CHAMAT, CHAMATYTA

Miasto Chamat było stolicą małego królestwa kananejskiego w Syrii we wczesnym okresie dziejów Izraela. Tą samą nazwą określano otaczający je bogaty region rolniczy. W czasach greckich i rzymskich miasto nosiło nazwę Epifania, nadaną przez Antiocha IV Epifanesa. Obecnie nazywa się Hama.

Miasto Chamat leżało nad rzeką Orontes przy ważnych szlakach handlowych, 81 km od wybrzeża Morza Śródziemnego, ok. 190 km na pn. od Damaszku i ok. 120 km na pd. od Aleppo.

Chociaż Chamat bywa uważany za miasto hetyckie, to wydaje się bardziej prawdopodobne, że założyli go Chamatyci, krewni Hetytów, tworzący jeden z 70 rodów założonych po potopie. Praojcami tych dwóch rodów byli Het i Chamat, drugi i jedenasty syn Kanaana, syna Chama (Rdz 10:6, 15-18; 1Kn 1:8, 13-16; zob. HETYCI).

„Wejście do Chamatu”. Najstarsza wzmianka o Chamacie pojawia się w opisie wyprawy 12 izraelskich zwiadowców, którzy w XVI w. p.n.e. wyruszyli z pd. i doszli aż do „wejścia do Chamatu” (Lb 13:21). Jak się przypuszcza, to często powtarzające się wyrażenie nie odnosi się do bram miasta, ale raczej do pd. granicy podległego mu terytorium. Był to też pn. kraniec terenów, które miał podbić Jozue (Joz 13:2, 5; Sdz 3:1-3). Jednakże część uczonych sugeruje, że wyrażenie „aż po wejście do Chamatu” (Joz 13:5) należałoby tłumaczyć „aż do Lebi-Chamat (Lwa z Chamatu)” — chodziłoby wówczas o konkretne miejsce (zob. Vetus Testamentum, Lejda 1952, s. 114).

Dokładne położenie tej granicy (lub miejsca) jest nieznane. Uważano ją za pn. granicę terytorium Izraela (Lb 34:8; 1Kl 8:65; 2Kl 14:25; 2Kn 7:8) w pobliżu granicy Damaszku (Jer 49:23; Eze 47:15-17; 48:1; Za 9:1, 2). Niektórzy sądzą, że chodziło o pd. kraniec doliny Bekaa (nazywanej też Celesyrią), która oddziela góry Liban i Antyliban. Zdaniem innych owo „wejście do Chamatu” znajdowało się w połowie drogi między Baalbekiem i Riblą. Jeszcze inni umiejscawiają je dalej na pn., utożsamiając z przesmykiem między Hims (Homs) a morzem (Eze 47:20).

Kontakty z Izraelem. Król Chamatu Toi (Tou) wysłał swego syna Jorama (Hadorama), by pogratulował królowi Dawidowi zwycięstwa nad ich wspólnym wrogiem Hadadezerem. Chamat był wówczas niezależnym królestwem (2Sm 8:3, 9, 10; 1Kn 18:3, 9, 10). Jednakże za panowania Salomona najwyraźniej znalazł się pod dominacją Izraela, gdyż Salomon budował w tym regionie miasta-spichlerze (2Kn 8:3, 4). Po śmierci Salomona Chamat odzyskał niepodległość i utracił ją tylko chwilowo w IX w. p.n.e., gdy na jakiś czas rozciągnął nad nim swoje panowanie Jeroboam II (2Kl 14:28). Mniej więcej w tym okresie nazwano go „ludnym Chamatem” (Am 6:2).

W VIII w. p.n.e. Chamat i sąsiednie kraje, łącznie z dziesięcioplemiennym królestwem Izraela, zostały podbite przez Asyrię, dążącą do dominacji nad światem. Polityka Asyryjczyków polegała na przesiedlaniu i mieszaniu ludności pokonanych terenów, toteż mieszkańcy Chamatu zostali sprowadzeni do Samarii, a mieszkańcy Samarii do Chamatu i innych miejsc (2Kl 17:24; 19:12, 13; Iz 10:9-11; 37:12, 13). Na „wyżynach” Samarii Chamatyci ustawili podobizny swego boga Aszimy, mimo iż ten bezwartościowy bożek okazał się bezradny podczas najazdu Asyryjczyków (2Kl 17:29, 30; 18:33, 34; Iz 36:18, 19).

Według pewnego zachowanego tekstu klinowego (Muzeum Brytyjskie 21946) wojska Nebukadneccara po bitwie pod Karkemisz w 625 r. p.n.e. (Jer 46:2) dogoniły i wybiły uciekających Egipcjan w rejonie Chamatu (A. K. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles, 1975, s. 99). W tej samej okolicy kilka lat wcześniej faraon Necho uwięził króla Jehoachaza (2Kl 23:31-33). W 607 r. p.n.e. po upadku Jerozolimy Sedekiasz i inni pojmani zostali zaprowadzeni do Ribli w krainie Chamat, gdzie na oczach Sedekiasza stracono jego synów oraz innych dostojników (2Kl 25:18-21; Jer 39:5, 6; 52:9, 10, 24-27). Jednakże Bóg obiecał, że w stosownym czasie przyprowadzi z powrotem ostatek swego ludu, m.in. tych, którzy znaleźli się w kraju Chamat (Iz 11:11, 12).