HEBRAJCZYKÓW
Komentarze — rozdział 1
List do Hebrajczyków: Tytuły takie jak ten najwyraźniej nie były częścią oryginalnego tekstu Biblii. Ze starożytnych manuskryptów wynika, że dodano je później, zapewne po to, żeby łatwo było rozróżnić poszczególne księgi biblijne. Tytuł „Do Hebrajczyków” występuje w papirusowym kodeksie znanym jako P46, najstarszym dostępnym manuskrypcie zawierającym ten list. Kodeks ten jest datowany mniej więcej na 200 r. n.e. (zob. Multimedia, „List Pawła do Hebrajczyków”). Tytuł „Do Hebrajczyków” pojawia się też w takich wiarygodnych manuskryptach, jak Kodeks synajski i Kodeks watykański z IV w. n.e.
W przeszłości Bóg (...) przemawiał do naszych przodków: Przez całe wieki Bóg przemawiał do swojego ludu za pośrednictwem wielu proroków. Wśród tych, o których Paweł wspomina lub których cytuje w tym liście, są Abraham (Rdz 20:7; Heb 7:1), Mojżesz (Pwt 34:10; Heb 9:19), Jeremiasz (Jer 31:31-34; Heb 8:8-12), Habakuk (Hab 2:3, 4; Heb 10:37, 38) i Aggeusz (Ag 2:6; Heb 12:26). Natomiast „pod koniec tych dni” — jak Paweł pisze dalej — Bóg przemówił za pośrednictwem swojego własnego Syna, Jezusa Chrystusa (Heb 1:2 i komentarz).
wielokrotnie i na wiele sposobów: W języku greckim Paweł zaczyna ten list od dwóch podobnie brzmiących słów, których znaczenie częściowo się pokrywa. Jehowa przemawiał do swojego ludu za pośrednictwem proroków „wielokrotnie” (gr. polymeròs) — w różnym czasie, w różnych miejscach i przy różnych okazjach. I robił to na „wiele sposobów” (gr. polytròpos). Czasami przekazywał im informacje bezpośrednio, po czym polecał im je zapisać (Wj 34:27). Kiedy indziej sprawiał, że mieli prorocze sny lub wizje (Iz 1:1; Dn 2:19; 7:1; Hab 1:1). Nieraz posługiwał się również aniołami (Za 1:7, 9). Prorocy też przekazywali te natchnione orędzia na różne sposoby. Ogłaszali je publicznie, spisywali albo przekazywali za pomocą symboli lub działań o znaczeniu symbolicznym (Jer 7:1, 2; Eze 4:1-3; Oz 1:2, 3; Hab 2:2).
A teraz, pod koniec tych dni: Paweł najwyraźniej mówi tu o końcu żydowskiego systemu rzeczy (1Ko 10:11 i komentarz). System ten zaczął istnieć w 1513 r. p.n.e., gdy powstał naród izraelski. W tamtym czasie Bóg przemawiał do swojego ludu za pośrednictwem Mojżesza. Obiecał jednak, że powoła proroka takiego jak on. Mojżesz powiedział: „Jego macie słuchać” (Pwt 18:15, 18, 19). Tym zapowiedzianym prorokiem był Jezus Chrystus (Jn 5:46). To właśnie jego ma na myśli Paweł, gdy pisze, że Bóg przemówił do nas za pośrednictwem Syna. Jezus jako Syn Boży nieporównanie przewyższał wszystkich niedoskonałych proroków, którzy go poprzedzali. W ten sposób Paweł rozpoczyna argumentację, która zajmuje większą część tego natchnionego listu: chrześcijański sposób wielbienia Boga znacznie góruje nad żydowskim.
którego ustanowił dziedzicem wszystkiego: Dziedzic to ktoś, kto jest uprawniony do dziedziczenia po kimś pieniędzy, majątku lub władzy. Jednak w Chrześcijańskich Pismach Greckich większość wystąpień słów „dziedzic” i „dziedziczyć” dotyczy ludzi, którzy otrzymują nagrodę od Boga (Mt 5:5 i komentarz; 19:29; 25:34 i komentarz; 1Ko 6:9). W omawianym wersecie powiedziano, że Bóg ustanawia swojego pierworodnego Syna „dziedzicem wszystkiego”, czyli daje mu władzę nad wszystkim w niebie i na ziemi (Ps 2:8; Mt 28:18; Heb 1:6; 2:8; 1Pt 3:22; Obj 11:15). Jezus podlega tylko swojemu Ojcu, Jehowie (1Ko 15:27, 28; Flp 2:9-11).
przez którego uczynił systemy rzeczy: W tym wersecie wyrażenie „systemy rzeczy [lub „wieki; epoki”]” można rozumieć co najmniej na dwa sposoby. Po pierwsze, można je odnieść do elementów wyróżniających pewne okresy. W tym liście Paweł podaje przykłady wiernych Bogu osób sprzed potopu, z epoki patriarchalnej i z czasu obowiązywania przymierza między Izraelem a Bogiem. We wszystkich tych okresach Bóg umożliwiał ludziom wielbienie Go w sposób, który Mu się podobał. Zawsze jednak wskazywał na czas, kiedy ludzie zostaną z Nim w pełni pojednani za pośrednictwem Jego Syna. W I w. n.e. na podstawie ofiary Jezusa ustanowił nowe przymierze. Ten chrześcijański system rzeczy powstał dzięki Jezusowi, ponieważ jako „pośrednik nowego przymierza” odgrywa on kluczową rolę w realizacji zamierzenia Bożego (Heb 1:3; 2:9; 12:24; zob. też Słowniczek pojęć, „System rzeczy”). Po drugie, wyrażenie „systemy rzeczy” może tu też oznaczać świat lub wszechświat, czyli ogół dzieł stwórczych, takich jak słońce, księżyc, gwiazdy i ziemia. Jezus jako „mistrzowski wykonawca” brał udział w stwarzaniu tych wszystkich dzieł (Prz 8:30; Jn 1:3; por. Heb 11:3).
On jest odbiciem chwały Boga: Jest to jedno z kilku sformułowań, którymi Paweł opisuje w tym wersecie wyjątkowe relacje między zmartwychwstałym Jezusem Chrystusem a jego niebiańskim Ojcem. Greckie słowo oddane tu jako „odbicie”, które dosłownie znaczy „blask”, w Chrześcijańskich Pismach Greckich pojawia się tylko w tym miejscu. Może się odnosić do światła promieniującego z jakiegoś źródła albo do światła odbitego. Jezus nie jest źródłem chwały swojego Ojca. Przeciwnie, jest „obrazem niewidzialnego Boga” (Kol 1:15; por. Jn 5:19). Dlatego przetłumaczenie tego greckiego słowa na „odbicie” jest zgodne z resztą nauk biblijnych i z paralelnym wyrażeniem „dokładne odzwierciedlenie”, które występuje dalej w tym wersecie.
dokładnym odzwierciedleniem Jego osobowości: Lub „dokładnym odzwierciedleniem samej Jego istoty”. Greckie słowo charaktér, oddane tu jako „dokładne odzwierciedlenie”, dosłownie odnosi się do znaku lub odcisku pozostawionego na jakimś przedmiocie. W greckich tekstach pozabiblijnych występuje w odniesieniu do grawerunków w drewnie lub metalu, znaków wypalonych na skórze zwierząt, odcisków w glinie czy wizerunków wybitych na monetach. W omawianym wersecie opisuje, jak doskonale Jezus odzwierciedla osobowość swojego niebiańskiego Ojca. Nawet gdy żył na ziemi jako doskonały człowiek, odzwierciedlał cechy Ojca tak wiernie, jak to tylko możliwe dla człowieka (zob. komentarz do Jn 14:9). Ale gdy Jehowa go wskrzesił i dał mu „wyższe stanowisko”, stał się podobny do Ojca bardziej niż kiedykolwiek wcześniej (Flp 2:9; Heb 2:9). Otrzymał nieśmiertelność i ma „życie w sobie” (Jn 5:26 i komentarz; Rz 6:9; Obj 1:18). Jest więc teraz „dokładnym odzwierciedleniem Jego [Boga] osobowości [lub „samej Jego istoty”]” (Heb 1:2-4).
on (...) podtrzymuje wszystko: Greckie słowo oddane tu jako „podtrzymywać” może znaczyć „nieść; podpierać”. Tutaj zawiera myśl o utrzymywaniu czegoś przy życiu lub zachowywaniu w odpowiednim stanie. Żeby pokazać, jak wielką władzą dysponuje Chrystus Jezus, Paweł wskazuje, że Bóg dał swojemu Synowi moc ‛podtrzymywania wszystkiego’ we wszechświecie (por. Kol 1:16, 17). Poza tym Jezus odgrywa zasadniczą rolę w realizacji zamierzenia Bożego.
mocą Jego słowa: Dosł. „słowem Jego mocy”. Paweł prawdopodobnie mówi tu o mocy Jehowy. Jehowa jest najwyższym Źródłem mocy i udziela jej innym zgodnie ze swoją wolą (Iz 40:26, 29-31; Łk 5:17; Flp 2:13; 4:13).
zasiadł (...) po prawej stronie Majestatu: Jezus „oczyścił” ludzi z grzechów, gdy „raz na zawsze złożył jedną ofiarę za grzechy” (Heb 10:12, 13). Jehowa go nagrodził — wskrzesił go jako istotę duchową i dał mu „wszelką władzę w niebie i na ziemi”, inaczej mówiąc, powierzył mu stanowisko wyższe niż to, które miał on przed przyjściem na ziemię (Mt 28:18; Flp 2:9-11; Heb 2:9; 1Pt 3:18). Wyrażenie „po prawej stronie Majestatu”, czyli Jehowy Boga, zdaje się nawiązywać do słów z Ps 110:1 (Heb 1:13 i komentarz; 8:1; 12:2). Fakt, że Jezus zasiada „po prawej stronie” Jehowy, oznacza jego zaszczytną pozycję i wskazuje na jego moc i władzę. Ustępuje on rangą tylko Jehowie (Rz 8:34; 1Ko 15:27, 28; Ef 1:20; zob. komentarz do Dz 7:55).
Stał się ważniejszy od aniołów: Greckiego słowa przetłumaczonego tutaj na „ważniejszy” Paweł używa w tym liście wiele razy. Podkreśla nim wyższość chrześcijańskiego sposobu wielbienia Boga (zob. „Wprowadzenie do Listu do Hebrajczyków”). Jezus stał się „ważniejszy od aniołów” ze względu na imię, które odziedziczył. To „imię” oznacza tu wielką władzę, którą otrzymał od Jehowy (zob. komentarz do Flp 2:9). Jehowa ustanowił go „dziedzicem wszystkiego” (Heb 1:2 i komentarz). I to jego — a nie żadnego z aniołów — wyznaczył na króla, apostoła oraz „arcykapłana na wzór Melchizedeka” (Heb 1:8; 3:1; 5:8-10; 7:1-3; por. Obj 11:15). Co więcej, tylko Jezus złożył okup — „został ofiarowany raz na zawsze” (Heb 1:3; 9:28).
do którego z aniołów Bóg kiedykolwiek powiedział: W Pismach Hebrajskich aniołowie jako grupa są nieraz nazywani „synami Bożymi” (Hi 38:7; Ps 89:6) lub „synami prawdziwego Boga” (Rdz 6:2, 4; Hi 1:6; 2:1). Jednak o żadnym z nich Bóg nie powiedział mój syn. Tylko do Jezusa odniósł się w ten szczególny sposób (Mt 3:17; 17:5). W tym wersecie apostoł Paweł wyjaśnił, że Chrystus Jezus ma ze swoim Ojcem, Jehową, wyjątkową więź i że przewyższa aniołów. Zacytował dwa fragmenty z Pism Hebrajskich ze słowem „syn” w liczbie pojedynczej i odniósł je właśnie do Jezusa.
„Jesteś moim synem, dzisiaj zostałem twoim ojcem”: Paweł cytuje tu Ps 2:7, żeby podkreślić wyższość Jezusa nad aniołami. W tym psalmie opisano króla ustanowionego przez Boga. Najwyraźniej proroctwo to początkowo odnosiło się do Dawida. Jehowa Bóg uczynił go swoim synem w szczególnym sensie, gdy wybrał go na króla. Jeśli chodzi o Jezusa, oświadczył: „To jest mój (...) Syn” w chwili jego chrztu (Mt 3:17 i komentarz; Jn 1:14). W Dz 13:33 Paweł pod natchnieniem od Boga wyjaśnił, że słowa z Ps 2:7 spełniły się również wtedy, gdy Jezus został wskrzeszony (zob. komentarz do Rz 1:4; zob. też Heb 5:5, gdzie Paweł ponownie cytuje Ps 2:7).
„Stanę się dla niego ojcem, a on stanie się dla mnie synem”: Cytat ten pochodzi z 2Sm 7:14 (zob. też 1Kn 17:13; 28:6). Jak wynika z 2Sm 7:11-16, Jehowa zawarł z Dawidem przymierze, że ustanowi królestwo, w którym będą panować jego potomkowie. Przymierze to obejmowało obietnicę, że syn Dawida Salomon ‛stanie się synem’ Bożym. Tutaj pod natchnieniem od Boga apostoł wskazuje, że na większą skalę to proroctwo spełniło się na Chrystusie Jezusie.
gdy Bóg ponownie posyła swojego Pierworodnego na świat: Lub „gdy Bóg ponownie posyła swojego Pierworodnego na zamieszkaną ziemię”. Paweł mówi tu o przyszłości. Potwierdzają to jego słowa z Heb 2:5 dotyczące „przyszłej ziemi [lub „przyszłej zamieszkanej ziemi”]” (zob. komentarz). Tak więc Paweł wskazuje tu na czas, kiedy Bóg miał ponownie posłać swojego pierworodnego Syna — tym razem w sposób niewidzialny — żeby skierował swoją uwagę na ziemię i ludzi (zob. komentarze do Łk 2:1; Dz 1:11).
Niech wszyscy aniołowie Boży złożą mu hołd: Lub „niech wszyscy aniołowie Boży złożą mu pokłon”. Paweł cytuje tu z greckiej Septuaginty fragment Pwt 32:43 lub Ps 97:7 albo łączy myśli z obu tych wersetów. W Pwt 32:43 według Septuaginty powiedziano: „Niech wszyscy synowie Boga złożą Mu hołd [lub „pokłon”]”. A w Ps 97:7 można przeczytać: „Złóżcie Mu hołd [lub „pokłon”], wszyscy Jego aniołowie”. W Biblii wyrażenie „synowie Boży” lub „synowie Boga” często odnosi się do aniołów (zob. komentarz do Heb 1:5). W hebrajskim tekście masoreckim w Pwt 32:43 nie występuje sformułowanie „niech wszyscy synowie Boga złożą Mu hołd”. Jednak w jednym ze Zwojów znad Morza Martwego odkryto fragment Księgi Powtórzonego Prawa napisany po hebrajsku, który zawiera podobne sformułowanie do tego w Septuagincie. Jest to pierwszy hebrajski manuskrypt, w którym znalazło się ono w Pwt 32:43. Tak więc brzmienie greckiej Septuaginty, z której cytował tu Paweł, najwyraźniej było oparte na tekście hebrajskim zawierającym wspomniane sformułowanie.
Niech (...) złożą mu hołd: Lub „niech (...) złożą mu pokłon”. Chodzi o Jezusa. Bóg powierzył mu stanowisko ustępujące rangą tylko Jego własnej pozycji jako Najwyższego. Tym samym wszystkich aniołów poddał władzy swojego Syna. Dlatego mógł im polecić, żeby ‛złożyli mu hołd [lub „pokłon”]’. Polecenie to jest zgodne z Flp 2:9-11, gdzie Paweł napisał, że „każde kolano — tych w niebie” powinno się zgiąć „w imię Jezusa” (zob. komentarze do Flp 2:9, 10). Grecki czasownik proskynéo, oddany w omawianym wersecie jako „złożyć hołd”, ma szerokie znaczenie. W pewnym leksykonie podano takie możliwe znaczenia: „(upaść przed kimś i) oddać cześć, złożyć hołd, paść przed kimś na twarz, okazać głęboki szacunek, powitać z szacunkiem”. O tym, o jakie znaczenie chodzi w danym wypadku, za każdym razem decyduje kontekst (zob. komentarz do Łk 24:52). Tutaj, w Heb 1:6, wielu tłumaczy używa zwrotu „oddawać cześć”, sugerując, że Jezus jest Bogiem. Jednak Biblia w innych miejscach wskazuje, że Jezus nie jest Bogiem Wszechmocnym. Cześć należy oddawać tylko Jehowie (Mt 4:10; Obj 4:10, 11; 22:8, 9). Tak więc w omawianym wersecie tłumaczenie czasownika proskynéo na „złożyć hołd” lub „złożyć pokłon” jest dobrze potwierdzone i można je znaleźć w różnych przekładach Biblii. Józef Flawiusz, żydowski pisarz z I w. n.e., używa słowa proskynéo, gdy mówi o poddanych z podbitych ludów, którzy z respektem kłaniali się rzymskim prokuratorom (namiestnikom), a nawet chroniącym ich żołnierzom (Wojna żydowska, II, xvi, 4).
Swoich aniołów czyni duchami: Paweł cytuje tu z Septuaginty Ps 104:4 (103:4, LXX). Ani psalmista, ani Paweł nie wyrazili tymi słowami oczywistej prawdy, że aniołowie są stworzeniami duchowymi. Wskazali raczej, w jaki sposób Bóg się nimi posługuje. Zarówno hebrajskie, jak i greckie wyrazy oddawane jako „duchy” można też odnieść do jakiejś potężnej siły, np. do „wiatru” (Ps 1:4; 147:18; 148:8; zob. też Jn 3:8 i komentarz). Aniołowie są jak silny wiatr zesłany i kierowany przez Boga. Myśl tę potwierdza druga część omawianego wersetu, gdzie aniołów nazwano sługami (dosł. „publicznymi sługami”). Jehowa posługuje się nimi, żeby wspierali Jego sług na ziemi. Czasami też czyni aniołów płomieniami ognia, wykorzystując ich do wykonania swoich ognistych wyroków na niegodziwych (por. 2Kl 19:20, 34, 35; Mt 16:27; 2Ts 1:7, 8).
Bóg jest twoim tronem po wieczne czasy: Jehowa Bóg ‛jest tronem’ Jezusa w tym sensie, że to On ustanowił go Królem — dał mu „władzę, chwałę oraz królestwo” (Dn 7:13, 14; Łk 1:32). W Heb 1:8, 9 Paweł cytuje Ps 45:6, 7. Tekst grecki pozwala oddać te słowa tak, jak to zrobiono w wielu przekładach: „Twój tron, o Boże, trwa po wieczne czasy”. Są jednak uzasadnione powody, żeby przetłumaczyć to zdanie tak jak w Przekładzie Nowego Świata (i niektórych innych przekładach): „Bóg jest twoim tronem po wieczne czasy”. Na przykład w Heb 1:9 powiedziano: „Bóg, twój Bóg, namaścił cię”, co pokazuje, że tym, do kogo skierowano słowa z Heb 1:8 (i z Ps 45:6), nie jest Wszechmocny Bóg, tylko jeden z Jego czcicieli. Poza tym cały fragment z Ps 45:6, 7 pierwotnie odnosił się do ustanowionego przez Boga króla Izraela. Proroczo wskazywał więc na wielkiego Króla ustanowionego przez Boga — na Mesjasza.
berło twojego Królestwa: „Berło” Jezusa Chrystusa jest symbolem jego królewskiej władzy (Ps 110:2; zob. Słowniczek pojęć, „Berło”). Wyrażenie „berło twojego Królestwa” pochodzi z Ps 45:6, gdzie zapowiedziano, że mesjański Król ustanowiony przez Jehowę będzie zawsze korzystać ze swojej władzy we właściwy sposób. To dlatego jego berło nazwano „berłem sprawiedliwości [lub „prostolinijności”]”.
Pokochałeś prawość, a znienawidziłeś to, co nieprawe: Paweł dalej cytuje tu Ps 45:6, 7, który zawiera natchnione proroctwo dotyczące mesjańskiego Króla ustanowionego przez Boga. W czasie służby na ziemi Jezus wyraźnie pokazał, że kocha prawość, a nienawidzi tego, co nieprawe (Mt 21:12, 13; 23:27, 28, 33; Jn 2:13-17; Heb 7:26; 1Pt 2:22). Biblia w wielu miejscach wskazuje, że miłość do tego, co właściwe w oczach Bożych, jest nierozerwalnie związana z nienawiścią do zła (Ps 97:10; 119:113, 163; Iz 61:8; Am 5:15).
namaścił cię olejkiem radości: W czasach biblijnych wielu królów przed objęciem władzy było namaszczanych literalnym olejkiem (1Sm 10:1; 1Kl 1:39; 2Kl 9:6). Olejek lub oliwę kojarzono z radością (Iz 61:3; Jl 2:23, 24). Tutaj Paweł cytuje Ps 45:7, gdzie proroczo zapowiedziano pewne radosne wydarzenie — namaszczenie Mesjasza na Króla. Radość Mesjasza miała być większa niż „innych królów [dosł. „(jego) towarzyszy”]” z dynastii Dawida. W przeciwieństwie do tych królów miał on być namaszczony przez samego Jehowę, i to nie literalnym olejkiem, ale duchem świętym. W czasie chrztu Jezus został namaszczony na Arcykapłana i przyszłego Króla. Jednak namaszczenie, o którym Paweł wspomina w omawianym wersecie, najwyraźniej odnosi się do radosnego wydarzenia w niebie, gdy po upływie „czasów wyznaczonych narodom” Jezus objął tron (Łk 21:24 i komentarz). Nie ulega wątpliwości, że ta niebiańska uroczystość była o wiele bardziej radosna niż jakiekolwiek inne wydarzenie na ziemi, łącznie z namaszczeniem na króla Salomona, syna Dawida (1Kl 1:39, 40).
Ty, Panie, (...) położyłeś fundamenty ziemi: Paweł cytuje z Septuaginty Ps 102:25 (101:26, LXX), gdzie występowało określenie „Panie”. Tutaj również dowodzi wyższości Jezusa nad aniołami. Psalmista skierował te słowa do Boga (Ps 102:1, 24). Ale Paweł odnosi je do Jezusa, ponieważ — jak wynika z Heb 1:2 i innych wersetów — Bóg posłużył się nim do stworzenia wszystkiego (Jn 1:2-4; Kol 1:15-17 oraz komentarze do wersetu 15 i 16; zob. też Prz 8:23-31). Biorąc pod uwagę tę ścisłą współpracę, słusznie można powiedzieć, że zarówno Jehowa, jak i Jezus ‛położyli fundamenty ziemi’ i że „niebo jest dziełem” Ich rąk. Podobnie i Jehowę, i Jezusa Biblia nazywa „naszym Wybawcą” (Tyt 1:3, 4 i komentarz do wersetu 4).
One zginą: Paweł cytuje tu Ps 102:26, gdzie powiedziano, że materialne niebo i ziemia są zniszczalne (Heb 1:10). Mogłyby zostać zniszczone, gdyby Jehowa Bóg tak postanowił. I w przeciwieństwie do Niego ulegają zniszczeniu naturalną koleją rzeczy. Dlatego natchniona relacja biblijna mówi o nich, że jak szata wszystkie zniszczeją. Jednak Bóg zapewnia swoich sług, że może zachować swoje dzieła na zawsze i że to zrobi — zgodnie ze swoją wolą (Ps 148:4-6; zob. też Ps 104:5; Kzn 1:4).
ale Ty pozostaniesz: Paweł zacytował tu Ps 102:26, który odnosi się do Boga. Jednak pod natchnieniem odniósł te słowa do Jezusa (zob. komentarz do Heb 1:10). Podkreślił kontrast między Synem Bożym a materialnym niebem i ziemią, o których napisał, że „zginą”. Zmartwychwstały Jezus cieszy się „niezniszczalnym życiem” (Heb 7:16 i komentarz). W tym sensie nieporównanie góruje nad niebem i ziemią, w stwarzaniu których brał udział (Rdz 1:26; Kol 1:15).
Twoje lata nigdy się nie skończą: Paweł zacytował tu Ps 102:27, który odnosi się do Boga. Odniósł jednak te słowa do Jezusa (zob. komentarz do Heb 1:10). Z chwilą zmartwychwstania Jezus otrzymał nieśmiertelność (1Tm 6:16 i komentarz; Heb 7:15, 16). Oznacza to, że nie tylko żyje wiecznie, ale też że jego życie jest niezniszczalne (por. komentarz do 1Ko 15:53).
Zasiadaj po mojej prawej stronie: W tym wersecie Paweł przedstawia jeden z najmocniejszych argumentów potwierdzających wyższość Jezusa nad aniołami. Odnosi te słowa z Ps 110:1 właśnie do Chrystusa, tak jak zrobił to Piotr i sam Jezus (Mt 22:41-45; Mk 12:35-37; Łk 20:41-44; Dz 2:34, 35; Heb 10:12, 13). Po zmartwychwstaniu Jezus czekał po prawej stronie Boga (co było najbardziej uprzywilejowaną pozycją), żeby w wyznaczonym przez Niego czasie objąć tron jako mesjański Król (zob. komentarze do Dz 7:55; Heb 1:3). Wtedy to wrogowie Jezusa mieli zostać ‛położeni jako podnóżek dla jego nóg’, co znaczyło, że miał otrzymać nad nimi pełną władzę (Heb 10:13; zob. też 1Ko 15:25, gdzie Paweł również odnosi Ps 110:1 do Jezusa).
pełniącymi świętą służbę: Lub „pełniącymi publiczną służbę” (zob. komentarz do Heb 1:7).
posyłanymi, żeby usługiwać: W czasach przedchrześcijańskich Bóg często posyłał aniołów, żeby usługiwali Jego wiernym czcicielom na ziemi i ich chronili (1Kl 19:5-8; 2Kl 6:15-17; Ps 34:7; Dn 6:22). W I w. n.e. aniołowie usługiwali chrześcijanom namaszczonym duchem, którzy znaleźli się w niebezpieczeństwie lub znosili prześladowania (Dz 12:6-11; 27:23, 24). Usługiwanie zwykłym ludziom — również tym, którzy kiedyś mieli zająć wyższą pozycję niż ich własna — świadczyło o ich niezwykłej pokorze (1Ko 6:3).
tym, którzy mają odziedziczyć wybawienie: Chrześcijanie namaszczeni duchem, do których był skierowany ten list, mieli „odziedziczyć wybawienie” w szczególnym sensie — mieli panować w niebie razem z Chrystusem (Mt 19:28; 2Tm 2:10-12; Heb 3:1). Paweł znów dowodzi wyższości chrystianizmu nad żydowskim systemem religijnym. Sposób wielbienia Boga przez Żydów nie był już przez Niego aprobowany, dlatego nie mógł zapewnić im wspomnianego w tym wersecie wybawienia ani żadnych innych błogosławieństw (Łk 13:35).