JEŻOZWIERZ

(hebr. kippòd).

Duży gryzoń o charakterystycznych kolcach ochronnych. Dokładne znaczenie hebrajskiego słowa kippòd budzi pewne wątpliwości; w różnych przekładach tłumaczy się je na „jeż” (Bp, BT, Bw), „bąk [ptak]” (Bg) lub „jeżozwierz” (NŚ) (Iz 14:23; 34:11; Sof 2:14). Na podstawie etymologii tego hebrajskiego wyrazu G. R. Driver uważa, że kippòd nie oznacza „bąka”, natomiast może się odnosić zarówno do jeżozwierza, jak i do jakiegoś ptaka. Jego zdaniem słowo to należałoby przetłumaczyć w powyższych wersetach na „drop [ptak]” (Palestine Exploration Quarterly, Londyn 1955, s. 137). Według L. Koehlera i W. Baumgartnera w Izajasza 14:23; 34:11 to hebrajskie określenie oznacza „jeża”, a w Sofoniasza 2:14 „sowę” (Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 845). Okoliczność, iż jedno hebrajskie słowo może się odnosić do dwóch zupełnie różnych zwierząt, można zilustrować przykładem określenia tinszémet, które oznacza zarówno stworzenie latające, „łabędzia”, jak i wolno poruszającego się „kameleona” (Kpł 11:18, 30).

Pomimo tej niepewności są podstawy, by kippòd konsekwentnie tłumaczyć na „jeżozwierz” albo „jeż”, a nie na „bąk”. Zarówno starsze, jak i nowsze leksykony języka hebrajskiego z reguły definiują kippòd jako „jeż” lub „jeżozwierz” we wszystkich miejscach, gdzie użyto tego wyrazu. Takie znaczenie potwierdza grecka Septuaginta i łacińska Wulgata, jak również etymologia tego słowa oraz języki pokrewne hebrajskiemu, np. aramejski, arabski i etiopski.

Na podstawie wypowiedzi z Izajasza 14:23 i Sofoniasza 2:14, dotyczących spustoszenia Babilonu i Niniwy, niektórzy uważają, że nie może tu chodzić o jeżozwierza (lub jeża), gdyż stworzenie to nie zamieszkuje trzciniastych rozlewisk wód, nie śpiewa ani nie wspina się po kolumnach. Jednak z Izajasza 14:23 wynika, że siedliskiem jeżozwierzy miały się stać nie trzciniaste rozlewiska, ale Babilon. Pewien badacz ruin Babilonu znalazł tam „sporo kolców jeżozwierza”. Podobnie wzmianka o ‛głosie śpiewającym w oknie’ w spustoszonej Niniwie nie musi się odnosić do jeżozwierza, ale może dotyczyć jakiegoś ptaka siadającego w opuszczonym oknie lub nawet odgłosu wiatru (Sof 2:14). W związku z zapowiedzią, iż jeżozwierz ‛będzie nocować między głowicami kolumn’, trzeba pamiętać, że nakreślono tu obraz zrujnowanego miasta. A zatem może chodzić o kolumny powalone na ziemię.