować nad apetytem, żeby wzmocnić w sobie poczucie własnej wartości. Pewna kobieta zauważyła: „W ten sposób czynisz z ciała królestwo poddane tyrańskiej władzy monarchy absolutnego, którym jesteś ty sam”.

Powyższe przykłady bynajmniej nie wyjaśniają w pełni przyczyn narkomanii, alkoholizmu czy też zaburzeń apetytu. W grę może wchodzić wiele czynników. Niektórzy specjaliści wspominają nawet o uwarunkowaniach genetycznych, co miałoby znaczyć, iż pewni ludzie są bardziej od innych skłonni do popadnięcia w uzależnienie. Jack Henningfield z Państwowego Instytutu Zwalczania Narkomanii twierdzi: „Obserwujemy współoddziaływanie osobowości, środowiska, biologii i akceptacji otoczenia. Nie chcemy popełnić błędu przez koncentrowanie się zaledwie na jednym czynniku”.

Tak czy inaczej, żaden uzależniony — jakakolwiek by była przyczyna jego uzależnienia — nie jest w sytuacji beznadziejnej, ani pod względem fizycznym, ani emocjonalnym. Może skorzystać z pomocy.

[Przypisy]

[Ramka na stronie 5]

Uzależnienia — plaga, która nawiedza cały świat

◼ Z badań przeprowadzonych w Meksyku wśród osób w wieku od 14 do 65 lat wynika, że co ósma z nich jest uzależniona od alkoholu.

◼ Sarita Broden, zajmująca się opieką społeczną, informuje o coraz częstszym występowaniu zaburzeń apetytu w Japonii: „W latach 1940-1965 liczba przypadków zaburzeń apetytu zwiększała się stopniowo, w latach 1965-1981 szybko zaczęło przybywać zarówno pacjentów hospitalizowanych, jak i dochodzących, a od roku 1981 nastąpił gwałtowny wzrost liczby chorych na anoreksję i bulimię”.

◼ W Chinach raptownie przybywa osób zażywających heroinę. Dr Li Jianhua z Ośrodka Badań nad Narkomanią w Kunming oświadczył: „Heroina dociera z obszarów przygranicznych w głąb kraju, ze wsi do miast, trafiając do rąk coraz młodszych ludzi”.

◼ W Zurychu nie udała się próba zorganizowania jawnej sprzedaży narkotyków. „Nie sprawdziły się nasze nadzieje, że wykryjemy sprzedawców” — oświadczył dr Albert Weittstein, ubolewając, iż pojawili się jedynie handlarze i narkomani z odległych stron.