Jak opracować szkic

NIEJEDNA osoba mająca wygłosić przemówienie mozolnie pisze cały tekst, począwszy od wstępu aż do ostatniej linijki. Zanim skończy, sporządzi mnóstwo wersji na brudno. Zabiera to wiele godzin.

Czy i ty w taki sposób przygotowujesz swe wystąpienia? A czy chciałbyś poznać prostszą metodę? Jeżeli nauczysz się opracowywać szkic, nie będziesz musiał pisać wszystkiego słowo w słowo. Zaoszczędzony czas możesz wykorzystać na lepsze przećwiczenie samego przemawiania. Wtedy nie tylko przedstawisz swoje wywody z większą swobodą, ale też będą one ciekawsze i bardziej zachęcające dla słuchaczy.

Wprawdzie mówca mający wygłosić w zborze wykład publiczny dostaje jego szkic, ale z większością pozostałych przemówień jest inaczej. Niekiedy dowiadujesz się tylko, jakie zagadnienie masz poruszyć lub jaki temat rozwinąć. Albo zostajesz poproszony o omówienie fragmentu którejś z publikacji. Czasami zaś otrzymujesz zaledwie kilka wskazówek. We wszystkich tych sytuacjach musisz opracować własny szkic.

Wyobrażenie o tym, jak może on wyglądać, da ci krótki szkic zamieszczony na stronie 41. Zobacz, że punkty główne zaczynają się od lewego marginesu i są napisane dużymi literami. Pod każdym zamieszczono wspierające go podpunkty. Dodatkowe myśli, służące do rozbudowania podpunktów, wypisano pod spodem i odsunięto nieco od lewego marginesu. Przyjrzyj się bacznie temu szkicowi. Zauważ, że oba punkty główne bezpośrednio wiążą się z tematem. Zwróć też uwagę na podpunkty — nie są zwykłymi ciekawostkami, lecz rozwijają punkty główne, pod którymi się znajdują.

Twój szkic nie musi wyglądać dokładnie tak samo. Wystarczy, że uchwycisz zasady, jakimi trzeba się kierować przy jego opracowywaniu, a będziesz umiał uporządkować materiał i w rozsądnym czasie przygotować dobre przemówienie. Od czego powinieneś zacząć?

Przeanalizuj, wybierz i uporządkuj

Pierwsza sprawa to temat. Nie może być zbyt ogólny, na przykład wyrażony jednym słowem. Jest myślą przewodnią twego wystąpienia i wskazuje, z jakiego punktu widzenia chcesz przedstawić dane zagadnienie. Jeżeli został z góry określony, dokładnie przeanalizuj każde istotne słowo. Gdy ten wyznaczony temat masz rozwinąć na podstawie fragmentów jakiejś publikacji, to przestudiuj je z myślą o nim. A jeśli wiesz tylko, jakie zagadnienie masz poruszyć, wybór tematu należy do ciebie. Przedtem jednak warto trochę poszperać w różnych źródłach. Gdy będziesz to robić z otwartym umysłem, mogą ci się nasunąć świeże pomysły.

W trakcie przygotowań zadawaj sobie pytania: „Dlaczego te myśli są ważne dla moich słuchaczy? Jaki cel mi przyświeca?” Nie powinno ci chodzić jedynie o zwykłe streszczenie materiału bądź wygłoszenie przemówienia naszpikowanego rozmaitymi ciekawostkami, lecz o to, by inni odnieśli z niego pożytek. Po sprecyzowaniu celu zapisz go sobie i pamiętaj o nim przez cały czas pracy nad przemówieniem.

Gdy ustalisz cel przemówienia oraz zgodny z nim temat (albo przemyślisz związek obranego celu z wyznaczonym tematem), będziesz gromadzić materiał w sposób bardziej ukierunkowany. Zbieraj informacje szczególnie wartościowe dla słuchaczy. Nie zadowalaj się ogólnikami, lecz szukaj konkretnych wiadomości, pouczających i naprawdę przydatnych. Realistycznie oceniaj ilość materiału. W większości wypadków szybko będziesz go miał więcej, niż zdołasz wykorzystać, więc konieczna jest selekcja.

Pomyśl, jakie punkty główne musisz omówić, by rozwinąć temat i osiągnąć cel. Będą one stanowić niejako szkielet twego przemówienia — podstawę szkicu. Ile ich powinno być? W krótkim wystąpieniu wystarczą dwa, ale nawet w godzinnym wykładzie zwykle nie potrzeba ich więcej niż pięć. Im mniej punktów głównych, tym lepiej słuchacze je zapamiętają.

Kiedy już obmyślisz temat i najważniejsze punkty, uporządkuj zebrany materiał. Ustal, co ma bezpośredni związek z punktami głównymi. Wybierz szczegóły, dzięki którym twoje przemówienie nie będzie szablonowe, oraz wersety wspierające punkty główne. Następnie zanotuj myśli, które pomogą ci objaśnić te teksty biblijne w sposób ciekawy i pouczający. Każdą informację umieść pod odpowiednim punktem głównym. Gdyby jakaś nigdzie nie pasowała, to — nawet jeśli jest bardzo ciekawa — odrzuć ją albo zachowaj na inną okazję. Zostaw tylko te najtrafniejsze. Jeżeli przygotujesz zbyt dużo materiału, będziesz musiał się śpieszyć i przedstawisz go pobieżnie. Lepiej jest skupić się na kilku punktach naprawdę przydatnych dla słuchaczy i omówić je dokładnie. Staraj się nie przekroczyć czasu wyznaczonego na przemówienie.

Teraz (jeśli nie uczyniłeś tego wcześniej) ułóż informacje w logicznej kolejności. Właśnie tak zrobił ewangelista Łukasz. Po zgromadzeniu licznych faktów związanych z opisywanym tematem uszeregował je „w logicznym porządku” (Łuk. 1:3). Zależnie od tego, co najlepiej pozwoli ci osiągnąć twój cel, możesz podzielić zebrane informacje na części powiązane tematycznie, ułożyć materiał w porządku chronologicznym albo według zasady „przyczyna — skutek” bądź „problem — rozwiązanie”. Niewskazane są nagłe przeskoki z jednej myśli do drugiej. Powinieneś płynnie przechodzić do kolejnych punktów, nie pozostawiając luk, których wypełnienie sprawiałoby słuchaczom trudność. Przedstawiane argumenty mają ich naprowadzić na logiczne wnioski. Układając poszczególne punkty, zastanawiaj się, jak obecni odbiorą twoje wystąpienie. Czy łatwo im będzie śledzić twój tok rozumowania? Czy zgodnie z celem, jaki sobie obrałeś, poczują się zachęceni do wprowadzenia w czyn tego, co usłyszą?

Następnie przygotuj wstęp, który rozbudzi zainteresowanie tematem i wskaże słuchaczom, że przygotowane przez ciebie informacje mają dla nich praktyczną wartość. Najlepiej zapisz sobie kilka pierwszych zdań. I wreszcie ułóż pobudzające do działania zakończenie, które odpowiada celowi twego wystąpienia.

Jeżeli szkic przygotujesz odpowiednio wcześnie, wystarczy ci czasu, by przed wygłoszeniem przemówienia nanieść jeszcze poprawki. Może zauważysz potrzebę wsparcia pewnych myśli danymi liczbowymi, przykładem lub jakimś doświadczeniem. Gdy odwołasz się do aktualnego wydarzenia albo czegoś, co w danej okolicy budzi zainteresowanie, słuchaczom może być łatwiej uświadomić sobie praktyczną wartość twego wystąpienia. Niewykluczone, iż podczas przeglądania szkicu dostrzeżesz więcej sposobności dostosowania zebranych informacji do potrzeb słuchaczy. Taka analiza i poprawki są niezbędne, aby dobry materiał przekształcić w skuteczne przemówienie.

Niektórzy mówcy potrzebują dokładniejszych notatek niż inni. Ale gdy nauczysz się nadawać materiałowi postać kilku punktów głównych i eliminować informacje, które do nich nie pasują, a pozostałe układać w logicznym porządku, przekonasz się, że wystarczy nabrać trochę doświadczenia i już nie trzeba pisać wszystkiego słowo w słowo. Ileż czasu dzięki temu zaoszczędzisz! I oczywiście poprawi się jakość twych przemówień. Stanie się widoczne, że naprawdę odnosisz pożytek z teokratycznej szkoły służby kaznodziejskiej.