Papias a Ewangelie Mateusza i Marka
CZY CENISZ sobie Biblię? Jeżeli tak, to na pewno zainteresuje cię imię Papias. Z jakiego powodu? Dlatego, że jego pisma zawierają najwcześniejsze informacje, które posiadamy o pochodzeniu niektórych ksiąg Chrześcijańskich Pism Greckich, oczywiście poza tymi danymi, które znajdują się w samej Biblii.1
Różne podaje się daty urodzenia i śmierci Papiasa, lecz „żaden ze znanych faktów nie zaprzecza, że Papias żył mniej więcej w latach 60-135 [po Chr.]”.2
Był on przyjacielem Polikarpa, o którym się podaje, iż znał osobiście kilku apostołów.3 Papias mieszkał w krainie Frygii w prowincji Azji, na terenie, który dzisiaj nazywamy Azją Niniejszą.
Według doniesienia Ireneusza, pisarza religijnego z drugiego wieku, Papias był człowiekiem wykształconym, wielce szanowanym i uznanym za wiarogodny autorytet w sprawach nauk apostolskich.4 Euzebiusz, czołowy historyk Kościoła z czwartego wieku, świadczy jednak przeciw Papiasowi. Najpierw powiada, że Papias był „bardzo biegły w każdej dziedzinie wiedzy i dokładnie zapoznany z Pismem”, potem jednak opisuje go jako człowieka „ograniczonego umysłu”, który zgromadził „pewne dziwne przypowieści i nauki naszego Pana oraz inne rzeczy, po prostu, chyba bajki”.1
Euzebiusz widocznie dlatego nie popierał Papiasa, że ten wierzył w tysiącletnie panowanie Chrystusa nad ziemią.2 Tak jednak wierzyła większość wyznawców Chrystusa w drugim wieku.5 Utrzymywali nawet, że świat pozostanie bez zmian przez okres sześciu tysięcy lat i że tysiącletnie panowanie przewidziane jest dla siódmego tysiąca lat.6 Wierzyli również, że niektórzy chrześcijanie otrzymają nagrodę niebiańską, podczas gdy inni zostaną nagrodzeni życiem na rajskiej ziemi.4 Jeżeli nawet Papias skłonny był język obrazowy rozumieć literalnie, jak mu to przypisuje Euzebiusz, to jednak sprawozdania dowodzą, że „z uwagi na obiegające wówczas prywatne poglądy sumiennie żądał przekonywających dowodów na to, co przyjmował jako naukę samego Chrystusa”.3
JEGO PISMA
Na dzieła Papiasa składa się przede wszystkim pięć ksiąg komentarza (raczej chyba pięć rozdziałów, gdyż księgi te można było prawdopodobnie porównać bardziej z krótkimi „księgami” Chrześcijańskich Pism Greckich niż ze zwykłymi książkami); komentarz ten, zatytułowany „Objaśnienie wypowiedzi Pańskich”, cytowany był przez cały szereg pisarzy. Odpisy istniały jeszcze w roku 1218 po Chr., później jednak ten komentarz całkowicie zaginął.7
W słowie wstępnym, czyli przedmowie Papias wyjaśnił swoją metodę postępowania. Starannie zbierał informacje od osób, które osobiście znały apostołów, jak: Andrzeja, Piotra, Filipa, Tomasza, Jakuba, Jana i Mateusza. Wspomniał przy tym, że nie podobali mu się tacy, którzy dużo mówili, lecz tacy, którzy nauczali prawdy, i że wolał czerpać wiadomości z pierwszej ręki od żyjących świadków niż ze źródeł pisanych.8 Najważniejszy z fragmentów jego dzieła, które stoją nam jeszcze do dyspozycji, dotyczy spisania Ewangelii: Mateusza i Marka:
„Prezbiter [niektórzy uważają, że był to apostoł Jan] powiedział tak: Marek był tłumaczem Piotra i spisał dokładnie wszystko, co tylko sobie zapamiętał. Jednakże w swoim sprawozdaniu o wypowiedziach i czynach Chrystusa nie zachował ścisłej kolejności. Ani bowiem nie słyszał Pana, ani mu towarzyszył. Tylko potem, jak powiedziałem, towarzyszył Piotrowi, który swoje wskazówki dostosowywał do potrzeb [słuchaczy], bez zamiaru wydania prawidłowego sprawozdania o wypowiedziach Pańskich. Dlatego też Marek nie popełnił błędu, gdy opisał niektóre wydarzenia tak, jak je miał w pamięci. Przede wszystkim starał się o jedno: żeby niczego nie opuścić z tego, co usłyszał, i żeby do wypowiedzi nie dodać nic zmyślonego.” „Mateusz zebrał wypowiedzi [Pana] po hebrajsku, a każdy tłumaczył je, jak najlepiej potrafił.”8
W innych miejscach Papias cytuje z pierwszych listów Piotra i Jana, wykazując przez to, że były za jego czasów używane. Na szczególną uwagę zasługuje jego świadectwo na korzyść księgi Objawienia. Stanowi ono jeden z najstarszych dowodów świadczących o tym, że Objawienie jest inspirowane przez Boga i prawdziwe.5 Następnie wspomniał o Ewangelii Hebrajczyków, przy czym zdaniem niektórych chodzi o Ewangelię Mateusza w pierwotnym ujęciu.
Trafność uwag Papiasa o Ewangeliach Mateusza i Marka znajduje potwierdzenie w samych Ewangeliach. To, co twierdzi o Ewangelii Marka wyjaśnia jej żywy styl — najpewniej słowa naocznego świadka; szybkie tempo jej akcji — przecież tego właśnie byśmy się spodziewali, gdyby ją nam opowiadał lub w inny sposób przekazał apostoł Piotr. Co Papias podaje o Ewangelii Mateusza, również pokrywa się z faktami, bo jest jasne, że Mateusz najpierw pisał ją po hebrajsku, skoro wolał cytować bezpośrednio hebrajskie teksty zamiast grecki przekład Septuaginty, jak to zazwyczaj czynili inni pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich. Niewątpliwie sam Mateusz przetłumaczył ją później na grecki, ażeby mogła być szerzej rozpowszechniona. To wyjaśnia, dlaczego język tej Ewangelii nie sprawia wrażenia przekładu.
Ci najwcześniejsi pisarze religijni, którzy jak Papias żyli przed zwołaniem soboru do Nicei w roku 325 po Chr., nazywani są na ogół „przednicejskimi ojcami Kościoła”. O ich świadectwie powiedziano: „Te pisma (...) są najpierwszymi dowodami na rzecz kanonu Nowego Testamentu i jego wiarogodności. (...) Ci uczniowie sami przyznają, że nie dorównują swoim mistrzom, przemawiają głosem słabych, omylnych ludzi, a nie — jak pisarze Nowego Testamentu — ognistymi językami Ducha Świętego.” Mimo to ich pisma mają swoją wartość.9
O pisarzach tych można powiedzieć, że wydają podwójne świadectwo na korzyść inspirowanych Pism Chrześcijańskich. Z jednej strony dostarczają faktów historycznych co do napisania tych ksiąg, a z drugiej strony przez swoje własne niedostatki podkreślają, że Chrześcijańskie Pisma Greckie powstały istotnie pod natchnieniem Bożym. Najsilniejsze dowody na to, że Chrześcijańskie Pisma Greckie zostały podane przez Boga, znajdują się jednak w samych tych inspirowanych Pismach.
ŹRÓDŁA MATERIAŁU
1 M’Clintock i Strong: „Cyclopaedia”, tom I, str. 638.
2 „The Encyclopaedia Britannica” (wyd. 1961), tom 17, str. 238A.
3 Tamże, tom 18, str. 180.
4 Crutwell: „A Literary History of Early Christianity”, str. 102-108.
5 Schaff: „History of the Christian Church”, tom 2, str. 696.
6 Neander: „Allgemeine Geschichte der christlichen Religion und Kirche”, tom 2, str. 1122.
7 „The New Schaff-Herzog Religious Encyclopedia”, tom 8, str. 336-339.
8 Coxe: „The Ante-Nicene Fathers”, tom 1, str. 151-155.
9 Tamże, str. 1.