Sanhedryn

SANHEDRYN był żydowskim sądem najwyższym z siedzibą w Jeruzalem. Trybunał ten, zwany Wielkim Sanhedrynem, składał się z siedemdziesięciu jeden osób. W okresie ziemskiej służby Jezusa do grona tego zaliczał się arcykapłan i jego poprzednicy na tym urzędzie (mogło ich żyć kilku, ponieważ pod rządami Rzymu urząd ten obsadzano przez mianowanie). Prócz tego w skład Sanhedrynu wchodzili członkowie rodzin arcykapłanów, starsi, naczelnicy plemion i rodów oraz znawcy Prawa, czyli uczeni w Piśmie (Dzieje 4:5, 6). Należeli oni do sekty faryzeuszy bądź saduceuszy (Dzieje 23:6).

Posiedzenia Sanhedrynu zwoływał arcykapłan, który jednocześnie stał na jego czele (Dzieje 5:17, 21, 27; 7:1; 22:5; 23:2). Rozprawie Jezusa przewodniczył arcykapłan Kajfasz, chociaż pierwsze przesłuchanie przeprowadził Annasz (Mateusza 26:3, 57; Marka 14:53, 55, 60, 63; 15:1; Łukasza 22:54; Jana 18:12, 13, 19-24). Gdy sądzono Pawła, przewodniczącym Sanhedrynu był arcykapłan Ananiasz (Dzieje 23:2).

Według Talmudu (Tosefta, Sanhedrin 7:1) Sanhedryn obradował od złożenia codziennej ofiary porannej do ofiary wieczornej. Nie zbierał się w sabat ani w dni świąteczne. Kiedy chodziło o przestępstwo karane śmiercią, posiedzenie sądu odbywało się za dnia i za dnia musiał też zapaść werdykt. Jeżeli był to wyrok skazujący, należało go ogłosić nazajutrz. Rozprawa nie mogła się więc odbywać w wieczór poprzedzający sabat czy jakieś święto. Jednakże w wypadku Jezusa zlekceważono tę procedurę.

Miszna (Sanhedrin 4:3) podaje: „Sanhedryn miał kształt jakby połowy okrągłego klepiska, tak iż wszyscy oni [sędziowie] mogli się nawzajem widzieć. Przed nimi stali dwaj pisarze sądowi, jeden z prawej strony, a drugi z lewej, i zapisywali ich wypowiedzi na rzecz uniewinnienia i słowa przemawiające za skazaniem”.

Tradycja żydowska głosi, że Sanhedryn został założony przez Mojżesza (4 Mojżeszowa 11:16-25) i zorganizowany na nowo przez Ezdrasza tuż po powrocie z niewoli. Nie ma jednak dowodów historycznych na poparcie poglądu, że w dawnych czasach 70 starszych zasiadało wspólnie jako jeden trybunał. Wydaje się raczej, iż Sanhedryn powstał w okresie, gdy w Palestynie panowali Grecy. W czasie ziemskiej służby Jezusa Rzymianie pozostawiali Sanhedrynowi sporą niezależność, przyznając mu władzę cywilną i administracyjną. Miał do swojej dyspozycji oficerów i był upoważniony do aresztowania oskarżonych i wtrącania ich do więzienia (Mateusza 26:47; Dzieje 4:1-3; 9:1, 2). Jego autorytet w kwestiach religijnych uznawali nawet Żydzi z diaspory (zobacz Dzieje 9:1, 2). Jednakże pod panowaniem Rzymu Sanhedryn z czasem najwyraźniej stracił prawo do wykonywania kary śmierci bez zezwolenia namiestnika (prokuratora) rzymskiego (Jana 18:31). Po zburzeniu Jeruzalem w roku 70 n.e. Sanhedryn zlikwidowano.

W Jeruzalem istniały prócz tego mniejsze trybunały, liczące po 23 członków. Według Miszny (Sanhedrin 1:6) sądy te ustanowiono również w innych większych miastach Palestyny. Nie na każdej rozprawie sąd zasiadał w pełnym składzie. Liczba sędziów zmieniała się zależnie od powagi rozpatrywanej sprawy i trudności z wydaniem wyroku. Istniały też sądy wiejskie, składające się z trzech mężczyzn, oraz sądy, do których należało siedmiu starszych z danej wsi.

Lokalne sądy, nazywane czasem ‛małymi sanhedrynami’, miały prawo skazywać na karę chłosty i wykluczać ze społeczności, a ich siedzibami były niekiedy synagogi, choć te ostatnie wykorzystywano przede wszystkim do nauczania (Mateusza 10:17, przypis w NW; 23:34; Marka 13:9; Łukasza 21:12; Jana 9:22; 12:42; 16:2).