Uznanie dla kobiet i ich pracy

TRZY tysiące lat temu niejaki Lemuel słowami pełnymi zachwytu opisał dzielną żonę. Zanotowano to w Biblii, w 31 rozdziale Księgi Przysłów. Kobieta, której zalety opiewał, miała dużo zajęć. Troszczyła się o rodzinę, sprzedawała towary na rynku, kupowała i sprzedawała ziemię, sporządzała ubrania dla domowników i pracowała w polu.

Jej zasług nie bagatelizowano. „Synowie nazywają ją szczęśliwą, jej mąż sławi ją”. Według Biblii taka żona to skarb — „jej wartość przewyższa perły” (Przypowieści [Przysłów] 31:10-28, Biblia warszawska).

W porównaniu z czasami Lemuela życie kobiet nieco się dziś skomplikowało. W XX wieku często się od nich wymaga, żeby były jednocześnie żonami, matkami, pielęgniarkami, nauczycielkami, żywicielkami rodziny, rolniczkami. Mnóstwo kobiet musi się zdobyć na wielkie wyrzeczenia, by dzieci nie chodziły głodne. Czy każda z nich nie zasługuje na podobne wyrazy szacunku i wdzięczności?

Kobiety żywicielkami rodzin

Obecnie więcej kobiet niż kiedykolwiek przedtem musi pracować poza domem, by zdobywać środki utrzymania, będąc nierzadko jedynymi żywicielkami rodzin. W pewnej książce zauważono: „Praca kobiet nie ogranicza się do obowiązków domowych. Na całym świecie stosunkowo mało jest dzisiaj kobiet, które mogą o sobie powiedzieć, że ‚zajmują się tylko domem’” (Women and the World Economic Crisis). Nieczęsto też mogą robić coś atrakcyjnego. Chociaż barwne magazyny i seriale telewizyjne pokazują kobiety na wysokich stanowiskach, urzędujące w eleganckich biurach, rzeczywistość jest zwykle krańcowo odmienna. Zdecydowana większość kobiet na świecie w pocie czoła pracuje po całych dniach za marną zapłatę.

Setki milionów kobiet trudni się rolnictwem — uprawiają pola czy działki albo hodują bydło. Pracując nieraz za półdarmo lub wcale nie pobierając zapłaty, żywią połowę świata. „W Afryce 70 procent żywności wytwarzają kobiety, w Azji liczba ta wynosi 50—60 procent, a w Ameryce Łacińskiej 30” — informuje książka Women and the Environment (Kobiety i środowisko).

Kobiety pracujące zarobkowo z reguły zarabiają mniej niż mężczyźni — i to tylko dlatego, że są kobietami. Ta forma dyskryminacji szczególnie utrudnia życie matkom samotnie utrzymującym rodziny, co jest dziś zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Według statystyk ONZ w Afryce, krajach karaibskich i Ameryce Południowej głównymi żywicielami 30-50 procent rodzin są kobiety. Również w państwach bardziej uprzemysłowionych przybywa takich domów.

Tendencja ta zaznacza się coraz wyraźniej w krajach zacofanych gospodarczo, gdzie ludność wiejska powszechnie zmaga się z ubóstwem. Nie mogąc sobie poradzić z wyżywieniem rodziny, mężczyzna decyduje się nieraz na przeprowadzkę do pobliskiego miasta lub nawet do innego kraju w poszukiwaniu zarobku. Żona zostaje z dziećmi i dźwiga brzemię odpowiedzialności za dom. Jeśli mąż ma szczęście i znajdzie pracę, pomaga rodzinie finansowo. Często jednak, wbrew najszczerszym zamiarom, w końcu przestaje posyłać pieniądze. Pozostawiona własnemu losowi rodzina ubożeje jeszcze bardziej, a cała troska o nią spoczywa teraz na matce.

Jest to błędne koło, sytuacja nazywana obrazowo „feminizacją ubóstwa”, sprowadzająca się do tego, że na miliony kobiet spada ciężar ponad siły. W książce Women and Health (Kobiety i zdrowie) napisano: „Rodziny na utrzymaniu kobiet, stanowiące przypuszczalnie jedną trzecią wszystkich rodzin świata, są znacznie bardziej narażone na ubóstwo niż utrzymywane przez mężczyzn, przy czym liczba tych pierwszych rośnie”. Ale zarabianie na chleb, choć niełatwe, to tylko jedna z wielu trudności, z którymi zmagają się kobiety.

Matki i nauczycielki

Matka musi się też troszczyć o emocjonalne zdrowie dzieci. Odgrywa kluczową rolę w uczeniu dzieci miłości i życzliwości — a udzielanie im tych lekcji jest równie ważne, jak zaspokajanie ich potrzeb fizycznych. Aby dziecko mogło wyrosnąć na zrównoważonego człowieka, potrzeba mu serdecznej atmosfery i poczucia bezpieczeństwa. Tu także bardzo wiele zależy od matki.

W książce The Developing Child (Rozwój dziecka) Helen Bee pisze: „Serdeczni rodzice troszczą się o dziecko, okazują mu miłość, często lub stale dają pierwszeństwo jego potrzebom, odnoszą się z entuzjazmem do jego poczynań, zważają na jego uczucia i utożsamiają się z nim emocjonalnie”. Dzieci, które od swej matki zaznają takiej serdeczności, oczywiście powinny okazywać jej wdzięczność (Przysłów 23:22).

Wiele matek pozwala dziecku od samego urodzenia zaznawać uczucia serdecznej bliskości, karmiąc je piersią. Zwłaszcza w ubogich rodzinach pokarm matki jest bezcennym darem dla noworodka (patrz ramka na stronie 10 i 11). Ciekawe, że w Biblii apostoł Paweł porównał swe tkliwe uczucia dla chrześcijan w Tesalonice do uczuć „karmiącej matki, gdy pielęgnuje swe dzieci” (1 Tesaloniczan 2:7, 8).

Matka nie tylko karmi i pielęgnuje dzieci, lecz często jest ich najważniejszą nauczycielką. „Słuchaj, mój synu, ojcowskiego karcenia i nie porzucaj prawa swej matki” — radzi Biblia, nawiązując do istotnej roli, którą w wychowywaniu dziecka odgrywa matka (Przysłów 1:8). Zwykle właśnie ona lub babcia cierpliwie uczy je mówienia, chodzenia, wykonywania prac domowych i mnóstwa innych rzeczy.

Niezastąpione współczucie

Jednym z najwspanialszych darów, które kobieta może dać swym domownikom, jest współczucie. Gdy ktoś zachoruje, staje się dla niego pielęgniarką, spełniając zarazem wszystkie inne obowiązki. „W rzeczywistości opieka zdrowotna jest w skali świata domeną kobiet” — czytamy w książce Women and Health.

Kierując się współczuciem, matka nieraz nie dojada, byleby dzieci nie były głodne. Badacze stwierdzili, że niektóre kobiety sądzą, iż odżywiają się odpowiednio, choć w rzeczywistości są niedożywione. Tak przywykły do nakładania większych porcji mężom i dzieciom, że dopóki potrafią pracować, dopóty uważają się za najedzone do syta.

Kobieca umiejętność wczuwania się w sytuację uzewnętrznia się też nieraz w trosce o najbliższe środowisko. Kobiety martwią się o nie, ponieważ zniszczenia spowodowane suszą, pustynnieniem gleby i wylesianiem mają wpływ na ich życie. Mieszkanki pewnej miejscowości w Indiach oburzyła wiadomość, że przedsiębiorstwo drzewne ma zamiar wyciąć 2500 drzew w pobliskim lesie. Las jest dla nich źródłem pożywienia, opału i paszy. Kiedy nadeszli drwale, kobiety już na nich czekały: osłaniały drzewa, trzymając się za ręce. Powiedziały drwalom, że jeśli mają zamiar wyciąć las, muszą najpierw ściąć im głowy. Las został uratowany.

„Przyznajcie jej należną cząstkę”

Będąc żywicielkami rodzin, matkami, nauczycielkami, okazując współczucie — kobiety zasługują na szacunek i uznanie, podobnie ich praca. Mędrzec Lemuel, który tak pochlebnie wyrażał się o dzielnej kobiecie, cenił zarówno jej pracę, jak i udzielane przez nią rady. Z Biblii wynika, że spisane przez niego pouczenia pochodziły od jego matki (Przysłów 31:1). Lemuel wiedział, że troskliwej matce i żonie należy się szczere uznanie, toteż napisał: „Przyznajcie jej należną cząstkę z owocu jej rąk, niechaj jej własne czyny sławią ją” (Przysłów 31:31, Biblia poznańska).

Spostrzeżeń Lemuela nie można jednak uważać za zwykłe ludzkie poglądy. Zostały zawarte w Biblii, Słowie Bożym. A „całe Pismo jest natchnione przez Boga” (2 Tymoteusza 3:16). Wersety te odzwierciedlają Boży pogląd na kobiety, gdyż spisano je pod natchnieniem Boga Wszechmocnego — abyśmy odnieśli z nich pożytek.

Natchnione Słowo Boże nakazuje mężom ‛darzyć szacunkiem’ żony (1 Piotra 3:7). Radę dla mężów zawiera również List do Efezjan 5:33: „Niech też każdy z was z osobna tak miłuje swoją żonę, jak samego siebie”. Ponadto ten sam list zachęca: „Mężowie, wciąż miłujcie swe żony, jak też Chrystus umiłował zbór i wydał zań samego siebie” (Efezjan 5:25). Chrystus tak bardzo kochał swych naśladowców, że zgodził się za nich umrzeć. Dał przez to mężom piękny przykład bezinteresownej miłości. A zasady, których nauczał i do których się stosował, były wiernym odbiciem zasad Bożych, utrwalonych w Biblii dla naszego dobra.

Smutne to, że choć kobiety wywiązują się z tak licznych trudnych zadań, niejedna rzadko słyszy słowa uznania. Jak kobiety już teraz mogłyby polepszyć swój los? I czy mogą mieć nadzieję na to, że będą kiedyś traktowane inaczej? Co przyniesie im przyszłość?

[Ramka i ilustracja na stronach 10, 11]

Jak kobieta może polepszyć swój los — trzy sposoby

Wykształcenie. Na świecie jest około 600 milionów analfabetek, których większość nigdy nie mogła chodzić do szkoły. Jeśli masz niedostateczne wykształcenie, nie znaczy to, że nie możesz go uzupełnić. Nie jest to łatwe, ale wielu kobietom się udało. W pewnej książce zauważono: „Do nauki pisania i czytania mogą niejednego dorosłego skłonić względy religijne” (Women and Literacy). Wspaniałą nagrodą za zdobycie tej umiejętności jest możliwość osobistego wnikania w treść Biblii. Lecz są jeszcze inne korzyści.

Kobieta piśmienna ma większe szanse znalezienia pracy oraz łatwiejszy dostęp do informacji, jak dbać o zdrowie rodziny. Dane liczbowe z indyjskiego stanu Kerala przekonująco dowodzą, że warto umieć czytać. Wprawdzie dochody są tam mniejsze niż gdzie indziej, ale 87 procent kobiet umie czytać. Ciekawe, że umieralność niemowląt jest w Kerali pięć razy mniejsza niż w pozostałych stanach indyjskich, kobiety żyją średnio o 15 lat dłużej, a wszystkie dziewczynki chodzą do szkoły.

Niewątpliwie dzieciom piśmiennej matki łatwiej się uczyć, co ma duże znaczenie. Naprawdę warto dbać o edukację dziewcząt, nic innego bowiem nie wywiera tak wielkiego wpływu na zdrowie rodziny i podniesienie poziomu życia kobiet — potwierdza to pewna publikacja wydana przez UNICEF (The State of the World’s Children 1991). Nie ma żadnych wątpliwości, że dzięki umiejętności pisania i czytania będziesz lepszą matką i łatwiej ci będzie zarobić na utrzymanie.a

Zdrowie. Jeśli jesteś matką, powinnaś dbać o siebie, zwłaszcza będąc w ciąży lub karmiąc piersią. Czy nie mogłabyś się lepiej odżywiać? W Afryce oraz południowej i zachodniej Azji niemal dwie trzecie kobiet w ciąży ma anemię. Choroba ta nie tylko pozbawia energii, lecz również zwiększa ryzyko powikłań okołoporodowych, zmniejsza natomiast odporność na malarię. Jeśli nawet brak na rynku mięsa czy ryb lub są one drogie, może łatwiej jest o jaja oraz owoce i warzywa bogate w żelazo. Nie pozwól, żeby przesądy pozbawiły cię odżywczych pokarmów, a lokalne zwyczaje — należnej ci porcji z domowego stołu.b

Karmienie piersią jest korzystne zarówno dla ciebie, jak i dziecka. Pokarm matki jest tańszy, higieniczniejszy i bardziej odżywczy od czegokolwiek innego. Jak ocenia UNICEF, gdyby matki przez pierwsze cztery do sześciu miesięcy karmiły niemowlęta piersią, zmniejszyłoby to liczbę zgonów dzieci o milion. Oczywiście jeśli choroba zakaźna matki mogłaby przez pokarm przenieść się na dziecko, należy je wtedy odżywiać w inny, bezpieczny sposób.

Jeżeli musisz gotować wewnątrz domu na otwartym ogniu, dbaj o dobre wietrzenie kuchni. „Za największe zagrożenie dla zdrowia związane z wykonywaną pracą uważa się obecnie przebywanie w dymie i toksycznych gazach wydzielających się podczas gotowania” — ostrzega książka Women and Health.

Nie pal papierosów, choćby cię do tego nakłaniano. W krajach rozwijających się natarczywa reklama tytoniu kierowana bywa głównie do kobiet, którym się wmawia, że palenie jest w dobrym stylu. Nic podobnego. Gdy palisz, szkodzisz swoim dzieciom i możesz się nabawić śmiertelnej choroby. Z danych statystycznych wynika, że co czwarty palacz umiera wskutek swego nałogu. Ponadto specjaliści ostrzegają, że od nikotyny można się uzależnić bardzo szybko — już po pierwszych kilku dawkach.

Higiena. Twój przykład i wskazówki, których udzielasz w tej sprawie mają decydujące znaczenie dla zdrowia rodziny. W pewnej publikacji (Facts for Life) wyszczególniono podstawowe wymagania higieny, a więc:

• Myj ręce wodą i mydłem, ilekroć zetkniesz się z odchodami oraz przed przyrządzaniem posiłków. Pilnuj, żeby dzieci myły ręce przed jedzeniem.

• Korzystaj z ubikacji, przykrywaj jej otwór i utrzymuj w niej czystość. Jeśli to niemożliwe, należy wypróżniać się jak najdalej od domu i natychmiast zakopywać odchody (porównaj Powtórzonego Prawa 23:12, 13).

• Dbaj o to, by rodzina korzystała z czystej wody. Studnie powinny więc być zakryte, a naczynia do czerpania wody czyste.

• Jeżeli nie masz dostępu do czystej wody pitnej, przegotowuj wodę i studź ją przed wypiciem. Nieraz woda wygląda na czystą, a jest skażona.

• Pamiętaj, że infekcje przenoszą się znacznie częściej przez surowe produkty. Jeśli coś ma być spożyte na surowo, należy to umyć i zjeść jak najszybciej. Inne artykuły trzeba starannie ugotować lub usmażyć, zwłaszcza mięso (w tym również drób).

• Żywność przechowuj higienicznie, w zamkniętych naczyniach, aby nie została zanieczyszczona przez owady czy zwierzęta.

• Domowe odpadki spalaj lub zakopuj.c

[Przypisy]

[Ilustracja na stronie 8]

W krajach zachodnich wiele kobiet pracuje w biurach

[Ilustracja na stronach 8, 9]

Kobiety często muszą pracować w opłakanych warunkach

[Prawa własności]

Godo-Foto

[Ilustracja na stronie 9]

Matki są nauczycielkami swych dzieci