Niepokaźne mistrzynie latania

ŚWIST! Packa mknie w powietrzu w kierunku muchy. Jednakże mucha robi unik, przez chwilę walczy z wirem, odzyskuje równowagę, po czym wywraca koziołka i siada do góry nogami na suficie, szydząc z twoich niezgrabnych prób zgładzenia jej. Cóż za fantastyczne manewry lotnicze! Wszędobylskie muchówki uchodzą w gromadzie owadów za najbardziej zwinnych lotników, co po części zawdzięczają dwom cudownie zaprojektowanym narządom równowagi, tak zwanym przezmiankom.

Przezmianki, które wyrastają z tułowia tuż za skrzydłami, przypominają drobne pręciki zakończone zgrubieniem (zobacz zdjęcie na następnej stronie). Kiedy muszka macha skrzydłami, jednocześnie ruszają się przezmianki — kilkaset razy na sekundę. Działają one niczym niewielkie żyroskopy, przydatne w lataniu. Wysyłają do mózgu owada sygnały o każdej zmianie kierunku lotu, która następuje między innymi w czasie uderzenia wiatru albo podmuchu wywołanego ruchem packi lub gazety niebezpiecznie blisko przecinającej powietrze. Przezmianki natychmiast zawiadamiają muchę, że jej ciało odchyliło się w pionie, obróciło się dookoła bądź też pochyliło. (Takie same informacje, aczkolwiek znacznie mniej dokładne, przekazuje pilotowi w samolocie żyroskop). Mucha szybko i bez trudu wyrównuje lot.

W przeciwieństwie do typowych, obracających się żyroskopów, przezmianki przypominają z wyglądu wahadła. Jednakże nie zwisają ani nie stoją pionowo, lecz wystają z boków muchy. Wprawione w ruch, podobnie jak wahadło w miarę możliwości oscylują wciąż w tej samej płaszczyźnie, zgodnie z prawami mechaniki. Kiedy więc mucha zmienia położenie, siły zewnętrzne przekręcają u podstawy oscylujące przezmianki, co zaraz sygnalizują komórki nerwowe. Mózg analizuje te sygnały i automatycznie nakazuje skrzydłom wyrównać lot, a wszystko to dzieje się w mgnieniu oka.

Przezmianki to wyjątkowo przydatne narządy, charakterystyczne tylko dla muchówek. Do tego rzędu dwuskrzydłych, obejmującego około 100 000 gatunków, należą między innymi bąki, muchy domowe, plujki, muszki owocowe, muchy tse-tse i długoczułkie. Dzięki pomysłowym żyroskopom mogą one wykonywać tak skomplikowane manewry lotnicze, że nie dorównuje im żaden rząd owadów uskrzydlonych. Choć muchówki są często pogardzane, stanowią żywy dowód naukowego geniuszu ich Twórcy.

[Ilustracja na stronie 24]

Odchylenie w pionie

[Ilustracja na stronie 24]

Obrót

[Ilustracja na stronie 24]

Pochylenie

[Ilustracja na stronie 25]

Muchówka z rodziny lwinkowatych (w powiększeniu) z zaznaczonymi przezmiankami

[Prawa własności]

© Kjell B. Sandved/Visuals Unlimited

[Ilustracje na stronie 25]

Mucha domowa

Muchówka z rodziny koziułkowatych

[Prawa własności]

Animals/Jim Harter/Dover Publications, Inc.

[Prawa własności do ilustracji, strona 25]

Century Dictionary