Kraj tysiąca bogów

„Do najbardziej doniosłych świadectw potwierdzających historyczne doniesienia biblijne, świadectw dostarczonych przez archeologię” — pisze niejaki John Elder w książce pt. „Prophets, Idols and Diggers” (Prorocy, bożki i poszukiwacze) — „należy ‚odkrycie’ Hetytów i ich państwa. Mianem Hetytów określa się naród, którego nazwa pojawia się raz po raz w Starym Testamencie, ale o którym świecka historia nie dostarczyła żadnych wiadomości, w związku z czym dawniej mocno powątpiewano o samym nawet jego istnieniu.

„Według księgi 1 Mojżeszowej 26:34 Ezaw pojął sobie za żony Hetytki, przyczyniając tym wiele zgryzot swojej matce. W księdze 2 Mojżeszowej Hetyci niejednokrotnie bywają wymienieni wśród narodów, których kraj Izraelici wówczas zamierzali zdobyć. Według księgi Jozuego 11:1-9 Hetyci sprzymierzyli się z innymi ludami, usiłując powstrzymać zwycięski pochód Jozuego, zostali jednak pobici u wód Merom. W księdze Sędziów spotyka się wzmianki o małżeństwach zawieranych między Hebrajczykami a Hetytami. Z księgi 1 Samuela 26 dowiadujemy się, że Hetyci służyli w wojsku Dawida. Król Salomon sprowadził Hetytów na obszarze swego królestwa do rangi niewolników, ale pozwolił poddanym żenić się z Hetytkami. Mimo wszystko aż do chwili dokonania współczesnych odkryć archeologicznych Hetyci byli narodem nieznanym, a ich dzieje kryły się w ciemnościach niewiedzy.

„Pierwszych wiadomości o Hetytach i ich trybie życia dostarczyły tabliczki gliniane, znalezione na terenach dawnej Asyrii i Egiptu. Artyści egipscy przedstawili Hetytów w ten sposób, że najbardziej narzuca się patrzącemu ich podobieństwo do Armeńczyków. (...) Pewna tabliczka egipska donosi o wielkiej bitwie między Ramzesem II a Hetytami pod Kadesz nad rzekę Orontes. (...) W pierwszym dniu bitwy Ramzes został pobity i nawet wzięty do niewoli, jednak nadejście jeszcze na czas posiłków odmieniło na drugi dzień losy bitwy. (...)

„Dopiero asyriolodzy A. H. Sayce i dr William Wright odkryli po raz pierwszy autentyczne szczątki hetyckie. Z czasem dokopano się wielu dalszych w całej Azji Mniejszej, na terenie dzisiejszej Turcji. Sayce opisuje swoje znaleziska w książce „The Hittites, Story of a Forgotten Empire” [Hetyci, dzieje zapomnianego imperium]. W roku 1906 dr Hugo Winckler w czasie prac wykopaliskowych w Hogosköy [Bogazköy] nad rzekę Halis, około 135 kilometrów na wschód od Ankary, odkrył dawną ich stolicę i archiwum tabliczek glinianych, pokrytych pismem klinowym w językach babilońskim i hetyckim. Minął pewien czas, zanim zdołano odszyfrować język hetycki, ale to się udało. (...)

„Traktat pokojowy, podpisany przez Ramzesa II z Egiptu i Hattusilisa II, władcę Hetytów, jest najstarszym dotąd znanym traktatem międzynarodowym.”

Spory fragment tego traktatu jest przetłumaczony w książce C. W. Cerama pt. „Enge Schlucht und schwarcer Berg” (Ciasny wąwóz i czarna góra), traktującej o odkryciu królestwa Hetytów. Oficjalny tekst układu wyryto na srebrnej tabliczce. Treść jego brzmiała: „Umowa, którą wielki książę Hatti, potężny Hattusilis [Hattusilis II] (...) sporządził na srebrnej tablicy dla Ramzesa II, wielkiego i potężnego władcy Egiptu, (...) ugoda o pokoju i braterstwie, która między nimi ustanawia pokój na wieczne czasy.”

Końcowe zdanie owego traktatu pokojowego zawiera interesującą wiadomość o liczbie bóstw hetyckich: „Co do słów, które się znajdują na tej srebrnej tablicy, obowiązując kraj Hatti i kraj Egiptu — to kto ich nie zachowa, temu tysiąc bogów kraju Hatti i tysiąc bogów Egiptu niech zburzą dom, zrujnują kraj i wytracą sług!”

Niektóre z bóstw hetyckich wymienia imiennie pewna formułka ofiarna zapisana pismem hieroglificzno-hetyckim, przetłumaczona w roku 1953 przez H. T. Bosserta: „A spośród tych bogów otrzymują na doroczne wyżywienie wykrwawione zwierzęta: bóg Karhuha jednego wołu i jedną owcę, bogini Kupapa jednego wołu i jedną owcę, bóstwo Sarku jedną owcę, a jedną owcę kutupalis — bóstwa męskie.” „Państwo Hetytów” — twierdzi Ceram — „nie znało tej więzi duchowej, jaką stanowi jednolita religia („tysiąc Bogów mają Hetyci”). Istniało obok siebie wiele rozmaitych religii, przemieszanych z licznymi kultami ludowymi i lokalnymi.”

Fałszywe bogi Hetytów nie potrafiły zapobiec podbojowi tego narodu przez króla asyryjskiego Sargona II. Hetyci zniknęli z areny dziejów świata. Badacze biblijni jednak znali Hetytów, zanim jeszcze odkryła ich archeologia, Hetyci byli Kanaanejczykami, potomkami Heta, syna Kanaana. — 1 Mojż. 10:15.