Świadectwo kroniki Nabonida

UPADEK silnie obwarowanego Babilonu nastąpił tak nagle, że musiał zadziwić cały świat starożytny. Zdobywca Babilonu, Cyrus Wielki, zmienił bieg wód Eufratu, które płynęły środkiem miasta. Wtedy jego oddziały przemaszerowały korytem rzeki i zajęły miasto przez zaskoczenie, wkraczając do niego niezamkniętymi bramami od strony nadbrzeża. Babilon upadł w ciągu jednej nocy, co zaskoczyło wielowiekową hegemonię semicką i spełniło słowo Jehowy wypowiedziane przez Jego proroków, Izajasza i Jeremiasza. — Izaj. 44:27; 45:1, 2; Jer. 50:38; 51:30-32.

Data tego wydarzenia ma wielkie znaczenie dla badaczy Biblii, a to z tego względu, że ułatwia ustalenie w czasie wielu innych wydarzeń wspomnianych w Piśmie świętym, o których wiadomo, iż miały miejsce określoną liczbę lat przed lub po upadku Babilonu.

Kronika Nabonida (zwana też „Kroniką Cyrusa-Nabonida” albo „Tablicą annalistów Cyrusa”), jakkolwiek bardzo krótka, spośród znanych dokumentów pisma klinowego zawiera najpełniejsze sprawozdanie o upadku Babilonu. Jest to fragment tabliczki glinianej, mierzący w najszerszym miejscu około czternastu centymetrów i mający mniej więcej taką samą długość. Na podstawie stylu pisma uczeni doszli do wniosku, że tabliczka ta może pochodzić z okresu Seleucydów (312-65 p.n.e.). Historycy twierdzą jednak, że jest prawdopodobnie kopią wcześniejszego dokumentu. Ponieważ w tym napisie można uchwycić wyraźną tendencję do wychwalania Cyrusa, a poniżania Nabonida, więc wysunięto pogląd, że był dziełem jakiegoś perskiego skryby, i nawet zyskał miano „perskiej propagandy”. Niemniej jednak te szczegóły w nim podane są uważane za wiarogodne.

Według Kroniki Nabonida król Cyrus w miesiącu Taszritu (Tiszri — wrzesień-październik) zaatakował wojska babilońskie pod Opis. W omawianej inskrypcji czytamy dalej: „Czternastego dnia bez walki zdobyte zostało Sippar. Nabonid zbiegł. Szesnastego dnia Gobryas (Ugbaru), namiestnik Gutium, na czele wojsk Cyrusa wkroczył bez walki do Babilonu. Potem schwytano Nabonida, gdy powrócił do Babilonu.” — James B. Pritchard; Ancient Near Eastern Texts [Teksty starożytnego Bliskiego Wschodu], strona 306.

Informacja, że armia Cyrusa wkroczyła do Babilonu „bez walki”, prawdopodobnie znaczy, iż nie doszło do generalnego starcia. Harmonizuje to z księgą proroka Jeremiasza, według której „bohaterowie babilońscy odstąpili od walki”. — Jer. 51:30.

Czy jednak sama Kronika Nabonida daje podstawę do ścisłego ustalenia daty owego wydarzenia? Nie. Inskrypcja ta wskazuje, że Babilon poddał się wojskom Cyrusa szesnastego dnia miesiąca Tiszri (co odpowiada dacie 11/12 października roku 539 p.n.e. według kalendarza juliańskiego albo 5/6 października według kalendarza gregoriańskiego), ale wzmianka o „siedemnastym roku” Nabonida (który zdaniem historyków przypadł na rok 539 p.n.e.) została dołączona przez tłumaczy. Ponieważ nie odnaleziono żadnych istotnych zapisków klinowych datowanych po siedemnastym roku Nabonida, więc zakłada się, że wówczas musiał nastąpić upadek Babilonu i że gdyby omawiana tabliczka nie była częściowo nieczytelna, w uszkodzonym miejscu musiałby widnieć właśnie ten rok. Warto również zaznaczyć, że żydowski historyk Józef Flawiusz (który się powołuje na babilońskiego kapłana Berossosa z trzeciego wieku p.n.e.) podobnie twierdzi, iż Cyrus zdobył Babilon w siedemnastym roku panowania Nabonida. — Przeciw Apionowi, księga I, par. 20.

Inne źródła, włącznie z kanonem Ptolemeusza, tak samo wskazują na rok 539 p.n.e. jako na datę upadku Babilonu. Między innymi starożytni historycy Diodor i Euzebiusz nadmieniają, że pierwszy rok panowania Cyrusa w charakterze króla Persji przypadał na pierwszy rok 55 olimpiady (560/59 p.n.e.), podczas gdy ostatni rok jego panowania — na drugi rok 62 olimpiady (531/30 p.n.e.). (Lata olimpijskie liczone były w przybliżeniu od 1 lipca do 30 czerwca następnego roku). Z tabliczek klinowych wynika, że Cyrus panował dziewięć lat nad Babilonem. Zgadzałoby się to z rokiem 539 p.n.e., który się powszechnie przyjmuje za początek jego władzy nad Babilonem.

Wprawdzie więc rok ten nie jest bezpośrednio wspomniany w Kronice Nabonida, istnieją jednak dostateczne podstawy, by w roku 539 p.n.e. umiejscawiać datę upadku Babilonu. Fakt, że na podstawie Kroniki Nabonida nie można ustalić czasu tego wydarzenia, pomniejsza oczywiście jej znaczenie. Inskrypcja ta ma wszakże mimo to niemałą wartość, gdyż zawiera godne uwagi świadectwo o tym, w jaki sposób doprowadzono do upadku Babilonu. Ponieważ ów napis wskazuje, iż w tym okresie Nabonida nie było w Babilonie, więc jednocześnie wyjaśnia, dlaczego Biblia nie wspomina jego imienia. Pismo święte pozwala się jednak domyślać jego istnienia, gdyż podaje, że Balsazar ofiarował Danielowi trzecią pozycję w królestwie, a stąd wniosek, że pierwszą zajmował Nabonid, zaś drugą sam Balsazar. — Dan. 5:1, 16, Gd.